Oturduğunuz yerden Yasak Şehir ziyareti

    Topkapı Sarayı'nda Kanuni Sultan Süleyman kafes arkasından Divan-ı Hümayun toplantısını izliyor. Siz de, zamanın dışişleri bakanı konumundaki Reis-ül Küttap Efendi sıfatıyla, Viyana'nın fethi konusundaki fikirlerinizi söylüyorsunuz.

    "Zaman makinesi icad edilmedi, mümkün değil" diyorsanız, haklısınız.

    Ama artık elimizde, en azından bunun hissini sanal ortamda yaşatacak teknoloji var.

    Biz bu teknolojiden yararlanarak Topkapı Sarayı'nı dünyaya açamadık, ama kendi tarih ve kültür miraslarını bu teknolojiyle dünyaya tanıtanlar var.

    O halde sorumuzu soralım:

    Çin'in başkentindeki ünlü Yasak Şehri ziyaret etmek istemez miydiniz?

    "Kim istemez! Ama tâ oralara kalkıp gitmek ha deyince olacak şey mi?" diye itiraz etmeyin, çünkü artık işin kolayı var.

    Yasak Şehri oturduğunuz yerden ziyaret edip, içinde dolaşabilir ve Çin tarihi hakkında pekçok bilgiye ulaşabilirsiniz. Hem de, kuru ve sıkıcı tarih bilgileri alarak değil, kendiniz de dönemin saray yaşamına bizzat katılarak...

    MEKANIN VE ZAMANIN ÖTESİNDE YASAK ŞEHİR

    Yasak Şehrin müze oluşunun 83. yıldönümü dolayısıyla Saray Müzesi eşsiz bir armağan aldı. Armağan, Yasak Şehrin 3 Boyutlu bir modeliydi. Bu 3D model sayesinde isteyen her ziyaretçi, canı istediği zaman Yasak Şehre elini kolunu sallayarak serbestçe girebilecek.

    Üç yıl süren çalışmaların ardından IBM şirketi ile Saray Müzesi, "Yasak Şehir: Mekanın ve Zamanın Ötesinde" adıyla, dünyanın belli başlı kültür miraslarından birini sanal alemde eksiksiz bir şekilde oluşturdular.

    Bilgisayarınıza indirebileceğiniz Yasak Şehir programı http://www.beyondspaceandtime.org/ adresinde bulunuyor. Programı indirdikten sonra tarihsel kimliğe bürünmenizi sağlayacak avatarınızı da oluşturarak sanal alemdeki Yasak Şehre zamanın tarihsel koşulları içinde girebilirsiniz.

    YÜCE UYUM SALONU'NDA İMPARATORLA YEMEK

    İnteraktif özelliğe sahip olan tarihsel ortam, geniş Saray Müzesi'nin mimarî ve tarihî koşullarına tamamen uygun. Yasak Şehri hem yerinde hem de sanal ortamda gezmiş biri olarak rahatlıkla söyleyebilirim ki, bir kez girdiniz mi kolay kolay çıkmanız mümkün değil. Hayır, gizli ve loş köşelerde bir saray entrikasına kurban gideceğiniz, ya da labirentlerde yönünüzü şaşırıp yolunuzu kaybedeceğiniz için değil... İçinde bulunduğunuz ortam o kadar çekici ki, insan bir türlü çıkmak istemiyor. Çünkü Saraya sadece bir ziyaretçi olarak girmiyorsunuz. Yine tarihsel kişiliğe bürünmüş başka ziyaretçilerden ya da gönüllülerden, görevlilerden ve otomasyona bağlanmış karakterlerden oluşan bir dünyada siz de önemli bir kişisiniz. İnsanın kendisinin de olaylara yön veren tarihsel bir figür olarak yer aldığı Saray koşullarından ayrılması kolay değil. İktidardan veya iktidar sahiplerinin eteklerinin dibinden ayrılmak isemeyenlerin ruh halini, sanal ortamda da olsa, biraz anlayabiliyoruz. Önemli kültürel nesnelerin çevrelediği Yüce Uyum Salonu'nda İmparatorun yemek yediği sahneyi bırakıp çıkmak kolay mı? Hele bir de sofraya buyur edilip İmparatorun teveccühüne mazhar olmuşsanız...

    SARAY YAŞAMINDA AKTİF ROL ALIN

    Resmi, teklifli-teşrifatlı ortamlardan sıkılırsanız, Saray yaşamı size değişik olanaklar sunuyor. Dilerseniz, siteye girerken oluşturduğunuz avatarınız aracılığıyla dönemin kültür yaşamında aktif bir rol alabilir, ya da okçuluk, kriket karşılaşması veya artık "go" adıyla bininen oyunun eski versiyonu olan "weiqi" oynayabilirsiniz.

    Eğer isterseniz, o tarihsel ortama zamanımızdan getirdiğiniz bir olanakla resim çekip bunları arkadaşlarınızla paylaşabilirsiniz. Bir başka olanak da, rehberli bir tura katılmak... Mekanı iyice öğrendiğinizde, arzu ederseniz siz de arkadaşlarınıza rehberlik yapabilirsiniz.

    IBM Uluslararası Vakfı'nın Başkanı Stanley Litow sanal alemdeki Yasak Şehir ile ilgili olarak "Umuyoruz ki, bu proje dünyanın çeşitli yerlerindeki insanların Çin'in zengin kültürünü, tarihini ve insanlarını anlamasına yardımcı olacaktır" diyor.

    MESAFE VE MASRAF ETKENİ ARTIK KALKIYOR

    12 yıl süren inşaatın ardından 1420 yılında tamamlanan Yasak Şehir, evrenin merkezinin Çin İmparatoru olduğu düşüncesini somut, elle tutulur, gözle görülür bir şekilde cisimleştirmek ve böylece gücünü herkese göstermek için kurulmuş. 10 metre yüksekliğinde, 6 metre genişliğinde duvarla çevrilmiş olan Saray külliyesi, Cumhuriyet yönetimi tarafından 1925 yılında müze haline getirilmiş. O zamandan beri de dünyanın her yerinden pekçok insan bu muazzam kompleksin mimarisini, kültür dokusunu ve tarihini keşfetmek için buraya gelmiş. Ama mesafe ve masraf etkeni çok daha fazla sayıda insanın ziyaretini engellemiş.

    Şu anda Yasak Şehri yılda 9 milyon kişi geziyor. Bunların çoğunluğunu Çin vatandaşları oluşturuyor. Ama Saray Müzesi Enformasyon Ofisi görevlilerinden Hu Chui, Yasak Şehrin bir müze olmaktan çok "turistik bir atraksiyon" olarak görüldüğü kanısında. Hu'ya göre, ziyaret edenlerin ancak çok az bir bölümü müzenin yansıttığı zengin kültürü ve tarihi takdir edebilecek bilgi donanımına sahipmiş.

    10 yıldan fazla bir süredir yürütülen çalışmalarla, müzenin modern dijital teknolojiler aracılığıyla ziyaretçilere daha fazla açılabilmesi için çaba harcanmış. Hui, 3 milyon dolar harcanarak oluşturulan Sanal Yasak Şehir projesinin, şimdiye kadar yapılan çalışmalar içinde en büyüğü olduğunu belirtiyor.

    PROJENİN ÜÇ AMACI

    Saray Müzesi Genel Müdürü Zheng Xinmiao da projeyle ilgili amaçlarını şöyle anlatıyor:

    Harcadığımız dijital çabalarla üç hedefe varmak istedik: Birincisi, müzeyi buraya hiç gelmemiş insanlara açmak; ikincisi, müzeye gelmiş olan, ancak hakkında daha fazla şey öğrenmek isteyen insanlara bu olanağı sağlamak; ve üçüncüsü de, ziyaretçilerin her bir nesne ve yapı hakkında daha fazla kültürel ve tarihsel bilgi edinmesini sağlamak."

    Zheng, Sanal Yasak Şehrin büyük bir atılım olduğuna inanıyor.

    MISIR'DAN SONRA ÇİN

    IBM şirketi ile Saray Müzesi arasındaki işbirliği 2005 yılında başlamış. Bu Amerikan şirketi, Mısır hükümetiyle işbirliği yaparak başladığı ve ülkenin 7 bin yıllık tarihinin yansıtıldığı "Ebedi Mısır" projesini o zaman daha yeni bitirmiş. IBM, çevrimiçi ziyaretçilere kültürel miras sunmayı amaçlayan bir sonraki projelerinde ortağının kim olacağını düşünürken biri Yasak Şehir Saray Müzesi'ni önermiş. Amaçlarına tam uyduğundan öneri derhal benimsenmiş.

    IBM bünyesindeki Küresel Topluluk Girişimleri bölümünün Başkan Yardımcısı Paula Baker "Esas olarak sergi nesnelerine dayalı olan başka müzelerden farklı olarak Yasak Şehir Saray Müzesi mimari, mekan, yapılar ve İmparatorluk Sarayındaki atmosfer üzerine odaklanıyor" diyor. Tıpkı bizim Topkapı Sarayı gibi...

    Seçilecek yerin Yasak Şehir olması konusunda fikir birliğine varılmasına karşın, sanal ziyaretçilerin buradaki hakiki havayı hissetmelerinin nasıl sağlanacağı konusu IBM için önemli bir meydan okuma oluşturmuş.

    Proje Müdürü John Tolva çalışmaları hakkında bilgi verirken şunları söylüyor: "Başlangıçtaki fikrimiz yüksek çözünülürlüklü fotoğraflar ve mültimedya teknikleri kullanmaktı. Ama böyle yaparsak, mekan ve ölçü duygusu eksik kalacaktı. O nedenle teknoloji ve sanal dünyayla oynama fikrine eğilim gösterdik."

    AMAÇ GENÇLERE ÇİN KÜLTÜRÜNÜ VE TARİHİNİ TANITMAK

    Tolva ve başında bulunduğu ekip, sanal dünyaya otantik bir hava katmak için, programa çeşitli karakterlerden oluşan bir kadro ile değişik sahneler ve oyunlar da eklemiş. Şimdi ziyaretçiler Yasak Şehir'de 1 kilometrekarelik bir alanda sanal yürüyüşler yapabiliyor.

    IBM'in başkan vekillerinden biri olan Nick Donofrio, "Ama bu sadece etrafta öylece gezinmekten ibaret bir yürüyüş değil" diyor ve şunları ekliyor: "Bu sayede, o dönemde burada yaşamış olan insanların yaşantısını siz kendiniz de deneyimleyebileceksiniz." Ziyaretçiler yürüyüş sırasında kadroda yer alan karakterlerle etkileşime geçebiliyor ve oyun oynayabiliyor.

    Küresel Topluluk Girişimleri bölümünün Başkan Yardımcısı Baker, internette rağbet gören "Facebook" ve "Second Life" gibi sanal topluluklarla bağlantı kururarak, dünyanın çeşitli yerlerindeki gençlerin Sanal Yasak Şehir'le tanışmaları sayesinde Çin kültürüne ve tarihine ilgi duymalarının sağlanabileceğine inanıyor.

    "Gençlerin oyun teknolojileriyle çok ilgilendiğini hepimiz biliyoruz" diyen Baker şöyle konuşuyor: "Sanal Yasak Şehri keşfederek, gençler farkına bile varmadan Çin kültürünü ve tarihini öğrenebilir."

    Baker'in kanısınca yeni site, dünyanın farklı köşelerindeki internet kullanıcılarının, ister geleneksel web siteleri aracılığıyla olsun isterse bizzat Çin'e gelerek olsun, Yasak Şehir hakkında başka yollardan öğrenemeyecekleri bilgileri edinmesine olanak sağlayacak.

    DARISI TOPKAPI SARAYI'NIN BAŞINA

    "Ama yine de bu siteyi ziyaret etmenin, hakiki mekana yapılacak gerçek bir ziyaretin yerini tutacağını iddia ediyor değiliz" diyen Baker şunu vurguluyor: "İnsanlar buraya bizzat gelmeli. Ama eğer bunu yapamıyorlarsa, bu site onlara sanal dünyada Yasak Şehri kişisel olarak deneyimleme olanağı sağlıyor."

    Evet, Yasak Şehir artık yerinde olduğu kadar internet üzerinden de ziyaret edilebiliyor. Burayı birkaç kez yerinde ziyaret etmiş bir Türk olarak aklıma ister istemez şu soru geliyor:

    "Topkapı Sarayı'nı da yerinde defalarca ziyaret ettim. Ama internetin sağladığı olanaklarla, sanal alemde, o zamanın atmosferi içinde, üstelik tarihsel bir kişiliğe bürünüp olayların gelişmesine katılarak ziyaret etmek acaba günün birinde kısmet olacak mı? Biz Yasak Şehri gezerken, Çinliler de evlerinde oturup Topkapı Sarayı'nı ziyaret edebilecek mi"

    Müze Müdürü İlber Ortaylı hocamıza saygılarımızı sunarak ve içimizi çekerek o bildik cümleyi tekrarlayalım:

    Darısı Topkapı Sarayı'nın başına!