Tekelleşmeyle Mücadele Yasası

     Çin Tekelleşmeyle Mücadele Yasası, bugün (1 Ağustos) yürürlüğe girdi. Yaklaşık 14 yılda hazırlanan bu yasada, tekelleşmeyle mücadelenin temel ilkeleri ve düzenlemeleri yer alıyor.

    Hazırlanmasından yürürlüğe girmesine kadar 14 yıl süre alan Tekelleşmeyle Mücadele Yasası, tekel kurma girişimlerini engelleyerek piyasa rekabetinin adil bir ortamda sürdürülmesini ve tüketiciler ile toplumun hak ve çıkarlarının korunmasını amaçlıyor. Çin Ulusal Halk Meclisi (ÇUHM) Daimi Komitesi Başkanı Wu Bangguo, Tekelleşmeyle Mücadele Yasası'nın geçen yılın Ağustos ayında yasalaşmasının ardından, bu yasanın Çin'in ekonomik gelişmesindeki ihtiyaçları karşıladığını belirterek şunları söylemişti:

    "Tekelleşmeyle Mücadele Yasası, hem Çin'in gerçek koşulları dikkate alınarak hem de uluslararası toplumda tekelleşmeyle mücadele alanındaki yararlı deneyimler örnek alınarak hazırlanmıştı. Bu yasayla sosyalist piyasa ekonomisi ve ülkemizin toplumsal ve ekonomik gelişmişlik düzeyine uygun olan ve tekelleşmeyi önleyerek adil rekabeti koruyan bir hukuk sistemi oluşturulmuş oldu."

    Tekelleşmeyle Mücadele Yasası'nda, Çin piyasasının ve işletmelerinin gerçek durumları dikkate alındı. Bu yasanın göze çarpan özelliklerinin başında, işletmelerin piyasayı belirleme yetkisini keyfi olarak kullanmasının yasaklanması, adil rekabeti ve tüketici haklarını ihlal eden tekel kurma davranışlarına darbe indirilmesi, buna karşılık işletmelerin güçlenmesine imkan tanınması yer alıyor.

    Bunun yanı sıra yasada Çin Devlet Konseyi bünyesinde tekelleşmeyle mücadele çalışmalarına eşgüdüm sağlanmasından ve yasanın uygulanmasından sorumlu özel komite ve organların oluşturulması da öngörülüyor. Bu kapsamda Çin Devlet Sanayi ve Ticaret Genel İdaresi bünyesinde Tekelleşmeyle ve Haksız Rekabetle Mücadele Yasası Uygulama Müdürlüğü oluşturulmuş bulunuyor.

     Çin Devlet Konseyi Kalkınma Araştırmaları Merkezi tarafından geçen yıl hazırlanan bir rapora göre, Çin'deki belli başlı 28 sektörden 21'inde yabancı sermayenin hakimiyeti söz konusu. Son yıllarda şirket satın alma yoluyla Çin'e giren yabancı yatırımcıların piyasadaki hakim konumlarını keyfi olarak kullanıp rekabeti önlemeye çalışması, Çin'in ekonomik güvenliği konusundaki kaygıları artırdı. Buna karşın Tekelleşmeyle Mücadele Yasası'nda, yerli işletmeleri satın almak isteyen yabancı yatırımcılar hakkında tekel soruşturmalarının yanı sıra ulusal güvenlik soruşturmalarının da yapılması da öngörülüyor. Uluslararası alandaki genel uygulamalara göre belirlenen bu hüküm, yasanın öne çıkan özelliklerinin bir diğerini oluşturuyor.

    Yeni yasa, tüketici haklarını da yakından ilgilendiriyor. Çin'de telekomünikasyon, demiryolları ve elektrik sektörlerinde tekelleşmeden kaynaklanan fiyat yüksekliği, vatandaşların en çok şikayet ettiği konuların başında geliyor. Bu nedenle yeni yasada, planlı ekonomi döneminden kalan idari nitelikli tekel uygulamalarına ciddi kısıtlamalar getirilirken, idari birimlerin yetkilerini keyfi şekilde kullanarak rekabeti kısıtlamasına yasak kondu. Çin Devlet Konseyi Hukuk İşleri Ofisi Müdürü Cao Kangtai, söz konusu yasayla ilgili yasama sürecinin başladığı sıralarda yaptığı konuşmada, böyle bir düzenlemenin var olan sorunları çözmeyi amaçladığını belirterek şunları kaydetmişti:

    "Tekelleşmeyle Mücadele Yasası'nda rakebet üzerindeki idari kısıtlamaların yasaklanmasına ilişkin somut düzenlemelerin yer alması, devletin bu tür kısıtlamalara kesinlikle karşı olduğunu gösterdiği gibi, bu tür durumların ortaya çıkmasını da önleyecektir."

    Yasa, iş dünyası tarafından olumlu karşılandı. Çin'deki en büyük bira üreticisi Qingdao Bira Şirketi Yönetim Kurulu Başkanı Jin Zhiguo, yasa hakkındaki görüşlerini şöyle ifade etti:

    "Ekonomik küreselleşme sürecinde tekelleşme, Çin işletmelerinin gücünü zayıflatır. Tekel kurmaya çalışanlar, başkalarına olduğu gibi kendilerine de zarar vermiş olur. Dolayısıyla Tekelleşmeyle Mücadele Yasası'yla piyasa rekabetine düzen verilmesi lazım."

    Tekelleşmeyle Mücadele Yasası'nın yürürlüğe girmesinin arifesinde Microsoft şirketi, Temmuz ayından itibaren rekor düzeyde indirime giderek Çin'deki ürünlerini yarı fiyattan satmaya başladı. Çin'de faaliyet gösteren 1200 yabancı işletmeyi temsil eden Çin Amerikan Ticaret Odası da yeni yasayı olumlu karşılayarak, bunu Çin hukuk sisteminin gelişmesindeki tarihi bir olay ve Çin'in piyasa ekonomisinin gelişme sürecinde atılan çok olumlu bir adım olarak niteledi.