Çinli uzmanlardan finansal reform önerisi

    Kısa süre önce sona eren 7. Asya-Avrupa Zirvesi'nde uluslararası para ve finans sisteminde etkili ve kapsamlı reform yapılması konusunda kararlılık ifade edilirken, ABD'de önümüzdeki ay yapılacak Uluslararası Finans Zirvesi'ne de destek verildi. Çinli finans uzmanları, küresel finans düzeninin yeniden yapılandırılması sürecinde finansal denetimlerin yoğunlaştırılması ve dolara dayalı uluslararası para sisteminde reform yapılmasına öncelik verilmesinin gereğine dikkat çekti.

    Hatırlanacağı gibi, bugün dünyayı sarsan finans krizi, ABD'deki ipotek krizinden kaynaklanmıştı. Krizin ardında yatan başlıca nedenler arasında, ABD'deki finansal denetim eksiklikleri ve Amerikan finans kuruluşlarının finansal ürünleri sınırsız ölçüde geliştirmesi bulunuyor. Finansal ürünlerin aşırı hızla gelişmesi ve giderek karmaşık hale gelmesi, bunların üzerinde gereken denetimin yapılamaması, köpüğün giderek şişip kriz yaratmasına neden oldu.

    Finansal ürün piyasasının geliştirilmesine dayalı "Amerikan Modeli", bugüne kadar birçok ülke tarafından örnek alındı. Ancak düzensiz bir biçimde piyasaya finansal ürün sürülmesinin zararları, bugün artık kendini göstermiş durumda. Çin Çağdaş Uluslararası İlişkiler Enstitüsü Dünya Ekonomisi Merkezi Müdürü Chen Fengying, bu yöndeki kaygıların 7. Asya-Avrupa Zirvesi'nde yayımlanan Uluslararası Finans Durumuna İlişkin Bildiri'de dile getirildiğini hatırlatarak şunları söyledi:

    "Bildiride, finans alanında gelecekte yapılacak yapısal reforma ilişkin ortak bir görüş ifade edilmişti. Bu da, finansal ürünlerin sayısında hızlı artışların önlenmesi ve finansal denetim eksikliğinin giderilmesiydi."

    Finansal ürünlerin karmaşıklığı, denetimi yoğunlaştırmayı amaçlayan uluslararası işbirliğinin geniş çapta başlatılmasını zorunlu kılıyor. Buna bağlı olarak başta Uluslararası Para Fonu IMF olmak üzere uluslararası ekonomi kuruluşlarında reform yapılarak ekonomik istikrarın "koruyucusu" rolünü daha iyi yerine getirmeleri sağlanmalı.

    Uluslararası ekonomi kuruluşlarında reform yapılmasının yanı sıra, küresel finans istikrarının korunmasında daha büyük rol oynayabilecek yeni bir uluslararası denetim organının oluşturulmasının gereğine de dikkat çeken Beijing Üniversitesi Guanghua İşletmecilik Fakültesi öğretim görevlilerinden Doç. Jiang Guohua, görüşlerini şöyle dile getirdi:

    "Günümüzde, gerek sermaye piyasaları, gerekse finans piyasası, finans şirketleri ve yatırımcılar uluslararası bir boyut kazanmış durumda. Bu nedenle küresel finans sistemini denetleyecek uluslararası bir kuruluşun oluşturulması zorunluluktur. Ancak böyle bir organın oluşturulması, bütün ülkelerin egemenliğini ilgilendirdiği için çok zor bir süreç olacaktır."

    Çinli uzmanlara göre, dünyanın başlıca ekonomilerinin böyle bir projeyi kabul etmesi durumunda, öncelikle finans denetim ve gözetimi konusunda küresel bir kıstas belirlenmesi gerekecek, bunun ardından devletler arasında eşgüdüm sağlayarak uluslararası finans piyasasını denetleyen ve başta kısa vadeli sermaye akışı ile finansal risk olmak üzere çeşitli konularda erken uyarıda bulunan bir küresel kuruluş oluşturulacak.

    Son kriz karşısında dolara dayalı uluslararası para sistemi de ciddi sıkıntılarla karşılaştı. Hatırlanacağı gibi internet sektöründeki köpüklerin patlamasından ve "11 Eylül" saldırılarının meydana gelmesinden bu yana ABD, ekonomiyi canlandırmak için hep gevşek bir para politikası izleyerek piyasaya yüklü miktarda döner sermaye akıttı. Buna bağlı olarak doların değeri sürekli olarak düştü. Mevcut uluslararası para sisteminin değiştirilmesinin zorunluluğuna dikkat çeken Çin Halk Üniversitesi finans uzmanlarından Chen Yulu, konuya ilişkin olarak şunları söyledi:

    "Son krizin, Asya, Latin Amerika ve Rusya'da daha önce görülen krizlerden daha vahim sonuçlar doğurması, ABD'de ortaya çıkmasından kaynaklandı. Bu nedenle son kriz, bölgesel değil, küresel bir nitelik taşıyor. ABD parası tüm dünyada kullanılıyor, bu ülkenin finans sistemi de dünyanın her köşesine uzanmış durumda. Dolayısıyla uluslararası para sisteminde köklü bir reform yapılarak tek söz sahibinin ABD veya Batılı 7'ler olduğu döneme son verilmelidir. Gelişmekte olan ülkeler ve yeni ekonomilerin katılımıyla yepyeni bir uluslararası ekonomi düzeni oluşturulmalıdır."

    Düzen ve hoşgörüye dayalı küresel finans sisteminin oluşturulması, uluslararası toplumun ortak ve eşgüdümlü çabalarına bağlı. Ancak farklı ülkelerin farklı beklentiler içinde olması nedeniyle önümüzdeki 15 Kasım günü Washington'da düzenlenecek 20'ler Grubu Finans Zirvesi'nin yoğun güç mücadelesine sahne olması, kaçınılmaz olacak.