Karadeniz Donanması anlaşmazlığı

Rusya Karadeniz Donanması

    Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yuşçenko dün (24 Temmuz) Kiev'de yaptığı konuşmada, Rusya'dan Karadeniz Donanması'nın geri çekilmesi konusunda kendileriyle en kısa sürede görüşme yapmasını istedi. Ukrayna Dışişleri Bakanı Vladimir Ogrızko da Rus Karadeniz Donanması'nın kira süresinin bitiminden sonra Ukrayna limanlarından çekilmesine ilişkin yasa tasarısının hazırlandığını ve kısa süre içinde parlamentoya sunulacağını söyledi. Ukrayna tarafından yapılan bu açıklamalara Rusya derhal tepki gösterdi. Rusya Dışişleri Bakanlığı tarafından aynı gün yapılan açıklamada, Ukrayna Dışişleri Bakanlığı'nın bu aceleci davranışının Karadeniz Donanması konusunda yapıcı ve isabetli görüşmeler yapılması için hiç bir yarar sağlamayacağı belirtildi. Rusya ile Ukrayna arasında Karadeniz Donanması'na ilişkin anlaşmazlık, böylece bir kez daha alevlenmiş oldu.

    Karadeniz Donanması'yla ilgili anlaşmazlıklar, eskilere dayanıyor. Eski Sovyetler Birliği'nin dört büyük donanmasından biri olan Karadeniz Donanması, Çarlık Rusyası döneminde kurulmuştu. 200 yılı aşkın süre boyunca Birinci Dünya Savaşı da dahil olmak üzere çeşitli büyük savaşlara katılmış olan Karadeniz Donanması'nın merkezi, Kırım Yarımadası'ndaki Sivastopol limanında bulunuyor. Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından Karadeniz Donanması'nın kime ait olduğu konusunda Rusya ile Ukrayna arasında şiddetli bir mücadele yaşanmıştı. Ağustos 1992'de varılan anlaşmayla Rusya ve Ukrayna'nın ortak yönetimi altına giren Karadeniz Donanması, Haziran 1995'te alınan bir kararla paylaşıldı. Ukrayna, donanmaya ait gemilerin yalnızca yüzde 18.3'üne sahip oldu. Mayıs 1997'de imzalanan anlaşma uyarınca Rus Karadeniz Donanması Ukrayna limanlarında 2017 yılına kadar kalabilecek, bunun karşılığında Rusya Ukrayna'ya her yıl 98 milyon dolar üs kirası ödeyecek.

    İki ülke arasında Karadeniz Donanması'nın üs kullanma süresinin 2017'den sonra uzatılıp uzatılmayacağı konusunda son yıllarda yoğun bir tartışma çıktı. Bu anlaşmazlık, geçtiğimiz Mayıs ayından bu yana giderek alevlendi. Karadeniz Donanması'nın kuruluş yıldönümü kutlamaları sırasında Ukraynalı milliyetçi güçler ile Rusya yanlısı güçler arasında çatışma meydana geldi. Ukrayna güvenlik makamlarının, Sivastopol limanının egemenliğinin Rusya'ya ait olduğunu ileri süren Moskova Belediye Başkanı Yuri Lujkov'a Ukrayna'ya giriş yasağı koymasına, Rusya da Ukraynalı bir bakan yardımcısının Rusya'ya seyahat etmesine yasak koyarak karşılık verdi. Karadeniz Donanması sorunu, iki ülke arasındaki gerginliği iyice tırmandırdı.

Rusya Karadeniz Donanması

    Ukrayna Devlet Başkanı Viktor Yuşçenko, 20 Mayıs günü hükümetten 20 Temmuz gününe kadar Karadeniz Donanması'nın Ukrayna limanlarında kalmasına izin veren bütün uluslararası anlaşmaları yürürlükten kaldıran bir yasa tasarısı hazırlamasını istedi. Bunun üzerine Ukrayna Dışişleri Bakanlığı, 24 Mayıs günü bir açıklama yaparak, 28 Mayıs 2017'den sonra Rus Karadeniz Donanması'nın Ukrayna'daki varlığına izin vermeyeceklerini belirterek, donanmanın Ukrayna'dan çekilmesini istedi.

    Ukrayna hükümeti tarafından hazırlanan yasa tasarısının henüz parlamentoya sunulmamış olmasına rağmen, Karadeniz Donanması sorununa ilişkin olarak iki ülkenin pek fazla manevra alanı olmadığı görülüyor. Nitekim Ukrayna Savunma Bakanı Yuri Yehanurov, Karadeniz Donanması'nın Kırım'da kalış süresinin uzatılmasının ancak Anayasa'da değişiklik yapılmasıyla mümkün olabileceğini belirterek, böyle bir değişikliğin parlamentodan geçmesinin son derece zor olacağını savundu.

    Gözlemciler, Karadeniz Donanması sorununun Rusya ile Ukrayna arasında tarihten kalan sorunlar ile toprak anlaşmazlıklarının bir yansıması olduğuna işaret ederek buna doğal gaz satışı, Ukrayna üzerinden Avrupa ülkelerine giden petrol ve doğal gaz boru hatları ve Ukrayna'nın NATO'ya katılması gibi bir dizi anlaşmazlıkların da eklendiğini belirtiyor. Bu nedenle Rus Karadeniz Donanması'nın Ukrayna'daki kalış sorununun çözümü ile ikili genel ilişkilerin gelişmesinin sıkıntılarla dolu bir süreç olacağı savunuluyor.