Uygur sulu boya ressamı Turti Emin

    Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nin merkezi Urumçi'de kısa süre önce düzenlenen 2. Geleneksel Çin Sulu Boya Resim Sergisi'nde "İpek Yolu'nun Dansı" adlı büyük bir tablo, izleyicilerin yoğun ilgisini çekti. Tabloda Kızıl Bin Buda Mağrası'nın önünde geleneksel kase dansı oynayan güzel bir Uygur kız resmedildi. Bu resmin sahibi, tanınmış Uygur ressam Turti Emin'dir.

    1951'de Xinjiang'ın güneybatı kesiminde yer alan Kaşgar'da dünyaya gelen Turti Emin'in resim sevgisi, çok küçük yaşlarda başladı. Turti Emin, bu konuda şunları anlattı:

    "Çok küçük yaşlarda resim yapmaya başlamıştım. Çok güzel resim yaptığım için bana 'Küçük Ressam' derlerdi. O zaman fakirdik, kağıt ve boya almak için pek paramız yoktu. Bu nedenle okulda tahtaya veya kar yağdığında yerde biriken karın üzerine resim yapardım."

    Turti Emin, 14 yaşında Xinjiang Sanat Akademisi'ni kazandı. Ancak onun akademik öğrenimi, Kültür Devrimi'nin patlak vermesinden dolayı yalnızca bir yıl sürdü. Sanat Akademisi'nin kapatılması üzerine Turti Emin, Urumçi'deki bir dokuma fabrikasında işçi oldu ve orada tam altı yıl çalıştı. Turti Emin, 1972'de Beijing'deki Merkezi Milliyetler Üniversitesi'ni kazanarak ressam olma yolculuğuna yeniden başladı. Yağlı boya öğrenmek istemesine rağmen Turti Emin, hocalarının tavsiyesi üzerine geleneksel Çin sulu boya eğitimi aldı.

    Geleneksel Çin sulu boya resimleri, Han Çinlilerin binlerce yıldır kullandığı fırça kalem, mürekkep ve boyalarla yapılır. Başarılı bir sulu boya ressamı olabilmek için, Çin dili ve edebiyatı alanında zengin birikime sahip olunmalıdır. Bu nedenle bu sanat dalı, standart Çince düzeyi düşük olan ve fırça kalemle yazı yazmayı bile bilmeyen Turti Emin'e çok zor gelmişti. Turti Emin, bu konuda şunları söyledi:

    "O zaman Çincem çok zayıftı, günlük konuşmalar dışında Çince'yi pek anlamazdım. Bu nedenle hem resim yapmayı, hem de Çince'yi öğreniyordum. Geleneksel sulu boya resimlerinin uzun geçmişe sahip olması ve zengin kültürel birikim içermesi nedeniyle Çince'nin yanı sıra geleneksel halk sanatları ve sanat teorilerini de öğrenmek için ülkenin çeşitli yerlerini gezdim ve bu geziler sayesinde sulu boya resimlerinin anlamını kavradım."

    Turti Emin, Merkezi Milliyetler Üniversitesi'ndeki öğrenimini tamamladıktan sonra memleketi Kaşgar'a dönerek Eğitim Okulu'nda güzel sanatlar öğretmenliğine başladı. Burada hem mutlu yaşadığını, hem de çok sayıda eser yarattığını anlatan Turti Emin, sanat çalışmaları hakkında şu bilgileri verdi:

    "Çin sulu boya resimlerinin anlatım biçimi ve tekniğiyle Xinjiang'da yaşayan Uygurlar, Tacikler, Kırgızlar ve Kazaklar başta olmak üzere bütün etnik grupların örf ve adetleri ile yaşamını anlatmaya çalıştım. Sanat çalışmalarım sırasında bütün bu insanların yaşamının son derece zengin olduğunu da gördüm."

    Turti Emin, özellikle Xinjiang'da yaşayan farklı etnik gruplara mensup insanları konu alan resimlerle ün saldı. Bereketin mutluluğu yüzünden akan yaşlı köylü, bozkırlarda kırbaçla dans eden çoban, bütün dikkatini elindeki eser üzerinde toplayan deneyimli çömlekçi, düğün kıyafeti içindeki Tacik gelini, dans eden Uygur Kızı ve mangal başında müzik çalan Dolan sanatçıları Turti Emin'in resimlerinde sıkça görülen figürlerdir. Tanınmış Xinjianglı ressam ve hattat Li Zhuo, Turti Emin hakkında şu değerlendirmede bulundu:

    "Turti Emin, tıpkı resimlerindeki güney Xinjianglı köylüler gibi son derece dürüst ve içten bir insandır, aynı zamanda da son derece zekidir. Gerçi zeki olmayan bir insan, asla güzel sulu boya tablo yapamaz."

    Turti Emin, gelenekleri sürdürürken yenilik de yaratarak, kendisine has bir resim üslubu geliştirdi. Onun Xinjiang'ın özgün manzaralarını, örf ve adetlerini ve zengin yaşamını anlatan tabloları, ulusal resim yarışmaları ve sergilerinden defalarca ödül kazandı.