Güneydoğuya Uçan Anka Kuşu

    "Güneydoğuya Uçan Anka Kuşu", eskiçağ Çin şiirlerinin en parlak incilerinden biridir. Bir aşk trajedisinin anısını anlatan bu şiir, aynı zamanda feodal toplumda özgür seçimle yapılmayan evlilik geleneğine de güçlü bir eleştiri yöneltiyor.

    "Güneydoğuya Uçan Anka Kuşu", Çin edebiyat tarihindeki konulu şiirlerin ilki ve en uzunu. Bu şiirdeki 350 cümle toplam 1700'den fazla sözcük içeriyor. Şiir, 2. yüzyıl civarında Çin'in güneyinde meydana gelen bir evlilik trajedisinden esinlenerek yazılmış. Ancak yazarının kim olduğu artık bilinmiyor.

    "Güneydoğuya Uçan Anka Kuşu"nda, bir öykü baştan sona sade bir dille tam olarak anlatılıyor. Şiirde gerçekçi bir anlatım üslubunun izi görülürken, aynı zamanda romantik hayal gücü de kendini belli ediyor. Şiirin ana izleği ise acı ve düşündürücü.

    Şiirde şöyle bir öykü anlatılıyor:

    Eskiçağlarda Çin'de genç bir karı-koca vardır. Kocanın ismi Jiao Zhongqing, karısının ismi ise Liu Lanzhi'dir. Liu çok akıllı bir genç kadındır. Jiao ve Liu birbirine aşıktır ve birbirlerini çok sever. Ne var ki, akıllı ve ev işlerinde becerikli olan Liu ile kocası Jiao'nun derin aşkına, kaynanası karşı çıkar ve gelinin anne evine dönmesi istenir. Bu sıkıntılı durumda Jiao, çelişkilerin biraz yumuşayacağı ümidiyle annesine yalvarır. Ancak karısı ile annesi arasındaki çelişki hiç yumuşamaz ve annesi Jiao'yu çok eleştirir. Çaresiz kalan Jiao, karısı Liu'nun kendi anne-babasına dönmesini tavsiye eder. Karı-koca, birbirlerinden ayrılırken ant içerek ömür boyu birlikte yaşacakları ve birlikte öleceklerine söz verirler, geçici olarak birbirinden ayrılsalar bile başka hiç kimseyle evlenmeyeceklerine yemin ederler. Ancak her iki aile de, iki gence büyük baskılar yapar ve iki genci başkalarıyla evlenmeye zorlarlar. Bu durumda karı Liu Lanzhi, çaresiz durumda olduğunu anlayınca nehrin sularına atlayarak kendini öldürür, kocası Jiao Zhongqing da bu acı haberi aldıktan sonra kendini bir ağaca asıp intihar eder. Böylece bu dünyada yeni bir trajedi doğmuş olur. Birbirini çok seven genç bir karı-koca cahilce feodal davranış kalıplarının kurbanı olur.

    Şiirin sonunda, iki gencin ölümünden sonra biri erkek, biri dişi iki kuşun Jiao ile Liu'nun mezarı üzerinde uçup uzun zaman ayrılmadığı bir sahneye yer verilir.

     "Güneydoğuya Uçan Anka Kuşu", birbirini çok seven Liu Lanzhi ve Jiao Zhongqing adlı genç bir çiftin aşk trajedisini konu alarak, "aşka sadakat" ile "anne-babaya sadakat" arasında seçme yapmanın zorluğunu yansıtarak feodal davranış kalıpları, aile reislerinin katı yönetimi ve aile koşulları birbirine benzeyen gençlerin evlendirilmesi gibi düşünceleri eleştirdi ve böylece genç erkek ve kadınların özgür aşkı ve evliliği arayışını ifade etti. Çok derin düşünsel bir değer taşıyan bu şiir, eskiçağlarda Çinlilerin feodal davranış kalıplarıyla mücadelesini anlatan tezli şiirlerden biridir. Aşka sadık kadın karakter Liu Lanzhi, feodal güçlere ve davranış normlarına boyun eğmeyerek mücadele ettiği için, Çin edebiyat tarihinde cesur bir kadın karakter haline geldi ve daha sonraki genç erkek ve kadınlar tarafından çok beğenildi.

    "Güneydoğuya Uçan Anka Kuşu", gerçekçi sanat yaratıcılığının Çin klasik edebiyatındaki seçkin bir örneğidir. Öykünün bitiminde kullanılan romantik ifade üslubu, daha sonraki aşk öykülerinin yazılışını ve yayılışını da dolaysız şekilde etkiledi. Örneğin klasik Çin aşk öyküsü "Liang Shanbo ve Zhu Yingtai"de de benzer ifadeler yer aldı. Liang Shanbo ve Zhu Yingtai, aslında birbirini çok seven iki karakterdir; ancak birbirinin gözdesi olan bu iki genç sonuçta bir aile kuramayıp öldükten sonra birer kelebek haline dönüşür ve sonsuza kadar birbirlerine eşlik eder. Liang Shanbo ve Zhu Yingtai adlı bu edebiyat yapıtının ana teması, sadık aşkın gök tanrısı tarafından mutlaka gözetilip korunacağıdır..

    "Güneydoğuya Uçan Anka Kuşu"nda, akıllı Liu Lanzhi, zayıf ancak aşka sadık kalan Jiao Zhongqing ve Jiao'nun kaba annesi dahil olmak üzere 3 canlı karakter yaratıldı. Bu 3 karakter, daha sonraki çağlarda çok sayıda edebiyat yapıtına malzeme oluşturdu. "Güneydoğuya Uçan Anka Kuşu", daha sonra çeşitli defalar sahne sanatlarına uyarlanarak sahnelendi her zaman ve uzun uzun alkışlandı.