Uluslararası petrol fiyatları uçuyor

    Uluslararası petrol fiyatları dün (26 Haziran) yeniden rekor düzeye yükseldi. New York ve Londra Petrol Borsaları'ndaki petrolün varil fiyatı 140 ABD dolarını aşarak tarihteki en yüksek kapanış fiyatından işlem gördü. Bu yılın başından beri uluslarası petrol fiyatları sürekli artış kaydederek tarihi rekorlar kırdı. Gözlemciler, uluslararası petrol fiyatlarının aşırı şekilde yükselmesinin çok sayıda nedene bağlı olduğunu, bu artışta özellikle spekülatif yatırımların ihmal edilmez bir rolü olduğunu belirtiyor.

    New York Borsası'nda Ağustos teslimli hafif ham petrolün varil fiyatı, dün 139.64 dolardan kapanarak bir önceki işlem gününe göre 5.09 dolar artış gösterdi; bu rakam daha sonraki elektronik işlemlerde bir süre 140.39 dolara ulaştı. Londra Uluslararası Petrol Borsası'nda Ağustos teslimli Kuzey Denizi Brent ham petrolün varil fiyatı dün bir süre 140.56 dolardan işlem gördü; daha sonra 139.83 dolardan kapanarak önceki güne göre 5.5 dolar artmış oldu.

    Petrol fiyatında dün görülen yükselişin iki nedenden kaynaklandığı savunuluyor: Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı OPEC dönem başkanı, uluslararası petrol fiyatlarının bu yıl da yüksek seviyede korunacağı tahmininde bulundu; Libya Devlet Petrol Şirketi, petrol üretimini azaltma tehdidinde bulundu. OPEC'e üye olan Libya'nın Devlet Petrol Şirketi tarafından yapılan açıklamada, piyasaya aşırı arzda bulunulduğu için şirketin ham petrol üretimini azaltabileceği duyuruldu. Bu iki nedenin dışında, ABD Dolarının avro gibi paralar karşısındaki kurunun düşmesi de petrol fiyatlarını yükseltti.

    Bu yılki petrol fiyatlarına bakıldığında, "çılgınca" sözcüğünün kullanılmasının hiç de abartlı olmadığı ortada. Londra Borsası'nda vadeli ham petrol fiyatı geçen 2 Ocak günü 100 doları aştıktan sonra yükseliş hiç yavaşlamadı ve nihayet dün 140 doları aştı.

    "Çılgınca" yükselen uluslararası petrol fiyatları karşısında, ABD de dahil olmak üzere Batılı petrol tüketicisi ülkeler, petrol fiyatlarını arz ile talep arasındaki dengesizliğin yükselttiğini savunuyor, talepteki yükselişin sorumluğunu ise son dönemde canlanan yeni ekonomik güçlere yüklüyor, ayrıca OPEC'in de üretimi artırarak petrol arzını yükseltmesini istiyor.

    Ancak OPEC'e üye ülkeler, arzdaki yükselişin petrol fiyatlarını düşüremeyeceğini savunuyor. OPEC Sekreterliği tarafından 13 Haziran günü yayımlanan aylık raporda, dünya piyasalarına yeterince ham petrol arz edildiği, petrol fiyatlarındaki yükselişe arzın talebi karşılamamasının yol açmadığı belirtildi. Gözlemciler, petrol fiyatlarının "çılgınca" yükselmesinin uluslararası piyasada ham petrole ihtiyacın çok artması, ABD Dolarının devamlı değer kaybetmesi ve jeopolitik siyasi durumun gergin olması gibi etkenlerden kaynaklandığını, ancak esas rolü piyasadaki spekülatif faaliyetlerin oynadığını belirtti. Uluslararası ham petrol piyasalarındaki spekülatif faaliyetler ise şu üç ana nedenden kaynaklanıyor: Birincisi, geçen yılın yaz mevsiminde ABD'de konut kredisi krizi meydana geldikten sonra dünyadaki belli başlı finans piyasalarında bir dalgalanma yaşandı, bu durumda yüksek miktarda yatırım sermayesi ham petrol piyasalarına yöneldi. İkincisi, ABD merkez bankası konumundaki Federal Rezerv Kurulu faizleri devamlı olarak düşürürken, ABD doları da sürekli değer kaybetti. Bu durumda dolarla işlem yapan ham petrol borsaları yüksek miktarda yatırım sermayesi çekti. Üçüncü olarak, dünya çapında enflasyon riski artarken, çok sayıda sermaye grubu da değer koruma amacıyla ham petrol borsasına girdi.

    Genel olarak, petrol fiyatlarının bugün yüksek düzeyde seyretmesine bir tek etken değil, bir nedenler karmaşası yol açtığı için bu sorunun tek taraflı olarak çözülmesi mümkün değil. Taraflar uluslararası petrol piyasalarındaki istikrarı ancak elele verip kapsamlı önlemler alarak koruyabilir. Petrol fiyatlarının yüksek olması yüzünden dünya ekonomisinin devamlı ve istikrarlı büyüme rotasından ayrılması da ancak bu şekilde önlenebilir. Suudi Arabistan'ın Cidde kentinde 22 Haziran günü düzenlenen Uluslararası Enerji Kongresi'nde, yüksek petrol fiyatlarının dünya ekonomisine ciddi bir meydan okuma oluşturduğu ve ister petrol üreticisi ister petrol tüketicisi olsun tüm ülkelerin temas ve işbirliğini güçlendiririp, yüksek petrol fiyatları sorununu çözmesi gerektiği yolunda fikir birliğini sağlanmıştı.

    Uluslararası petrol fiyatlarının gidişatıyla ilgili olarak tahminde bulunan gözlemciler, OPEC'in petrol üretimini büyük ölçüde artırmayacağı, örgüt üyesi olmayan ülkelerin de petrol üretimini artırma olasılığının bulunmadığı, Orta Doğu'da durumun özellikle İran nükleer sorunu gibi jeopolitik krizler nedeniyle tekrar gerginleşebileceği, piyasada spekülatif faaliyetlerin süreceği ve doların da değerini kaybetmeye devam edeceği öngörüsünde bulunarak, bu gibi nedenlerle fiyatların daha da artabileceğine dikkat çekiyor.