Daha sağlıklı bir yurttaşlık hukuku sistemi için

    Çin'deki yurttaşlık hukuku sisteminin önemli bir parçasını oluşturan Hak İhlallerinde Sorumluluk Yasa Tasarısı, Çin Ulusal Halk Meclisi Daimi Komitesi'nde bugün (22 Aralık) incelenmeye başlandı. Çin vatandaşlarının çıkarlarını ilgilendiren bu yasa, vatandaşların varlık ve mülkiyet haklarını etkili şekilde koruyacak. Yasa tasarısının ilkinin incelenmesinden bu yana 6 yıl geçti. Neden bu kadar zaman harcandı? Yeni tasarının hangi özellikleri var? Çin toplumu üzerinde ne gibi etkileri olacak?

    Hak İhlallerinde Sorumluluk Yasa Tasarısı, ilk başta yurttaşlık hukuku sistemi tasarısının bir bölümü olarak, 2002 yılında yasama prosedürüne girmiş ve Çin Ulusal Halk Meclisi Daimi Komitesi'nin ilk incelemesine sunulmuştu. O zamanki yurttaşlık hukuku sistemi 9 bölüm ve 1200 maddeden oluştuğu için çok karmaşık olması ve incelenmesi zaman aldığı için, Ulusal Halk Meclisi, hukuk sisteminin bölüm bölüm incelenerek onaylanmasını kararlaştırdı. Mülkiyet Yasası'nın geçen yılın Mart ayında yürürlüğe girmesinden sonra, Hak İhlallerinde Sorumluluk Yasa Tasarısı, yurttaşlık hukuku sisteminin oluşumu açısından başlı başına bir görev olarak değerlendirildi. Bu da, hazırlıkların tam 6 yıl sürmesinin esas nedeni oldu.

    12 bölüm ve 88 maddeden oluşan yasa tasarısında, ürünlerdeki kusurlar, trafik kazaları, yanlış tıbbi tedavilerin yol açtığı zararlar, çevre kirliliği, internette hak ihllalleri ve hayvanların insanlarda neden olduğu zararlar, yetişkin olmayanların çocuk yavalarında ve okularda zarar görmesi durumunda çocuk yuvalarının ve okulların üstlenmesi gereken sorumluluklar gibi hak ihlalleri tanımları ve tazminat miktarları belirlendi. Çin Ulusal Halk Meclisi Daimi Komitesi Hukuk Komisyonu Başkan Yardımcısı Li Shishi, vatandaşların haklarını koruma ve gerçeklere dayanmanın, ilgili hükümlerin uyduğu ilk ilke olduğunu dile getirdi.

    "Hak İhlallerinde Sorumluluk Yasası hazırlanarak, halkın çıkarlarını yakından ilgilendiren sorunların bütün olanaklarla çözülmesi için, halkın yasal hakları korunmalı. Bunun yanı sıra, Çin'in ekonomik ve sosyal gelişme seviyesi göz önünde bulundurularak, tazminat kapsamı ve miktarı adil olarak belirlenmeli. Yasanın hazırlanmasında yabancı deneyimlere önem vermekle birlikte kopyalama yoluna gidilmemeli, tam tersine Hak İhlallerinde Sorumluluk Yasası sistemini Çin'in gerçek koşullarına göre sağlamlaştırıp, halk kitlelerinin yasal haklarını korumalıyız."

    Çin'de bazı alanlarda meydana gelen kazalarda son yıllarda artış görüldü ve sık sık hak ihlalleri olayları yaşandı. Zarar görenlerin hakları artık hatada sorumluluk ilkesine göre etkin şekilde korunamıyor. Bugün incelenmeye başlanan yasa tasarısında hak ihlallerinde sorumluluk sitemi uyarınca hatada sorumluluk ve müteselsil sorumlulukları birleştiren ilkenin uygulanacağı açıkça ifade edildi. Böylece demiryolu ve maden ocağı kazalarında doğrudan hatası olmayan işletmeci de yasal sorumluluk üstlenecek. Bu da, Çin halkının isteği ve beklentisine uygun düşüyor

    Yasa tasarısının hazırlık çalışmalarına katılan Çin Halk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dekanı Wang Liming, Hak İhlallerinde Sorumluluk Yasa Tasarısı'nın yardımlara ağırlık verdiğini belirtti.

    "Yasa böyle bir ilkede ısrar ediyor, yani zarar oluşursa tazminat ödenmeli. Yasanın temel amacı, zarar gören vatandaşa mümkün olduğu kadar yardımcı olmaktır. Yani yasa tasarısı, yardım sağlamaya ağırlık veriyor, belli ölçüde önleme amacını da yansıtıyor. Özellikle Çin'deki sosyal güvence ve sigorta kapsamlı değil, çeşitli zararlar meydana geldiğinde sosyal sigorta yöntemiyle yardım yapılamıyor. Hak ihlalleri olduğunda, mümkün olduğu kadarıyla Hak İhlallerinde Sorumluluk Yasası'na başvurularak, yardım sağlanmalı."

    Bu ilke ve amaçlar doğrultusunda yasa tasarısında ürünlerin toplanması sistemi ile yetişkin olmayanların korunması mekanizması güçlendirildi ve manevi zararlar için tazminat belirlendi.

    Çin'de tıbbi tedavilerde görülen ve yıldan yıla artan anlaşmazlıklara karşı, yasa tasarısında yanlış tıbbi tedavilerin yol açtığı zararların sorumlulukları daha ayrıntılı şekilde tanımlandı. Bu yılın başında Beijing'de, bütün Çin'i sarsan bir olay meydana geldi. Xiao Zhijun imzalamayı reddettiği için hamile olan eşi ameliyat olamadığından kalp ve akciğer yetmezliği nedeniyle öldü. İncelenmekte olan Hak İhlallerinde Sorumluluk Yasa Tasarısı'nda, durumu ağır olan hastanın kurtarılması için, hastanın veya yakınının onayı alınmadan, sağlık kuruluşunun sorumlusunun izniyle hemen uygun tedavi önlemleri alınabilir. Wang Liming, bu maddeyi şöyle yorumladı.

    "Xiao Zhijun olayı, toplumda büyük yankı uyandırdı. Fakat daha önceki yasada bu konuda bir hüküm yoktu, yani yasal dayanak bulunmuyordu. Böyle bir madde eklenerek, belli ölçüde hayata saygı ve ilgi gösterildi. Aslında böyle bir maddeyle hastanelere bir yetki verilmiş oluyor: Acil durumlarda, sorumlunun izniyle derhal ameliyat yapılabilir. Sonunda sorun çıksa bile ilgililer sorumluluktan muaf tutulur."

    İstatistiklere göre, Çin mahkemeleri 2007'de 870 bin dava gördü. Mevcut Demiryolu Yasası ve Elektrik Yasası gibi yasalarda, hak ihlallerinde sorumlulukla ilgili hükümler dağınık şekilde bulunuyor. Bu nedenle Çin'deki çeşitli toplumsal çevreler, Hak İhlallerinde Sorumluluk Yasası'na büyük ümitler besliyor. Wang Liming'in de dahil olduğu çok sayıda hukuk uzmanı, hak ihlallerinin geniş bir yelpazeyi kapsaması ve adaletsiz rekabet ile ticaretteki hak ihlalleri de yasaya dahil edilmesi gerektiğini belirtiyor. Hak İhlallerinde Sorumluluk Yasa Tasarısı incelenmesi bir hafta sürecek.