Makedonya'nın anayasal adı anlaşmazlığı

  Makedonya Dışişleri Bakanlığı tarafından önceki gün (17 Kasım) yapılan açıklamada, Makedonya'nın aynı gün Lahey'deki Uluslararası Mahkeme'de Yunanistan aleyhine Makedonya'nın NATO'ya katılımını engellediği gerekçesiyle dava açtığı belirtildi. Aynı gün Yunanistan Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, Makedonya'nın bu girişimi şiddetle kınandı. Yunanistan ve Makedonya arasında tırmanan bu gerginlik, Makedonya'nın anayasal adı konusunda yıllardır süren anlaşmazlıktan kaynaklanıyor.

  Makedonya'nın anayasal adı sorunu, 90'lı yıllara dayanıyor. 1991 yılında eski Yugoslavya'dan ayrılarak bağımsızlığına kavuşan Makedonya, 1993 yılında "Eski Yugoslavya Makedonya Cumhuriyeti" adıyla BM'ye katıldı. Ancak Makedonya gerek ulusal gerekse uluslararası düzlemde "Makedonya Cumhuriyeti" adını kullanmaya devam etti. Makedonya'nın bu girişimine Yunanistan kararlılıkla karşı çıktı. Yunanistan bu adın, Yunanistan'ın kuzeyindeki Makedonya eyaletinden toprak talebi anlamına geldiğini savunuyor. 1995'te iki ülke arasında ikili ilişkileri normalleştirmeyi amaçlayan "geçici anlaşma" imzalandı. Bu anlaşmayla, milli bayrağını ve anayasasını değiştirmek zorunda kalan Makedonya, Yunanistan'dan toprak talebi olmadığını yineledi. Bunun ardından, bu anlaşmazlığın giderilmesi için BM'nin aktif olarak araya girmesine rağmen, taraflar arasında Makedonya'nın adı üzerinde yapılan görüşmelerde öze ilişkin hiçbir gelişme kaydedilemedi. Yunanistan, bu sorun uygun şekilde çözüme bağlanana kadar, Makedonya'nın NATO ve AB'ye katılmasını desteklemeyeceğini açıkladı.

  Yunanistan Nisan ayında Bükreş'te düzenlenen NATO Zirvesi'nde, Makedonya'nın NATO'ya katılım başvurusunu veto etti. Bunun nedeni de Makedonya'nın adı sorununun uzun süredir çözüme bağlanamamış olması ve bunun yol açtığı güvensizlik olarak gösterildi.

  Taraflarca önceki gün yapılan açıklamalarda da barut kokusu seziliyordu. Makedonya Dışişleri Bakanlığı'nın açıklamasında, Yunanistan'ın Makedonya'nın NATO'ya katılımını engelleyen girişiminin iki ülke arasında 1995 yılında imzalanan "geçici anlaşma"ya ciddi şekilde aykırı düştüğüne dikkat çekilerek, Uluslararası Mahkeme'de dava açmanın Makedonya'nın haklarını korumasının tek yolu olduğu belirtildi. Yunanistan Dışişleri Bakanlığı'nın açıklamasında ise, Makedonya'nın bu girişiminin arkasında, Makedonya'nın BM'nin anayasal ad sorununa ilişkin son çözüm taslağını reddetmesinin yattığı, esas "geçici anlaşma"yı baltalayanın Makedonya olduğu ifade edildi.

  Gözlemciler, Makedonya ve Yunanistan arasındaki anlaşmazlığın BM'nin arabuluculuğunu atlayarak doğrudan Uluslararası Mahkeme'ye sunulmasının, çözümü daha da zorlaştıracağı görüşündeler. Her iki ülkenin bu tutumlarından kolay kolay vazgeçmeyeceği de ortada. Makedonya bu sorunda sert tutum takınarak, bir yandan NATO ve AB'ye katılım yolunda karşılaştığı engelleri ve anayasal ad sorununda yaşanan anlaşmazlıkları aşmaya çalışıyor, diğer yandan da Balkanlar'da güç mücadelesi içine giren ABD ve Rusya'nın dikkatini çekerek çıkar elde etmeye çalışıyor.

  Bununla beraber Yunanistan'ın Makedonya'nın anayasal adı sorununda büyük bir taviz vermesi beklentisi de gerçekçi değil. Çünkü Makedonya'nın anayasal adı sorununda yaşanan anlaşmazlık, Yunanistan'ın egemenliğini ve toprak bütünlüğünü ilgilendiriyor. Makedonya anayasasında, "komşu ülkelerdeki Makedonların hak ve çıkarlarına ilgi gösterilmesi"ne değiniliyor. Yunanistan, bu maddeyle Makedonya'nın Yunanistan'ın kuzeyindeki Slav etnik grubunun işlerine müdahale etmek istediğini ve hatta Yunanistan'ın kuzeyindeki topraklara göz diktiğini savunuyor. Bu nedenle Yunanistan'ın bu sorun üzerinde herhangi bir tavizde bulunması imkânsız gibi. Bunun yanı sıra Avrupa'nın "güney kapısı" ve NATO'nun önemli üyelerinden biri olan Yunanistan, ABD'yle uzun süredir stratejik ittifak ilişkisi içinde. Stratejik çıkarlar terazisinde Yunanistan'ın ağırlığının, Makedonya'nınkinden daha fazla olduğu söylenebilir.

Yunanistan ve Makedonya arasında Makedonya'nın anayasal adı sorununda yaşanan anlaşmazlık tırmanmasına rağmen, bu gerginliğin yumuşama olasılığı da yok değil. Makedonya'nın üst düzey yetkilileri arasında sorunun Uluslararası Mahkeme'ye taşınması konusunda büyük fikir ayrılıkları yaşanıyor. Makedonya Devlet Başkanı Branko Crvenkovski, önceki gün yaptığı konuşmada, sorunun Uluslararası Mahkeme'ye taşınmasına karar veren Başbakan Nikola Gruevski'yi, bu kararın Makedonya'nın NATO ve AB'ye katılmasına getireceği olumsuz etkilerden sorumlu tutmuştu. Yunanistan da, sorunun BM çerçevesinde diplomatik yollarla çözülmesi çabalarından vazgeçmeyeceğini açıklamıştı.