Xinjiang'ın coğrafyası (5) Çöller

    Çin'deki çöllük alanlarının toplam genişliği 712 bin 900 kilometrekaredir. Ülkenin kuzeybatı ve kuzey kesimlerinde bulunan çöllerin yaklaşık yüzde 60'ını oluşturan 430 bin 400 kilometrekarelik kısmı Xinjiang'da bulunuyor. Çin'in en büyük 10 çölünden Taklamakan, Kurbantungut ve Kumtag çölleri Xinjiang'dadır. 

    Çin'in en büyük çölü olan Taklamakan Çölü, dünyanın en büyük altı çölü arasındadır ve hareket halindeki çöller arasında ikinci sırada yer alıyor.

    Tarım Havzası'nda bulunan 337 bin 600 kilometrekare genişliğindeki Taklamakan Çölü'nün yüzde 82'sini rüzgarların etkisi altında yer değiştiren kum tepeleri oluşturur. Yükseklikleri genellikle 50-80 metre arasında değişen kum tepelerinin en yüksek olanı 150 metreyi bulur.

    Son derece kurak olan ve bitki örtüsü bulunmayan Taklamakan Çölü, "Ölü Deniz" olarak adlandırılır. Zaten "Taklamakan" kelimesinin, "girildikten sonra çıkılmayan yer" anlamına geldiği, yaygın olarak kabul edilirdi. Ancak yapılan araştırmalar, Taklamakan Çölü'nün göbeğindeki yıllık yağmur miktarının 20-80 milimetreye ulaştığını gösteriyor. Ayrıca çölün altındaki yer altı su kaynaklarının toplam rezervinin 8 trilyon metreküpe ulaştığı tespit edildi. Bu nedenle, "Taklamakan" kelimesinin doğru tercümesi, "Bir zamanlar var olan yurt" olmalıdır.

    Çungarya Havzası'nın göbeğinde yer alan Kurbantungut Çölü, 48 bin 800 kilometrekarelik genişliğiyle Çin'in ikinci büyük çölü durumundadır. Çölün toplam genişliğinin yüzde 97'sini sabit ve yarı sabit kum tepeleri oluşturur. Sabit kum tepelerinin yüzde 40-50'si ve yarı sabit kum tepelerinin de yüzde 15-25'i bitki örtüsüyle kaplıdır. Değişik çeşitlerden bitkilerin büyük bir bölümü, bahar yağmurlarında yeşillenir.

    Lop Çukuru'nda bulunan Kumtag Çölü'nün genişliği 22 bin 800 kilometrekaredir. Alçak dağlık bölgede yer alması nedeniyle Kumtag Çölü'nde yüksek kum tepeleri bulunuyor. Dağ tepelerini vurduktan sonra geri dönen şiddetli rüzgarların etkisinden kaynaklanan büyük piramit şeklindeki kum tepeleri ve yaklaşık 4 bin kilometrekare genişliğinde kuş tüylerini andıran çöl alanı, Kumtag Çölü'nün özgün manzarasını oluşturur.

    Söz konusu üç büyük çölün yanı sıra, Xinjiang'ın çeşitli yörelerinde küçük çaplı çöller de bulunuyor.