Kendisini K�rg�z k�lt�r�ne adaya Han yazar

    Xinjiang'da ya�ayan yakla��k 50 etnik grubun t�m�n�n kendilerine ait renkli k�lt�r� bulunuyor. Bu k�lt�rler, yaln�zca kendi insanlar� taraf�ndan de�il, ba�ka etnik gruplardan insanlar taraf�ndan da seviliyor.

    K�rg�zlar�n geleneksel k�lt�r�n�n �nemli bir par�as�n� olu�turan ve y�zlerce y�ld�r dilden dile dola�arak g�n�m�ze kadar aktar�lan Manas Destan�, Tibetlilerin Kral Gisar Destan� ve Mo�ollar�n Cang�r Destan�'yla birlikte �in'in �� b�y�k destan� olarak niteleniyor.

    1961 y�l�nda 16 ya��ndayken Sha'anxi eyaletinden K�rg�zlar�n toplu halde ya�ad��� Xinjiang'�n K�z�lsu K�rg�z �zerk �li'ne yerle�en He Jihong, buran�n g�zel do�as�yla renkli �rf ve adetlerine hayran kald�. G�nd�zleri K�rg�zlarla birlikte da�lara ��karak a�a� kesen He, geceleri de K�rg�z arkada�lar�ndan bu etnik grubun tarihi, k�lt�r� ve hikayeleri hakk�nda geni� bilgiler ald�. He, o deneyiminden s�z ederken �unlar� s�yledi:

    "K�z�lsu, zengin tarih ve k�lt�r birikimine sahip bir b�lge. K�rg�z karde�lerimle ayn� �ad�rda ya�ayarak onlarla b�t�nle�tim. K�rg�zlar�n d���n ve cenaze t�reni gibi b�t�n �nemli etkinliklerine bizzat kat�ld�m. Bu deneyim, benim i�in zengin bir hazine oldu."

    K�rg�zlar�n k�lt�r�n� daha fazla tan�d�k�a, bu zengin hazineye olan hayranl��� artan He, bo� zamanlar�nda s�rt�nda kuru yiyeceklerle dolu bir �anta ta��yarak K�z�lsu'nun �e�itli y�relerinde K�rg�zlar�n rivayetlerini, �iirlerini ve kahramanlar�n�n hikayelerini not defterine kaydetti. K�rg�z k�lt�r�nde He'nin en fazla ilgisini �eken, Manas Destan� oldu.

    Sekiz b�l�mden ve yakla��k 20 milyon kelimeden olu�an Manas Destan�, Manas ailesinin d�� sald�r�lara kar�� yurtlar�n� korumak i�in verdi�i m�cadeleyi ve K�rg�zlar�n huzurlu ya�am aray��lar�n� anlat�yor. He Jihong, K�rg�zlar�n Manas Destan�'na olan sevgisini ��yle anlatt�:

    "K�rg�zlar�n Manas Destan�'yla aralar�nda derin bir duygu ba�� var. K�z�lsu'da ya�ayan b�t�n K�rg�zlar, az ya da �ok Manas Destan�'n� seslendirmeyi bilir. Ancak Manas Destan� seslendiren en b�y�k usta, Yusuf Mamay'd�r. Bu b�y�k halk sanat��s�, Manas Destan�'n� ba��ndan sonuna kadar seslendirebiliyor."

    1960'l� y�llarda Xinjiang genelinde yap�lan bir ara�t�rma sonucunda, Manas Destan�'n�n 3 binden fazla m�sras�n� seslendirebilen yakla��k 70 halk sanat��s� belirlendi. Ancak bu b�y�k destan� t�m�yle seslendirebilen tek sanat�� bulundu. O da Yusuf Mamay'd�.

    "Manas, day�s�n� ziyarete gider. Day�s�, haber al�r almaz bozk�rda ava ��kararak Manas'� bekler..."

    Yusuf Mamay'�n seslendirdi�i Manas Destan�'ndan bir b�l�m dinlediniz. 1984'de K�z�lsu K�rg�z �zerk �li Tarih M�d�rl���'ne giren He Jihong, Manas Destan� hakk�nda derleme �al��malar� s�ras�nda b�y�k halk sanat��s� Yusuf Mamay'la tan��t�. Bunu izleyen 20 y�l� a�k�n s�rede Manas Destan�, He Jihong'un ya�am�n�n vazge�ilmez bir par�as� haline geldi. He, 2005'te emekli olduktan sonra bile Manas Destan�'n�n �ince �evirisini s�rd�rerek g�n�m�zde bu �aheser hakk�ndaki ara�t�rmalar�n en bilinen uzmanlar� aras�nda yer ald�.

    Asl�nda He Jihong, yaln�zca bir Manas Destan� uzman� de�il, ayn� zamanda K�rg�z k�lt�r� uzman�d�r. �in'de 2007 y�l�na kadar K�rg�zlar ile K�z�lsu K�rg�z �zerk �li hakk�nda �ince'yle yay�mlanan 76 kitaptan 57'sinin redakt�rl���n� He Jihong yapt�. He Jihong ve arkada�lar� taraf�ndan haz�rlanan �inli K�rg�zlar Ansiklopedisi'nin K�rg�zlar'la ilgili ara�t�rmalar�n en �nemli referans� oldu�unu belirten Xinjiang Halk Sanat��lar� Derne�i Ba�kan� Ma Xiongfu, He hakk�nda ��yle konu�tu:

    "He, 60 ya��n� ge�mesine ra�men K�z�lsu genelini dola�maya devam ediyor. K�rg�zlar�n zengin halk k�lt�r�, He ve ona benzer insanlar�n �abalar� sayesinde derlenip korundu."

    Bug�n �in Ulusal Maddi Olmayan K�lt�rel Miraslar Listesi'nde yer alan Manas Destan�, Birle�mi� Milletler "S�zl� ve Maddi Olmayan Miraslar�n Temsil Eserleri" listesine de aday oldu. Bu s�rece katk� yapmak i�in yo�un u�ra� veren He, ayn� zamanda Manas Destan�'n�n korunup gelecek nesillere aktar�lmas�n� sa�layacak yeni y�ntemler de ar�yor. He, bu konuda �unlar� kaydetti:

    "Manas Destan�'n�n yok olmas�na asla izin vermeyiz. �imdi bozk�rlarda Manas Destan�'n� seslendiren yeni halk sanat��lar� yeti�tirmek i�in yo�un �aba harcaman�n yan� s�ra, bu �aheserin K�rg�z �ocuklar�n okuduklar� okullarda ��retilmesini, ayn� zamanda beyazperdeye aktar�lmas�n� sa�lamak i�in aray��lar�m�z� s�rd�r�yoruz."

    Han etnik grubuna mensup bir insan olmas�na kar��n He, onlarca y�l�n� K�rg�z k�lt�r�n�n geli�mesi i�in harcad�. He, bunun nedenini ��yle dile getirdi:

    "K�z�lsu'ya 16 ya��nda geldim. K�rg�z karde�lerim beni kendilerinden biri olarak kabul ederek her t�rl� yard�m� verdi. Benim elde etti�i ba�ar�lar, onlar�n ve bu topra��n sayesinde oldu. Bu topraklar olmasayd�, hi�bir �eyi ba�aramazd�m."