Irak-ABD güvenlik anlaşması sorun oldu

    Irak ile ABD arasında aylarca süren müzakerelerden sonra, Irak-ABD Güvenlik Anlaşması'na ilk şekli verilerek Irak yönetimince incelenmeye başladı. Ancak Irak'taki ABD askeri birliklerinin geri çekilme tarihi ve dokunulmazlık hakkı konusundaki tartışmalar nedeniyle anlaşma daha şimdiden sorun olmaya başladı.

    Irak koalisyon hükümetini oluşturan Şii ittifakı tarafından dün (19 Ekim) yapılan açıklamada, ülkenin egemenliği ve halkın çıkarlarını korumak amacıyla, anlaşma metninin bazı maddelerinde değişiklik yapılması talep edildi. Anlaşma metni üzerine daha fazla tartışma ve diyalog, bazı maddelere de ilave yapılması istenilen söz konusu açıklamayla, Irak'taki koalisyon ortaklarının güvenlik anlaşmasına ilişkin tepkisi açıkça dile getirilmiş oldu.

    Anlaşmaya ABD karşıtı tutumuyla bilinen Şii lider Mukteda el Sadr da tepki gösterdi. Mukteda el Sadr'ın çağrısı üzerine onbinlerce kişi önceki gün Bağdat sokaklarına dökülerek Irak-ABD Güvenlik Anlaşması'na karşı gösteri yaptı. Gösterciler, yabancı askeri birliklerin Irak'tan derhal çekilmesini istedi.

    Mukteda el Sadr aynı gün yaptığı açıklamada, sert ifadeler kullanarak Irak meclisinden ABD'yle güvenlik anlaşması imzalanmasına karşı çıkmasını istedi. Irak yönetiminin, yükümlülüklerinden ve vatandaşlardan uzak davrandığını savunan Sadr, böyle bir anlaşmanın meclisten geçmesinin Irak için utanç verici olacağının altını çizdi.

    Bilindiği gibi, Birleşmiş Milletler tarafından verilen yetki çerçevesine göre ABD birlikleri, bu yıl 31 Aralık tarihine kadar Irak'tan tümüyle çekilmek zorunda. Askerlerinin Irak'ta konuşlanmaya devam etmesi için yeni bir hukuki zemine acil ihtiyaç duyan ABD yönetimi, bu yılın Mart ayından itibaren Irak hükümetiyle ikili uzun vadeli ilişkileri belirleme çalışmalarına başlayarak, Irak'taki askeri varlığına uzun vadeli bir yasal statü kazandırmayı ve "uzun vadeli bir güvenlik anlaşması" imzalamayı hedefledi. Yapılan pazarlıklardan sonra anlaşmanın metni, incelenmek üzere her iki ülkenin yönetimine sunuldu.

    Söz konusu anlaşma hakkındaki tartışmalar, iki nokta üzerinde yoğunlaştı. Bunlardan biri, ABD askeri birliklerinin Irak'tan ne zaman çekileceği, diğeri ise ABD askerleri ile müteahhitlerinin dokunulmazlık hakkına sahip olup olmayacağı. ABD, asker geri çekme konusunda takvim belirlemeyi her zaman reddederek bunun Irak'taki güvenlik ortamına bağlı olduğunu savunurken, Irak yönetimi ise ısrarla takvim belirlenmesini istiyor. Irak Başbakanı Nuri el Maliki, varılan anlaşma doğrultusunda ABD askeri birliklerinin Haziran 2009'a kadar kısmen, 2011 yılının sonuna kadar da tamemen geri çekileceğini duyurmuştu. Maliki'nin bu açıklaması, ABD yönetimi tarafından ne doğrulandı, ne de yalanlandı. Amerikan askerlerine dokunulmazlık hakkı tanınıp tanınmayacağı konusuna gelince, ABD Savunma Bakanı Robert Gates 17 Ekim günü verdiği demeçte, iki ülke arasında belirlenen anlaşma metni uyarınca Irak'taki Amerikan askerlerinin "yeterince korunacağı"nı söyledi.

    Bu açıklamalara bakılarak ABD askeri birliklerinin Irak'ta en az 2011 yılına kadar kalacağı, üstelik Amerikan askerlerinin "yeterince korunacağı" anlaşılıyor. Irak tarafından kabul edilmesi mümkün olmayan bu durumun yoğun tepkiye yol açması da son derece doğal.

    Irak yasalarına göre, ABD'yle belirlenen Güvenlik Anlaşması taslağı, hükümetten geçtikten sonra önce devlet başkanı, yardımcıları, başbakan, meclis başkanı ve başlıca siyasi partilerin yöneticilerinden oluşan Ulusal Güvenlik ve Siyaset Konseyi'ne, ardından da meclise sunulacak.

    Irak Başbakanı Nuri el Maliki'nin ABD'yle imzalanacak bütün anlaşmaların ülkenin egemenliğine saygı gösterilmesi temeline dayanacağı yönünde yaptığı açıklamalar, Irak yönetiminin tavrını net bir biçimde ortaya koydu. Koalisyon ittifakı anlaşma metnine tepkisini dün açıkça dile getirdiğine göre, metnin Irak hükümetinden ve Ulusal Güvenlik ve Siyaset Konseyi'nden geçme olasılığı oldukça düşük görünüyor; geçse bile meclisin onayını alması hemen hemen mümkün değil. Çünkü meclisteki sandalyelerin yaklaşık yarısı koalisyon ittifakına ait. Buna Mukteda el Sadr yanlısı 30 milletvekili de eklenince, ABD'nin amaçlarına ulaşmasının son derece zor olduğunu söyleyebiliriz.