Sosyal güvenlik sistemine hukuki çerçeve

    Çin toplumunda geniş ilgiyle izlenen Sosyal Güvenlik Yasası tasarısı, kısa süre önce yasama organına sunuldu. Sosyal güvenlik sisteminin temel hukuki çerçevesini oluşturacak söz konusu yasanın en önemli özelliği, temel yaşlılık sigortasına uygulanan bölgesel kısıtlamaların kaldırılması olacak. Bu yeni yasayla, nüfus kaydının bulunduğu bölgelerin dışında çalışan geniş bir kesimin yaşlılık sigortası sorununa çözüm getirilmesi bekleniyor.

    Çin'de yürürlükte olan sosyal güvenlik sistemi, temel yaşlılık, temel sağlık, iş kazası, işsizlik ve doğum sigortalarından oluşuyor. İlk kez bir yıl önce Çin'in yasama organı olan Ulusal Halk Meclisi'ne sunulan Sosyal Güvenlik Yasası tasarısında, geçen bir yılda önemli değişiklikler yapılarak daha somut ve uygulanabilir önlemler eklendi.

    Bilindiği gibi geniş bir coğrafyayı kapsayan Çin'de vatandaşların önemli bir bölümü, nüfus kaydının bulunduğu bölgelerin dışında çalışmaktadır. İstatistiklere göre, şehir ve kasabalarda çalışan köy kökenli vatandaşların sayısı 130 milyonu geçiyor; on milyonlarca kişi ise serbest çalışıyor. Nüfus hareketliliği ve istihdam biçimlerinin çeşitliliği, Çin'deki işgücü piyasasının başlıca özelliklerini oluşturuyor. Buna karşın temel yaşlılık sigortası konusundaki bölgesel kısıtlamalar, başta düşük gelirli köy kökenli vatandaşlar olmak üzere çok sayıda emekçinin bu sigortadan yararlanamamasına neden oluyor. Bundan iki ay önce ülkenin güneyinde, dışardan gelen emekçilerin yoğun olduğu Dongguan şehrinde görüştüğümüz Chen Xiaoyan adlı bir vatandaş şunları anlatmıştı:  

    "İşletmemizde personel idaresinde çalışıyorum. Çalışanlarımızın tamamına yakını, ülkenin bütün eyaletleri arasında ortak bir sigorta sistemi oluşturulmasını istiyor."

    Bu sorunu gidermek üzere yeni yasa tasarısında, temel yaşlılık sigortası kaydının emekçilerle birlikte yer değiştirebilmesi yönünde değişiklik yapıldığına işaret eden Çin Ulusal Halk Meclisi Hukuk Komisyonu Başkan Yardımcısı Zhang Bailin, dün (22 Aralık) düzenlenen basın toplantısında şu bilgileri verdi:

    "Yeni yasa tasarısında, bir emekçinin başka bir bölgede işe alınması durumunda temel yaşlılık sigortası kaydının da o bölgeye aktarılması öngörülüyor. Böylece bu emekçi, emekli olduğunda farklı bölgelerde yaptığı sigorta ödemelerinin toplam miktarı ve süresine göre emeklilik maaşı alabilecektir."

    Çin'deki temel yaşlılık sigortası sistemindeki bölgesel kısıtlamaların nedenini anlatan İnsan Kaynakları ve Sosyal Güvenlik Bakan Yardımcısı Sun Baoshu ise şöyle konuştu:

    "Vatandaşların temel yaşlılık sigortası kaydının bir eyaletten başka bir eyalete aktarılamaması, ulusal sigorta sisteminin henüz olgunlaşmamış olmasından kaynaklanıyor. Çünkü bu sigortaya yapılan ödemeler, devlet ve birey olmak üzere iki bölümden oluşuyor. Birey, istihdam yeri değiştiğinde yalnızca kendisinin ödediği kısmı götürebiliyor, yerel yönetimler tarafından devlet adına ödenen kısım ise ödeme yapılan bölgede kalıyor."

    Çin'deki temel yaşlılık sigortası fonlarının yönetim organları, şehir belediyeleri ve ilçe yönetimleridir. Bu durum, sigorta kayıtlarının bir bölgeden diğer bir bölgeye aktarılmasını zorlaştırıyor. Bu nedenle Çin hükümeti, sigorta fonlarının 2009 yılının sonunda eyalet düzeyindeki idari birimler tarafından, 2012'de ise merkezi yönetim tarafından yönetilmesi amacıyla reform başlattı. Bu reform, yeni yasa tasarısıyla hukuki dayanağa kavuşacak.

    Bunun yanı sıra yeni yasa tasarısında, emeklilik maaşının fiyat artışlarına paralel olarak zamanında yükseltilmesi, köylü vatandaşların da sosyal güvenlik sistemine dahil edilmesi ve aynı zamanda devletin sosyal güvenlik harcamalarının artırılması da öngörülüyor. Tasarıda ayrıca devletin sosyal güvenlik fonlarına sıkı denetim yapması da istendi.

    İstatistikler, Çin'de temel yaşlılık, sağlık, iş kazası ve işsizlik sigortalarına katılan kişi sayısının 100 milyonu, doğum sigortasına katılanların sayısının ise 70 milyonu geçtiğini gösteriyor. Çin Başbakanı Wen Jiabao, bütün vatandaşları ilgilendiren Sosyal Güvenlik Yasası'nın amacını şöyle açıklamıştı:

    "Hedefimiz, bütün vatandaşların reform ve gelişmenin meyvelerinden yararlanmasını sağlamaktır."