İki bin yıllık mezarda kurulan modern müze

    Çin'in batı kesiminde yer alan Sha'anxi eyaletinin merkezi Xi'an, tarih boyunca çeşitli hanedanlara başkentlik yapmış bir şehir... Dolayısıyla şehrin çevresinde çok sayıda imparator mezarları var. Yaklaşık iki bin yıl önce hüküm sürmüş Batı Han Hanedanı'nın imparator mezarlarından Hanyang Mezarı, bunlardan biri. Geniş bir çimenlikte, yüksek ağaçlar arasında imparator ve imparatoriçenin karşılıklı duran türbelerinden oluşan bu antik mezar, bugün modern bir yeraltı müzesi haline dönüştürüldü. Çin'de Yolculuk programının bugünkü bölümünde sizlere Çin'de bir ilk oluşturan bu müzeyi kısaca tanıtacağız.

    Batı Han Hanedanı, Çin tarihindeki ikinci feodal yönetimdi. Bu hanedan döneminde toplam 11 imparator hüküm sürdü. Hanyang Mezarı'nın, bu hanedanın dördüncü imparatoru Liu Qi'ye ait olduğunu anlatan müze rehberi Zhang Bei, şu bilgileri verdi:

    "Hanyang Mezarı'nın inşaatına Liu Qi'nin tahta çıkmasından dört yıl sonra başlanmış, Liu Qi'nin tahta çıktıktan 12 yıl  sonra ölmesi üzerine mezarın yapımı, oğlu Liu Che ve eşi tarafından sürdürülmüş. Mezarın yapımı toplam 28 yıl sürmüş."

    Hanyang Mezarı'nın toplam alanı 20 kilometrekaredir. İmparator ve imparator türbelerinin etrafında yaklaşık onbin mezar çukurunun bulunduğu tahmin ediliyor. Bugüne kadar gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan mezar sayısı ise 190'ı geçmiş durumda. Dolambaçlı tüneli izleyerek yeraltına indiğimizde, çok sayıda mezar çukuruyla karşılaştık. Mezarın dış çukurlarının sergilendiği salon, müzenin en ilginç bölümlerinden biri. Cam vitrinler arkasında korunan bu dikdörtgen çukurların her birinin 3 metre derinliğinde ve 2.4 metre genişliğinde olduğunu, içinde pişmiş topraktan yapılan çok sayıda heykel gömülü olduğunu anlatan rehberimiz Zhang Bei, heykellerle ilgili şu bilgileri verdi:

    "Heykellerin pişmiş topraktan yapılan gövdesine serbestçe hareket ettirilebilen tahta kol ve eller takılmış. Üzerlerine de ipek, pamuk ve keten kumaşlar ile deriden elbiseler giydirilmiş. Bu heykeller, imparatora öbür dünyada hizmet etmeleri için yapılmış."

    Hanyang Mezarı'nda bulunan heykel ordunun Çin'in ilk imparatoru Qinshihuang'un mezarında bulunan ve Terra Cota olarak bilinen yeraltı heykel ordusundan sonraki en büyük heykel topluluğu olduğunu söyleyen rehberimiz, bu heykelleri Qinshihuang mezarındakilerden ayıran en büyük özelliğin sakin ve neşeli yüz ifadeleri olduğunu belirtti. Bunun, o dönemdeki toplumsal havanın bir yansıması olduğunu belirten Müze Müdür Yardımcısı Yan Xinzhi, İmparator Liu Qi dönemindeki Çin toplumunun müreffeh ve huzurlu olduğunu, dolayısıyla heykeltraşların iç huzur ve mutluluklarını heykellere yansıttığını kaydetti. Yan, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Hanyang Mezarı'nda bulunan toprak heykeller, Qin Hanedanı döneminden kalma heykellerle karşılaştırıldığında, eski Çin kültürünün iki farklı boyutu ortaya çıkar. Qin Hanedanı dönemi hep savaşlar içinde geçtiği için, asker heykellerinin yüzlerinde güç ve kahramanlık ruhu yansıtılmıştır. Buna karşın Batı Han Hanedanı'nın müreffeh bir toplum olması nedeniyle, o dönemden kalma heykellerde yalın bir estetik anlayışı ön plana çıkar."

   Hanyang Mezarı etrafındaki mezar çukurlarında bugüne kadar gerçekleştirilen arkeolojik kazılar sonucu, çok sayıda günlük kullanım eşyası, silah, kumaş ve tahıl tanesi bulundu. Uzmanlar, Batı Han Hanedanı dönemindeki cenaze kurallarını göz önünde bulundurarak, henüz kazı yapılmamış mezarlarda daha zengin ve daha değerli antik eşyalar bulunduğunu tahmin ediyor. Bu nedenle bu mezar, başlı başına bir kültürel hazinedir. Arkeologlara göre, mezarın tümünün kazılması için en az 150 yıla ihtiyaç var.

    Asıl mezar etrafındaki çukurlarda yapılan kazı çalışmaları sırasında, mezarın doğal ortamının bozulmamasına büyük özen gösterilmiş. Bu düşünce ışığında müze, mezar bölgesinin yerüstü kısmında değil, yeraltında kurulmuş.

Aynı zamanda müze bölgesindeki tarihi eserlere zarar vermemek için yüksek teknolojilerden de yararlanılmış. Rehberimiz Zhang Bei, bu konuda şunları söyledi:

    "Mezar çukurları, tümüyle camla çevrili. Bu camekânların içindeki ısı, yıl boyunca 23-24 derece, rutubet oranı ise yüzde 95-99 arasında tutuluyor. Ziyaretçilerin bulunduğu bölümdeki rutubet oranı ise yalnızca yüzde 50 dolayındadır. Bunun amacı da çukurların kazı yapılmadan önceki ortamını sürdürmektir."

    Hanyang Mezarı müzesindeki cam koridorları izleyerek ilerlerken, o dönemlerdeki saray yaşamından bir kesiti tanımanın yanı sıra, arkeolojik kazı ve tarihi eser onarım çalışmalarına da tanık olduk. Çağdaş bilim ve teknolojinin tarihi eserlerin korunmasındaki rolüne ise hayran kaldık...