Xinjiang'ın Coğrafyası (4) Nehirler

    Çin'in iki büyük çölüne ev sahipliği yapan Xinjiang, aslında çoğu insanın düşündüğü kadar kurak değil. Kıta içi kurak iklimin hakim olduğu bir bölgede yer almasına rağmen Xinjiang'da, Tianshan, Altay ve Kunlun Dağları'nın rutubetli hava akımlarını kesmesi nedeniyle oldukça fazla yağış görülür.

    Xinjiang'daki yer üstü akarsuların ortalama yıllık su miktarı 88 milyar 400 milyon metreküpe ulaşarak ülkede 12., yer altı su kaynaklarının toplam miktarı ise 57 milyar 200 milyon metreküpü bularak ülkede 6. sırada yer alıyor. Xinjiang'ın kişi başına düşen su kaynakları miktarı, ülke ortalamasının 2.5 katıdır. Bölgedeki akarsuların sayısı ise 570'dir. Tarım, İli ve Ertis Nehirleri, Xinjiang'ın en çok bilinen akarsularıdır.

Çin'in en uzun kıta içi nehri---Tarım Nehri

    Toplam uzunluğu 2 bin 179 kilometre olan Tarım Nehri, dünyanın beşinci, Çin'in ise en uzun kıta içi nehridir. Karakunlun Dağları'ndan kaynaklanan ve Yarkent Nehri'nin Aksu ve Hotan nehirleriyle birleşmesi sonucunda oluşan Tarım Nehri, eskiden Lop Nor'da, bugün ise Roqiang ilçesi sınırlarındaki Taytma Gölü'nde son buluyor.

    Uygurca'da "Kontrolsüz akarsu" veya "tarım" anlamına gelen Tarım Nehri, Tarım Vadisi'nde uzanarak iki yakasında yaşayan insanların hayat kaynağı olmuuştur. Taklamakan Çölü'nün kenarından geçtiği için bol miktarda kum içeren Tarım Nehri'nin orta kesiminde vahalar oluştu. Nehrin iki yakasında yetişen yabani kavak ağaçları, nehir setlerini sağlamlaştırdığı gibi, nehri kum fırtınalarından da koruyor.

    Nehrin orta ve aşağı kesimindeki vahalar, bugün Xinjiang'ın önemli pamuk, tahıl, ipek ve meyve üretim merkezleri arasında yer alıyor.

Xinjiang'da akıntısı en büyük nehri—İli Nehri

    Uluslararası bir nehir olan İli Nehri, Tianshan Dağları'nın batı kesiminde yer alan Hantengri Dağı'ndan çıktıktam sonra İli vadisinden geçerek Kazakistan sınırlarındaki Balkaş Gölü'nde son buluyor. Toplam uzunluğu 1500 kilometreyi bulan İli Nehri'nin yıllık akıntı miktarı, 16 milyar 600 milyon metreküpe ulaşarak Xinjiang'daki bütün akarsuların toplam akıntı miktarının yaklaşık beşte birini oluşturuyor.

    İli Vadisi'nin batıya açılan ağzından içeriye gelen Atlantik hava akımları nedeniyle vadide yağış miktarı oldukça fazladır. Vadideki verimli toprakları besleyen İli Nehri'nin orta ve aşağı kesimlerinin akıntılarının sakin olması nedeniyle vapur geçişlerine imkan sağlıyor. En geniş kesimi 80 metreye ulaşan İli Nehri'nin yataklarında çok sayıda delta ve adacık bulunuyor, nehrin iki yakasındaki yemyeşil ağaç ve bozkırlar da eşsiz bir manzara oluşturur.

    Yaklaşık 20 çeşit balık yetişen İli Nehri, Xinjiang'da balık kaynağı en zengin olan bölgelerin başında yer alıyor.

Çin'den Kuzey Buz Denizi'ne akan tek nehir—Ertiş Nehri

    Altay Dağları'nın Çin sınırlarındaki güney yakasından kaynaklanan Ertiş Nehri, önce Rusya'daki Ebi Gölü'ne, oradan da Kuzey Buz Denizi'ne girer. Yatakları oldukça geniş olan Ertiş Nehri, yıllık 11 milyar 900 milyon metreküplük akıntı hacmiyle Xinjiang'da İli Nehri'nden sonra su miktarı en fazla ikinci nehir durumundadır.

    Akıntı hızı oldukça yüksek olan Ertiş Nehri'nin iki yakası, ormanlarla doludur. Nehir, iki yakasındaki plajlar ve daha ilerisindeki geniş bozkırlarla birlikte Gobi Çölü'ne takılan bir inciyi andırır.

    Yukarıda anlatılan üç nehrin yanı sıra, Kaidu, Tavuskuşu ve Urungu nehirleri de Xinjiang'ın bilinen nehirleri arasında yer alıyor. Bu nehirler, ekolojik turizm ve keşif sporları için uygun mekanlardır.