Amerikan ve Rus uyduları çarpıştı

    ABD'ye ait bir ticari haberleşme uydusu ile Rusya'ya ait terkedilmiş bir askeri haberleşme uydusu 10 Şubat günü uzayda çarpıştı. Uzayda meydana gelen bu ilk uydu çarpışması, ortaya çıkan çok sayıda uzay cisminin, Uluslararası Uzay İstasyonu başta olmak üzere insanoğlu tarafından uzaya gönderilen araçları tehdit edeceği kaygısına yol açarak uzay güvenliği konusunda ciddi bir uyarı olarak görüldü.

    Uzayda çarpışan iki uydudan biri Amerikan İridyum Uydu Şirketi'ne ait "İridyum-33" uydusu, diğeri ise Rus "Cosmos 2251" uydusuydu. 1993'te uzaya fırlatılan bir askeri haberleşme uydusu olan "Cosmos 2251"in çalışmalarına 1995'te son verilmişti. "İridyum-33" uydusu ise, hizmetlerini sürdürüyor. Yörüngede bulunan uyduların çarpışma olasılığının son derece düşük olduğuna işaret eden ABD Uzay Ajansı NASA, çarpışmanın uzun süredir hizmet dışında kalan Rus uydusunun kontrolden çıkıp "İridyum-33"ün yörüngesine girmesinden kaynaklandığını ileri sürdü. Buna karşı Rusya Savunma Bakanlığı, çarpışmanın Amerikan uydusunun hatasından kaynaklandığını savundu. Fransız uzay uzmanları ise, çarpışmanın Amerikan uydu işletmecisinin denetim yetersizliğinden kaynaklanmış olabileceği, fakat kesin nedenin ancak yapılacak araştırmalardan sonra anlaşılabileceği görüşünü ifade etti. Bunun ardından ABD Dışişleri Bakanlığı, dün (12 Şubat) bir açıklama yaparak, Rusya makamlarıyla çarpışmanın nedeni ve doğabilecek sonuçlar hakkında araştırma ve değerlendirme başlattıklarını duyurarak, iki ülke arasında bir uzmanlar toplantısı yapılabileceğini kaydetti.

    İridyum Uydu Şirketi tarafından önceki gün yapılan açıklamada, uydu şebekesinin genel olarak normal çalışmalarını sürdürdüğü, ancak bazı hizmetlerde kısa süreli kesinti yaşanabileceği belirtilerek, bir yedek uydunun devreye girmesiyle aksaklıkların bugün gidilebileceği açıklandı.

    NASA tarafından verilen bilgilere göre, "İridyum-33" 560 kilogram, "Cosmos 2251" ise 1 ton ağırlığında. Çarpışmayla iki uydunun binlerce parçaya ayrıldığı tahmin ediliyor. Rusya makamları, uydu parçalarını yakından takip ettiklerini belirterek, yeryüzünden 500 ile 1300 kilometre yükseklikteki uzay ortamına yayılan uydu parçalarının Sovyetler Birliği döneminden kalma ve nükleer reaktör taşıyan eski uyduları etkileyerek uzayda radyoaktif madde içeren bir uydu parçaları şeridinin oluşmasına yol açma tehlikesi bulunduğunu bildirdi.

    NASA tarafından şimdiye kadar, uydu parçalarından oluşan iki küme tespit edildi. Buna rağmen Rus ve Amerikan uzay bilimcileri, Uluslararası Uzay İstasyonu'nun güvenliği konusunda temkinli bir iyimserlik içinde olduklarını açıklayarak, çarpışma noktasının yaklaşık 432 kilometre altında bulunan ve yörünge değiştirebilen Uluslararası Uzay İstasyonu'ndaki üç astronotun güvenliğinin tehlikeye girme olasılığının son derecek düşük olduğunu savunuyor. Ancak Avrupa Uzay Ajansı uzmanları, itici güç kaynağına sahip olmayan Hubble Uzay Teleskopu'nun çarpışmadan daha fazla etkilenebileceği tahmininde bulundu.

    Uydu çarpışması olayı, uzayın sürdürülebilir bir biçimde değerlendirilmesi ve uzay güvenliğinin korunması konusunda ciddi kaygılara yol açtı. Eski Sovyetler Birliği'nin 1957'de uzaya ilk uyduyu göndermesinden bu yana geçen yarım asırda insanoğlunun uzay çalışmaları sonucunda oluşan 100 milyarlarca "uzay çöpü", uzay güvenliğine karşı ciddi bir potansiyel tehdit oluşturdu. Uzmanlara göre yalnızca 10 gram ağırlığındaki bir uzay parçasının çarpma gücü, saatte 100 kilometre hızla ilerleyen bir otomobilin çarpma gücüne eşit. Bu nedenle gerekli önlemlerin alınmaması durumunda, uzayı dolduran çöpler insanoğlunun uzay araştırmalarını tamamen engelleyecek.

    Gözlemciler, uydu çarpışması olayından sonra ilgili ülkelerin uzay politikalarında gerekli düzenlemeleri yaparak uzay güvenliği alanına daha fazla ağırlık vereceği tahmininde bulundu. Bunun yanı sıra, işbirliğinin yoğunlaştırılarak daha sıkı bir uzay güvenliği eşgüdüm mekanizmasının oluşturulması konusunun gündeme gelmesi bekleniyor.