Amerika'yı "kazanmak" stratejisi

    11 Mart 2009

    DÜNKÜ yazımızda Obama yönetiminin "Türkiye'yi kazanmak" stratejisinin nedenlerini ve bu bağlamda Ankara'dan talep ve beklentilerini inceledik.

    ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton'un ardından Başkan Obama'nın önümüzdeki ayın başlarında Türkiye'yi ziyaret etmeye karar vermesi, dün sıraladığımız faktörlerden dolayı Türkiye'ye olağanüstü bir önem verdiğini, yani Türkiye'nin şimdi ABD'nin dış politikasında en öncelikli bir yer aldığını gösteriyor.

    Peki, Türkiye'nin dış politikasında ABD'nin yeri nedir? "Yeni dönem"de "Ankara'nın Obama yönetiminden ne gibi talep ve beklentileri olacak? Bu dönem için öngörülen "stratejik ortaklığın" iyi işlemesi, iki ülkenin istek ve beklentileri arasında bir denge sağlanmasına bağlı...

    ABD önceliği

    TÜRK dış politikasında ABD yıllar boyunca (ve özellikle Soğuk Savaş döneminde) birinci yeri aldı. Zaman zaman ilişkilerde iniş-çıkışlar ve bu arada bazı ciddi krizler yaşandı; ama iki ülkenin ortak çıkarları ve birbirlerine olan ihtiyaçları daima öne çıktı...

    Durum bugün de aynıdır. ABD'nin dostluğunu ve desteğini sadece Türkiye değil, bütün dünya (hatta Rusya'dan Çin'e, Suriye'den İran'a kadar ona rakip veya hasım ülkeler dahi) sağlamaya çalışıyor.

    Bütün sıkıntılarına rağmen, ABD bugün yeryüzündeki en büyük siyasi, askeri, ekonomik ve teknolojik güç olarak etkinliğini sürdürüyor. Ve şimdi Obama'nın liderliğine bir fırsat olarak bakılıyor...

    Bu yıllar önce ABD ile sıkı bağlar kurmuş olan Türkiye için fazlasıyla geçerlidir. Gerçi son zamanlarda Türkiye dış ilişkilerinde manevra kabiliyetini daha rahat kullanmaya ve çok boyutlu, ya da çok eksenli bir politika izlemeye başladı; ancak Türk diplomasisinin esas yönü ve önceliği, ABD -ve Batı- ekseni olarak kaldı...

    Ankara'nın beklentisi

    Bu çerçevede, Obama yönetiminin Türkiye'ye yeni açılımı, gerek ikili ilişkiler, gerekse bölgesel sorunlar üzerinde işbirliği açısından yeni fırsatlar yaratıyor.

    Bu bağlamda talep ve beklentilerin ikili ilişkilerde daha çok Türkiye'den, bölgesel meselelerde işbirliği alanında ise ABD'den gelmesi bekleniyor.

    İkili ilişkileri bu aşamada en çok etkileyecek konu, Ermeni meselesidir. Başkan Obama'nın 24 Nisan'daki beyanında kullanacağı olumsuz terimler, Kongre'nin olası bir karar tasarısı karşısında alacağı onaylayıcı tavır, daha işin başında öngörülen ortaklığı dinamitleyebilir. Ankara'nın talebi ve beklentisi buna yer verilmemesi, ayrıca Erivan ile başlayan diyaloğun devamına şans tanınmasıdır.

    Türkiye'nin Kıbrıs konusunda talebi, ABD'nin (ve başka ülkelerin de) Türk kesimine karşı izolasyon uygulamalarına son vermesidir. Hillary Clinton'un Ankara'da bu yöndeki açıklaması cesaret vericidir. Şimdi beklenti, bu sözün fiilen yerine getirilmesidir.

    Aynı şekilde "ortak düşman" olduğu teyit edilen PKK'ya karşı mücadele konusunda yeni adımların atılmasına ilişkin mutabakatın hayata geçirilmesi bekleniyor.

    Zor misyonlar

    BÖLGESEL meselelerde (Suriye-İsrail, Filistin-İsrail Afganistan, İran ve Irak gibi) gelecek telkinler veya talepler aslında Türkiye'nin üstlendiği misyonları daha aktif bir destekle sürdürmesi imkânını verecek. Ancak bunda önemli olan, Türkiye'nin rolünü oynarken ne ölçüde, ABD'nin görüşleri ve beklentileri doğrultusunda hareket edeceğidir. Son zamanlarda Başbakan Erdoğan'ın örneğin İran (nükleer krizde) ve Hamas (Gazze olayında) lehinde açık bir tavır alması, böyle bir soruyu akla getiriyor.

    Açıkçası, ABD Türkiye'nin bu gibi misyonlar üstlenirken, "karşı taraf"ın savunulmasını değil, ikna edilmesini isteyecek ve bekleyecektir.

    Kısacası, bu yeni dönemde, Türkiye ile ABD arasındaki istek ve beklentilerde bir ayar yapmak gerekecektir.