NATO-Rusya ilişkilerini düzeltme kararı

    NATO'ya üye 26 ülkenin katılımıyla dün (5 Mart) Brüksel'de yapılan Dışişleri Bakanları Toplantısı'nda Rusya'yla ilişkilerin normalleştirilmesi kararlaştırıldı. Uzun süren tartışmalardan sonra alınan bu kararla iki taraf arasında Gürcistan'daki çatışmalar nedeniyle yedi aydır süren gerginlik giderilmeye başlandı. Ancak iki taraf arasında ciddi çıkar çatışmaları bulunduğuna dikkat çeken gözlemciler, karşılıklı güvenin oluşturulmasının uzun bir süreç olacağını savunuyor.

   Rusya'yla ilişkiler, NATO'nun son Dışişleri Bakanları Toplantısı'nın en önemli gündem maddesiydi. ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ile NATO Genel Sekreteri Jaap de Hoop Scheffer'in yoğun girişimleri sonucunda toplantıda bakanlar düzeyindeki temasları da içeren NATO-Rusya Konseyi'nin faaliyetine yeniden başlaması karara bağlandı. Ancak resmi temasların hangi tarihte başlatılacağı, kesinlik kazanmadı.

   NATO'nun söz konusu kararı, ABD'de Barack Obama yönetiminin göreve başladıktan sonra Rusya'yla ilişkileri yumuşatma yönünde harcağı çabaların meyvesi olarak yorumlandı. Aslında ABD'nin NATO-Rusya ilişkilerini normal bir rotaya oturtma çabası, kendi stratejik ihtiyaçlarından kaynaklandı. Afganistan'a malzeme gönderilmesi konusunda Rusya'nın kolaylık sağlamasını isteyen ABD ve NATO, silah kontrolü ve nükleer silahların yayılmasının önlenmesi konularında da Rusya'nın desteğine ve işbirliğine ihtiyaç duyuyor.

   NATO'nun kararı, Rusya tarafından olumlu karşılandı. Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcü vekili İgor Lyakin Frolov dün bir açıklama yaparak, NATO'nun kararını doğru yönde atılan önemli bir adım olarak niteledi. Ancak sözcü, NATO'nun bu konuda "tek taraflı adım" atmasına tepki göstererek, böyle bir kararın Rusya'yla ortaklaşa alınması gerektiğinin altını çizdi.

   Bunun yanı sıra, NATO Rusya'yla ilişkilerin normalleştirilmesi kararının Gürcistan dahil birçok konudaki anlaşmazlıkların rafa kaldırıldığı anlamına gelmediğine de dikkat çekti. NATO Genel Sekreteri Scheffer, Rusya'yla birçok konuda ortak çıkarlar bulunmasına rağmen, diğer birçok konuda "temel fikir ayrılıkları" bulunduğuna işaret ederek, Rusya'yı tutumunu değiştirmeye çağırdı.

   Gözlemciler, Scheffer'in üzerinde durduğu "temel fikir ayrılıkları"nın füze savunma sistemi ve ittifakın doğuya genişlemesi konularında kendini gösterdiğini belirtiyor.

    Her şeyden önce füze savunma sistemi konusu, Rusya ile ABD ve NATO arasındaki ilişkileri belirleyen başlıca faktör olarak görülüyor. Bilindiği gibi Rusya, George W. Bush döneminde ABD yönetiminin Çek Cumhuriyeti ile Polanya'da füze savunma sistemi oluşturma planına hep karşı çıkarak, böyle bir planın Rusya'nın ulusal güvenlik çıkarlarına doğrudan tehdit oluşturacağını savundu. Barack Obama, ABD Başkanı olduktan sonra füze savunma sistemi planını gözden geçireceklerini açıkladıysa da bu planın tümüyle terkedilmesi olasılığının son derece düşük olduğunu üstü kapalı bir biçimde dile getirdi. Buna bağlı olarak ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, NATO Dışişleri Bakanları Toplantısı'ndan önce yaptığı açıklamada, oluşturmayı planladıkları füze savunma sisteminin Rusya'ya karşı değil, yalnızca İran'dan gelebilecek füze saldırılarına karşı alınan bir önlem olduğunu yineleyerek, bu konuda Rusya'yla "ciddi" istişareler yapmayı istediklerini söyledi. Ancak bu açıklamanın Rusya'nın kaygılarını gidermediği açık. Rusya Savunma Bakan Yardımcısı Vladimir Popovkin dün bir açıklama yaparak, ABD'nin füze savunma sistemi planında ısrar etmesi durumunda, daha fazla "İskender" taktik füzesi alacakları uyarısında bulundu.

   NATO'nun doğuya genişlemesi, Rusya'nın hassas olduğu diğer bir sorun. Bilindiği gibi NATO, Rusya'nın stratejik manevra alanını kısıtlamak amacıyla eski Varşova Paktı üyesi Doğu Avrupa ülkelerini ittifaka dahil ederek. Rusya'nın kapısına dayanmış bulunuyor. Rusya'yı aşırı derecede rahatsız etmemek düşüncesiyle NATO, Gürcistan ve Ukrayna'nın "Üyelik için eylem planı"na katılma başvurusunu geri çevirdi, ancak bu iki ülkenin er ya da geç ittifaka üye olacağı taahhüdünde bulundu. Hillary Clinton, dün yaptığı konuşmada, Rusya'yla ilişkilerin düzeltilmesinin ittifakın doğuya genişleme konusunda taviz vereceği anlamına gelmediğini, tam tersine NATO'nun kapısının Ukrayna ve Gürcistan dahil bütün Doğu Avrupa ülkelerine açık olduğunu yineledi.

   Gözlemciler, NATO-Rusya ilişkilerinin normalleştirilmesinin iki tarafın uzun vadeli çıkarlarının bir gereği olduğuna, ancak bu ilişkilerin gidişatının ABD'nin stratejisindeki değişikliklere bağlı olacağına işaret ederek, aralarında gerçek anlamda karşılıklı güven oluşturulmasının daha uzun bir süreç gerektireceğinin altını çizdi.