Filistin'de iç uzlaşmanın önündeki engeller

    Filistin Ulusal Yetki Organı Başkanı Mahmud Abbas son günlerde yaptığı konuşmalarda, kendi liderliğindeki Filistin Ulusal Kurtuluş Hareketi El Fetih ile İslami Direniş Hareketi Hamas arasında uzlaşma sağlanmasını arzu ettiğini belirtti. Ancak bu hedefe ulaşılmasının önünde birçok engelin bulunduğu açıkça görülüyor.

    Abbas dün (8 Şubat) Batı Şeria'daki Ramallah kentinde basına verdiği demeçte, El Fetih ile Hamas arasında büyük fikir ayrılıklarının bulunmasına rağmen, Hamas'ın da dahil olduğu bir ulusal birlik hükümetin kurulmasını kararlaştırdığını belirtti. Bu, son iki gün içinde Abbas'in liderliğindeki ılımlı grubun, diğer büyük grup olan Hamas'la uzlaşma konusunda yaptığı önemli bir açıklama oldu. Bundan bir gün önce Filistin Başbakanı Selam Fayyad istifasını sundu. Kamuoyunda bunun, Filistin makamlarınca yeni geçici hükümeti kurmak ve genel seçime hazırlık yapmak için atılmış bir adım olduğu savunuluyor.

    Abbas'ın liderliğindeki El Fetih, Mısır'ın arabuluculuğuyla yarın Kahire'de Hamas'la bir araya gelerek Filistin içinde barış sağlanması için görüşmelere başlayacak. Abbas, iki taraf arasında uzlaşmaya varılması için elinden geleni yapacağını belirtti. Hamas'ın silah zoruyla tek taraflı olarak Gazze'yi kontrol altına aldığı Haziran 2007'den sonra "Hamas'ın Gazze'yi, El Fetih'in de Batı Şeria'yı kontrol altına aldığı" bir durum oluştu. Bundan sonra iki taraf, kendi kontrolündeki topraklarda karşı tarafın mensuplarını tutuklama gibi hareketlere girişti.

    2007 yılının ikinci yarısında Abbas'ın liderliğindeki ılımlı grup, ABD'de bir önceki dönem görevde bulunan Bush yönetiminin çağrısına uyarak İsrail Başbakanı Ehud Olmert'le Annapolis'te Orta Doğu Uluslararası Toplantısı'nda Flistin-İsrail barış görüşmelerini yeniden başlattı. Bu arada İsrail, Hamas'ın kontrolündeki Gazze'ye ablukayı güçlendirdi. Hamas ise İsrail'e düşmanlığı öteden beri bırakmak istemedi ve Orta Doğu sorunuyla ilgili dört tarafça ortaya atılan "üç ilkeyi" reddetti. Bu üç ilke şöyle: İsrail'in varlığını tanıma, şiddetten vazgeçme ve Filistin ile İsrail arasında varılmış olan barış anlaşmasını kabul etme.

    Annapolis'te belirlenen hedefe ulaşılmasındaki başarısızlık ve 2008 yılının sonu ile 2009 yılının başlarında İsrail tarafından Gazze'ye karşı girişilen 22 günlük "Kurşun Dökme" adlı askeri operasyon, Filistin içindeki durumu daha da karmaşık hale getirdi. Hamas Gazze üzerindeki kontrolden vazgeçmeyi kesinlikle istemedi. El Fetih için 2007 yılında Gazze'de yaşanan "karşı tarafın mensuplarını tutuklama" olayının Batı Şeria'da tekrarlanmasının nasıl önleneceği, siyasi açıdan düşünmesi gereken bir önemli konu haline geldi.

    Bu koşullar altında iki taraf, nasıl bir yolla birleşecek? Taraflar, Gazze ile Batı Şeria'da ne gibi ilişkiler kuracak? Hükümetin oluşumu, Filistin Kurtuluş Örgütü'nde reform yapılması ve güvenlik güçlerinin yeniden oluşturulması gibi sorunlar nasıl çözülecek? Bütün bu sorunlar iki taraf arasındaki görüşmelerde çözülmesi gereken zor konular olacak. Bu sorunlar aslında önceki koalisyon hükümeti tarafından çözülememiş ve sonunda hükümetin parçalanmasının esas nedeni olmuştu. Şu anki durumda bu sorunlar daha da belirginleşti.

    Abbas dün Hamas'la uzlaşmaya varmak için ellerinden geleni yapacaklarını belirtti. Ancak Abbas, gelecekte kurulacak yeni hükümetin, Filistin'in söz verdiği İsrail'in var olma hakkını tanıma gibi yükümlülükleri kabul etmesi gerektiğini vurguladı. Filistin koalisyon hükümetinin oluşturulduğu Mart 2007'den önce İsrail tarafı, yeni Filistin hükümet program taslağında Orta Doğu sorunuyla ilgili dört tarafın ortaya koyduğu "üç ilke"nin gerekleri yerine getirilmediği bahanesiyle yeni Filistin hükümetini tanımayı ve onunla temaslarda bulunmayı reddetmişti. Abbas'ın bu girişimi, belki benzeri bir olay tekrarlanmasını önlemeyi amaçlıyor. Şu anda Filistinlilerden gördüğü desteğin oranı pek yüksek olan Hamas için bu ilkesel talebin kabul edilmesi zor görülüyor.

    Gözlemciler, Abbas gelecekte sağcı bir İsrail hükümetiyle karşı karşıya kaldığı takdirde, bunun, Filistin içinde uzlaşma ve birlik sağlanması koşuluyla, gerek önümüzdeki dönemlerde yeni ABD yönetiminden destek alacak Filistin-İsrail barış görüşmeleri gerekse Gazze sorununun bir an önce çözülmesi açısından nispeten iyi bir seçenek olduğunu savunuyor. Buna rağmen uzlaşma yolunun engellerle dolu olduğu kuşkusuz.