Süper güç Amerika'nın sıkıntıları

  ABD tarihinin ilk Afrika kökenli başkanı Barack Obama, 20 Ocak 2009'da resmen göreve başlayacak. Obama'yı Bush yönetiminden devralacağı iki zor sorun bekliyor: Tarihte eşine az rastlanan ciddi bir finans krizi ve askıya alınan savaş sorunu... "Süper güç" olan ABD, daha önce görülmemiş zorluklarla karşı karşıya bulunuyor.

  "ABD toplumunda acil değişiklik yapılması gerekiyor. Ekonomi geriliyor, işsizler artıyor."

  "Kızım dokuz yaşında. İyi eğitim görmesini ve barışçı bir ortamda büyümesini istiyorum. Amerika'nın başlattığı savaşlarla kendimizi giderek daha az güvende hissediyoruz. Tüm bunların değişeceğine inanıyorum."

  Ülke sokaklarında çok sayıda kişi, bunlara benzer hoşnuzsuzluklar dile getiriyor. Ülkede birçok basın organı ve araştırma kuruluşu tarafından yapılan anketlere göre, ABD vatandaşlarının yüzde 80'i, ülkelerinin yanlış yolda olduğu görüşünde. ABD'yi bekleyen zorlukların bilincinde olan Obama, seçimlerde aldığı galibiyeti büyük bir coşkuyla kutlayamadı. Hatırlanacağı gibi Obama o akşam şunları söylemişti:

 "Bu akşam bir zaferi kutlamamıza rağmen, yarından itibaren, tarihte eşine az rastlanan finans krizi de dahil olmak üzere, hayatımın en büyük ve en ciddi meydan okumalarıyla karşı karşıya geleceğimi iyi biliyorum."

  Bu yılın Eylül ayında ABD konut piyasasını sarsan ipotek krizi birden bire derinleşerek reel ekonomiye de sıçradı. ABD Ulusal Ekonomi Araştırmaları Merkezi tarafından 1 Aralık'ta yapılan açıklamaya göre, ABD ekonomisi Aralık ayında gerilemeye başladı. İşsizlik oranı önemli ölçüde arttı. ABD Başkanı George W. Bush da ABD'nin hayal edilemeyecek derecede büyük ekonomik baskılarla karşı karşıya bulunduğunu kabul etti:

"Borsa endekslerinde büyük düşüş yaşandığını, ciddi boyutlarda zarar gören büyük finans kuruluşlarının bazılarının iflas ettiğini, kredi piyasasının dondurulduğunu görüyoruz. Bu nedenlerle ekonomimiz çok tehlikeli bir durumda bulunuyor."

  ABD yönetiminin finans krizini çözmek için piyasayı kurtarma paketi hazırlamasına rağmen, ABD Maliye Bakanı Henry Paulson kurtarma paketinin kısa süre içinde etkili olmasının mümkün olmadığını ve en acil görevin krizin yayılmasını önlemek olduğunu belirtti:

"Ekonomik zorlukların üstesinden gelmek için zaman gerekiyor. Önümüze yeni meydan okumalar da çıkabilir. Ben ve arkadaşlarım, mümkün olan tüm yollara başvurarak finans kuruluşlarının gücünü ve finans piyasasının istikrarını korumaya çalışacağız."

  ABD ekonomisinin gerilemeye başlamasının yanı sıra Bush, sekiz yıllık görev süresinde diplomatik alanda da başarı kazanamadı. Birleşmiş Milletler'den onay almadan Irak savaşını başlattı; şimdi de batağa saplandı. Afganistan'da başlatılan terörle mücadele sona ermedi. Kore Yarımadası'ndaki nükleer sorunda kaydedilen gelişmeler çok sınırlı. İran nükleer sorunu askıya alındı. Orta Doğu barış süreci yavaş ilerliyor. ABD-Rusya ilişkilerine de gerginlik hakim.

  Bu zorluklar karşısında Amerikalı uzmanlar, ülkelerinin uluslararası konumunu yeniden gözden geçirmeye başladı. Eski ABD Başkanı Ronald Reagan'a ekonomi politikaları konusunda danışmanlık yapmış olan Allan Meltzer, Amerikalılara gurur veren "ABD yüzyılı"nın artık sona erdiğini kaydetti.

 ABD'nin 2008 yılında karşı karşıya bulunduğu büyük zorluklar konusunda, Çin Çağdaş Uluslararası İlişkiler Araştırma Enstitüsü'ne bağlı ABD Araştırmaları Bölümü Başkanı Yuan Peng, ABD'nin zor duruma düşmesinin önemli nedenlerinden birinin, Bush yönetiminin yaptığı siyasi ve stratejik hatalar olduğunu savundu. Yuan bunu şöyle açıkladı:

"Daha derinlere inmek gerekirse bu durumun nedeni, ABD'nin Soğuk Savaş'tan sonra reformlara önem vermemesidir. Soğuk Savaş'ın bitiminden sonra ABD, bazı sorunlarla karşı karşıya geldi. Rusya başta olmak üzere büyük ülkelerde reformlara başlandığı bir dönemde ABD, büyük stratejik değişiklikler ve reformlar yapmadı."

İç ve dış zorluklarla karşı karşıya bulunmasına rağmen, genel ekonomik gücü bakımından halen dünyada ilk sırada yer alan ABD, bu zorlukları aşabilecek güce sahip. Ancak Profesör Meltzer, dünyanın çok kutuplulaşmaya doğru gittiği koşullarda ABD'nin, dünyaya hükmetmeye devam etme çabalarının boşa gideceğini savunarak şöyle dedi:

"Etkimiz ve uluslararası arenadaki konumumuz artık zayıfladı. Dünyanın gelişmesi, artık daha çok ülkeler arası işbirliği sayesinde ticaret, ekonomi ve siyaset alanlarındaki anlaşmaların ortaklaşa saptanmasına bağlı."