Petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar

  2008 yılında uluslararası piyasada petrol fiyatları, yılın ilk yarısında çılgınca yükseldi, ikinci yarısında ise hızlı şekilde düştü. Petrol fiyatlarındaki bu keskin değişimlerin dünyaya etkileri nasıl olacak?

  2 Ocak 2008'de New York Borsası'nda ham petrol varil fiyatları tarihte ilk defa 100 ABD dolarını geçti. Yükselmeye devam eden petrol varil fiyatları, 11 Temmuz'da 147.27 doları bularak rekor düzeye ulaştı. Petrol fiyatlarındaki bu hızlı değişimler tüm dünyayı etkiledi.

  İngiltere Başbakanı Gordon Brown, yılın ortalarında yaptığı konuşmada, petrol üreten ülkelerin üretimi sınırlamasının, fiyatların yükselmesine yol açtığını belirterek şöyle konuşmuştu:

  "G-8 Grubu'nun işbirliği yaparak petrol üreten ülkelere üretimi artırma konusunda baskı uygulaması gerekiyor."

  Ancak Petrol Üreten Ülkeler Örgütü (OPEC), petrol üretimini yükseltme konusundaki baskılara yeterli derecede tepki göstermedi. İran Petrol Bakanı Gulam Hüseyin Nozari, bunun anahtarının, petrol fiyatlarının yüksek olmasında değil, doların değerinin çok düşük olmasında yattığını söyledi. Bu sözden, petrolün ardında yatan siyasi etkenler ve bunların yol açtığı barut kokusu kolayca hissediliyor.

  Batılı gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan ülkelerde enerji tüketiminin artmasının, petrol fiyatlarının yükselmesine neden olduğunu savunuyor. Çin Devlet Enerji Müdür Yardımcısı Sun Qin, bu yılın Nisan ayında 11. Uluslararası Enerji Forumu'nda yaptığı konuşmada, bu fikre şu şekilde yanıt vermişti:

  "Petrol fiyatlarının yükselmesine jeopolitika, spekülasyonlar ve hassas arz-talep dengesi gibi unsurlar neden oldu. Petrol fiyatlarını artıran başlıca nedenin, Çin'in enerji talebinin artması değil, spekülasyon yapılması olduğunu söyleyebiliriz."

  Fakat yüksek petrol fiyatlarına karşı önlem alınmadığı için, fiyatlar birden düşmeye başladı. Son beş ay içinde uluslararası petrol fiyatları, dört yıl önceki 40 ABD dolarına kadar düştü. Petrol fiyatlarının düşmesi, enerji tüketen ülkeleri rahatlatmadı. Çünkü önemli bir ekonomik endeks olan petrol fiyatlarının düşmesi, küresel ekonomik krizle bağlantılı.

  Çin Petrol Üniversitesi'ne bağlı Sanayi ve Ticaret İdare Enstitüsü Başkan Yardımcısı Dong Xiucheng, petrol fiyatlarının çılgınca dalgalanmasının nedenini şöyle açıkladı:

  "Petrol fiyatlarını etkileyen iki unsur var. Birincisi ekonomik unsur; yani arz-talep ilişkisi ve ülkedeki ekonomik gidişat. İkincisi ise siyasi unsur. Örneğin İran, Venezüella ve Rusya gibi petrol üreten ülkelerle ilgili jeopolitika."

  Önümüzdeki yıl petrol fiyatları nasıl seyredecek? Petrol konusundaki araştırmalarını yıllardır sürdüren uzman Dong'un tahmini şu yönde:

  "Kısa vadeli bakıldığında gelecekte petrol fiyatlarını etkileyecek en önemli unsur, yine ekonomik unsur olacak. Şu an en büyük belirsizlik, finans krizinin ne zaman sona ereceğidir. Uzun vadeli bakıldığında petrol fiyatları yine yükselebilir. Çünkü bu kadar düşük fiyatlara dayanamayan petrol üreten ülkeler, üretimi sınırlama yoluyla fiyatları yükseltmeye çalışacak. İkincisi, ABD dolarındaki devalüasyon büyük olasılıkla devam edecek. Üçüncü olarak da tüm dünya ülkelerinin piyasayı kurtarma çabası geliyor. Finansal yardımların bir kısmı sermaye piyasasına aktarılacak. Oysa petrol piyasasında spekülasyonlar doğabilir."

  Petrol fiyatlarının çılgınca dalgalandığı 2008 yılı bitmek üzere. Petrol fiyatlarının dalgalanması, dünyada makro ekonomik dengelerin her geçen gün daha karmaşık, belirsiz ve dengesiz hale geldiğini gösteriyor. Çin Cumhurbaşkanı Yardımcısı Xi Jinping bu yıl uluslararası petrol konferansında yaptığı konuşmada şöyle konuşmuştu:

  "Enerji sorunu, küresel bir sorundur. Dünyada enerji arz-talep dengesinin sağlanması ve enerji güvenliğinin korunması, tüm dünya ülkelerinin çözmesi gereken ortak bir acil görevdir. Bu sorunun kapsamlı ve uygun şekilde çözülmesi için, petrol üreten ve tüketen ülkeler başta olmak üzere uluslararası toplumun ortak çaba harcaması, diyalog ve işbirliğini güçlendirmesi ve kapsamlı önlemler alması gerekiyor."