Xinjiang'ın coğrafyası (2) Havzalar

    Xinjiang'ın güneyinde Tianshan ve Kunlun Dağları ile Pamir Yaylası arasında yer alan Tarım Havzası, Çin'in en büyük havzasıdır. Doğusu ile batısı arasındaki mesafe 1400 kilometre, güneyi ile kuzeyi arasındaki mesafe ise 550 kilometre olan Tarım Havzası'nın toplam genişliği 530 bin kilometrekaredir. Genişliği Fransa'nınki kadar olan Tarım Havzası'nın batısı yüksek, doğusu ise alçaktır. Havzanın kuzeydoğusunda yer alan Lop Nor çukurluğu, havzadaki bütün akarsu sistemlerinin son durağı olma özelliğini taşıyor.

    Tarım Havzası'nın doğal ekolojisi, çeşitli çemberlere ayrılır. Havzanın kenarında dağ eteklerinden uzanan gobiler, merkezinde çöl, bu iki kesimler arasındaki ovalarda ise yer yer vahalar bulunuyor.

    Etrafı yüksek dağlarla çevirili olması rutubetli havanın girişini engellediğinden Tarım Havzası'ndaki iklim kuraktır. Havzanın göbeğinde yer alan ve "Ölü Deniz" olarak adlandırılan Taklamakan Çölü, dünyanın ikinci büyük çölüdür. Aynı zamanda Çin'in en büyük çölü olan Taklamakan'ın genişliği 330 bin kilometrekaredir.

    Uzun süre insanoğlu için bir "yasak bölge" olan Taklamakan Çölü'nde Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşundan bu yana sürdürülen bilimsel araştırmalar sonucunda "Ölü Deniz"in gerçek yüzü, her geçen gün daha fazla aydınlanıyor. Bilimsel araştırmaların sonuçlarına göre Taklamakan Çölü, gerçek anlamda "Ölü Deniz" değildir. Çöle giren 24 akarsuyun toplam su hacmi 40 milyar metreküpe yaklaşırken, çölün göbeğindeki yeraltı su rezervi 8 trilyon metreküp dolayındadır. Ayrıca çölde sis, dolu, yağmur, kar ve çiğin görüldüğü tespit edildi.

    Bir zamanlar yabani hayvanların cenneti olan Taklamakan Çölü'nde ve çevresinde yaşayan omurgalı hayvanların çeşidi 270 dolayındadır. Ayrıca çölde bulunan bir kuş adasında yaşayan kuşların çeşidinin 100'ü geçtiği belirlendi.

    Zengin doğal kaynaklara sahip Taklamakan'daki petrol rezervinin 30-50 milyar ton arasında değiştiği tahmin ediliyor.

Çungarya Havzası:

    Altay ve Tianshan Dağları arasında toplam yüzölçümü 380 bin kilometrekare olan Çungarya, Çin'in ikinci büyük havzasıdır. Havzanın batısının alçak olması nedeniyle Atlantik Okyanusu'ndan gelen rutubetli hava, havzaya girebiliyor. Dolayısıyla havzadaki yıllık yağış miktarı 150 milimetre dolayındadır.

    Çungarya Havzası'nın çevresinde dağ eteklerindeki vahalar yer alıyor. İnsan yerleşiminin yoğun olduğu bu bölgelerde bol miktarda pamuk, buğday, şeker pancarı ve meyve yetişiyor.

    Çungarya Havzası'nda zengin kömür ve petrol rezervi bulunuyor. Bol miktarda ağaç, dinozor, balık ve diğer kabuklu hayvanların fosili bulunan Çungarya Havzası, dünyanın jeolojik yapısının değişimini gösteren bir "tarih öncesi jeoloji müzesi" olarak da biliniyor.

    Çungarya Havzası'nın merkezinde 48 bin 800 kilometrekarelik alanı kaplayan Kurbantungut Çölü, Çin'in ikinci büyük çölüdür. Çeşitli çöl bitkilerine ve yabani eşek, keçi, kurt, yabani tavşan gibi yabani hayvanlara ev sahipliği yapan Çungarya Havzası, çöl ekolojisi turizmi için ideal bir mekandır.