Zuo Zhuan

     Zuo Zhuan sadece Çin'in eski dönemdeki tarihini anlatan bir yapıt değil, aynı zamanda klasik bir edebiyat eseridir. Çin'de bugüne kadar korunmuş, yıllara göre düzenlenmiş ayrıntılı bir tarih kitabıdır. Yazarı henüz tespit edilmemiş olmasına rağmen, uzmanlar kitabın Konfüçyüsçülüğe inanan bilginlerin, çeşitli devletlerin tarihsel kayıtlarını ve halk arasında anlatılan söylentileri derleyerek hazırladığı bir kitap olduğu ve derleme çalışmasının M. Ö. 4. yüzyılda tamamlandığı kanısında.

     M.Ö. 722 ile M.Ö. 468 yılları arasındaki dönemi tasvir eden Zuo Zhuan, eskiçağ Çin'indeki İlkbahar ve Sonbahar dönemlerinde meydana gelen toplumsal olayları yansıtan önemli bir kayıttır. Kitapta, bu dönemde olan büyük ve derin değişiklikler lirik şekilde yanısıtılarak, önemli tarihi olaylar ile soyluların etkinlikleri kaydedilmiş. Dönemin protokol uygulamaları, tören kuralları, örf ve adetler, milliyetler arası ilişkiler, ahlak düşüncesi, kronoloji, jeoloji, takvim, tarihi kayıtlar, hikayeler, türküler vs., herşey kitapta yer alıyor.

     Kitapta, krallıklar arasındaki karmaşık anlaşmazlıklar ve güç rekabeti anlatılarak, toplumdaki gelişmeler ortaya konuyor. Konfüçyüsçülük anlayışını yansıtan Zuo Zhuan, sınıf düzeni ve kan bağına göre yönetim ilkesini vurgulayarak, yaşlılara saygı gösterilmesine önem veriyor ve "insan merkezlilik" düşünesini yansıtıyor. Halkın gökten ve tanrılardan daha önemli olduğu düşüncelerini aktaran Zuo Zhuan, eski çağlardaki Konfüçyüsçülüğün araştırılmasına katıkıda bulunan önemli tarihsel kayıtlardan biri olarak görülüyor.

     Zuo Zhuan'ın üstünlüklerinden biri de savaş betimlemeleri yapmak. Kitapta yer verilen 400'den fazla askeri harekât, krallıklar arası güç rekabeti arkaplanında anlatılıyor. Savaşların sonucu, savaşa katılan krallıklarda meydana gelen siyasal gelişmeler, halkın iradesi ve generallerin karakterleri gibi unsurlar birleştirilerek Zuo Zhuan'a canlı renkler katılıyor.

     Zuo Zhuan bir tarih yapıtı olmasına rağmen, zengin edebi renkler taşıyan tarihsel bir düzyazı olarak nitelenebilir. Örneğin, kitapta yer alan "Zhen Bo Duan'ı Yan'da Yendi" adlı bölümde, iki kardeşin krallık için yaptığı mücadele anlatılıyor.

     Zhen Kralı Wu Jiang'ı kraliçe yapar, kraliçe arka arkaya Zhuang Gong ve Gongshu Duan adlı iki kardeş doğurur. Kraliçe büyük oğlu Gong'u dünyaya getirirken çok zor bir doğum yaptığı için ondan nefret eder ve ikinci oğlu Duan'ı sever. Kraldan Duan'ı veliaht yapmasını ister, ancak bu isteği rededilir. Buna rağmen Duan kraliçenin himayesinde büyür, kardeşi Gong'la mücadele eder ve kendi nüfuzunu genişletmeye çalışır. Kral bir defasında oğullarına toprak dağıtırken, ağabey Zhuang, kardeşi Duan'a güzel bir yerde bulunan geniş bir toprak parçasının verilmesini önerir. Çok sayıda bakan Zhuang'a bu kadar geniş bir toprak parçası vermenin sadece krallık kurallarına aykırı olmakla kalmayıp, aynı zamanda kardeşi Duan'ın nüfuzunu da artırabileceği uyarısında bulunur. Ancak Zhuang hiç bir şey yapmaz; birisinin ahlak kurallarına aykırı davranması halinde birgün kendi geleceğine zarar vereceğini söyler. Kardeşi Duan giderek daha çılgınca davranır. Bir gün Duan artık yeterli güce sahip olduğunu zannederek, annesiyle birlikte isyan etmeye hazırlanır. Ağbeyi Zhuang, kardeşi Duan'ın isyan haberini öğrendikten sonra "artık darbe indirmeye gidebiliriz" diye konuşur. Zhuang'ın ordusu, kardeşi Duan'a savaş açar, küçük kardeş Duan, Yan adlı bir yere kadar kaçar ve burada yok edilir.

      Olayları zaman sırasına göre anlatan öykü, olayların başlangıcını, gelişmesini ve sonucunu ortaya koyarak, krallık ailesi içinde devlet hakimiyeti ve mülkiyet için yapılan vahşi mücadeleyi anlatıyor; baş karakter Zhen Bo'nun vahşeti, kardeşi Duan'ın hırsı ve kraliçenin tarafgirliğinin nasıl trajediye yol açtığını gözler önüne seriyor. Bu öykü, Zhen Krallığı'nın onlarca yıllık tarihini özetliyor. Bu bölüm okunarak, tarihin gelişmesi ve tarihsel karakterlerin davranışları görülebilir.

     Zuo Zhuan, savaşları ve tarihsel olayları düzenli bir şekilde işleyerek, kişilerin dili, davranışı ve diğer ayrıntıları ile karakter özelliklerini yansıttığı için, yüksek bir sanat değeri taşıyor. Zuo Zhuan'ın, daha sonraki dönemlerde yazılan tarih yapıtları ve öykülerinin üslubu üzerinde derin etkileri oldu.