'Pazarınız hazır ama tek sorununuz yüksek maliyet ise Çin'e yatırım yapın'

Noyan Rona, "Çin basın ve yayın organlarında Türkiye ekonomisi, bankacılık sektörü, Garanti Bankası ve temsilciliğimizin faaliyetleri hakkında Çince makaleler yayımlanıyor" dedi.

Yaklaşık 25 yıldır Çin'de yaşayan ve 1999 yılından bu yana Garanti Bankası Şanghay Baştemsilciliği'ni yürüten Noyan Rona, Çin'e yatırım yapmayı planlayan şirketleri uyardı: Dünya pazarlarına mal satan Türk firmalarının maliyet düşürmek için Çin'e gelmesi yararlı. Ancak sadece Çin'e satış için yatırım riskli

06/04/2008 Radikal

ESİN ÇETİNEL

Noyan Rona kim?

1982 yılında A.Ü. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Sinoloji Bölümü'nden mezun olan Noyan Rona devlet bursuyla gittiği Çin'de Wuhan Üniversitesi'nde yüksek lisans yaptı. Ardından Asya Dairesi Çin Bölge Uzmanı olarak Dışişleri Bakanlığı'na girdi ve 1988-1994 arasında Pekin Büyükelçiliği'nde ataşe olarak çalıştı. Konsolos muavini olarak da görev yapan Rona, 1999 yılından bu yana Garanti Bankası'nın Şanghay Temsilciliği'ni sürdürüyor.

Ancak Noyan Rona'nın özellikleri bununla da bitmiyor. 2006 yılında ülkede yabancılara verilen en büyük ödül olan 'Beyaz Manolya Şeref Ödülünü alan Rona, bunun dışında Şanghay'da 2002 yılında 'en hayırsever şehir sakini', 2004'te ise 'yılın adamı' seçildi. Rona aynı zamanda Şanghay Belediyesi'nin inceleme komisyonuna seçilen ilk ve tek yabancı.

Çin'in kalkınma eyaletlerinden Shandong Eyaleti 'Deniz aşırı Çinliler Federasyonu' Yönetim Kurulu üyeliğine de seçilen Rona, ayrıca dünyanın 8'inci harikası olarak da tanımlanan ünlü yeraltı askerlerinin (Terracotta) bulunduğu Xian kentindeki Kuzey-Doğu Üniversitesinde konuk profesör olarak görev yapıyor.

Çin üniversitesinden çinliler gibi master diploması alan ilk ve tek kişi olan Noyan Rona, yaklaşık 25 yıldır yaşadığı Çin'de düzenlenen ve 6 bin kişinin katıldığı Çin hakkında düzenlenen bilgi yarışmasında da üçüncü oldu.

Yaklaşık 25 yıldır Çin'de yaşıyor Noyan Rona... Devlet bursu ile geldiği ve Çin tarihi okuduğu ülkede 'tayinler hep oraya çıkınca' kalmış. Önce Şanghay'da açılması planlanan konsolosluğu kurmuş ardından da muavin konsolos olarak uzun yıllar hizmet vermiş. 1999 yılında ise Rona 'edindiği tecrübeleri daha çok paylaşabileceği'ni düşünüp işin birde 'mutfak' tarafına geçmeye karar verip bu kez bankacılığa adımını atmış. Yaklaşık 8 yıldır Garanti Bankası'nın Şanghay Baştemsilciliği görevini yürüten Noyan Rona, bu ülkede yalnız Türk firmalarına değil, Çin firmalarına ve Avrupa ve ABD'de faaliyet gösteren Türklere ait firmalara da hizmet veriyor.

Renkli kişiliğinin yanı sıra yaşadığı ülkeyi, sosyal, kültürel ve ekonomik anlamda özümseyen Noyan Rona ile global krizin Çin ekonomisine etkilerini' ve 'Türkiye ve Türk firmaları Çin'de neler yapabilir' sorularının yanıtını almak istedik. Ancak son anda Türkiye'ye gelişi iptal olan Rona ile röportajımızı yazılı yapmak zorunda kaldık.

Açıklamasında dünyadaki ekonomik krizin Çin'in muhteşem büyümesini aşağı çekebileceği uyarısında bulunan Noyan Rona, Türk şirketlerinin Çin'e gitmekte gec kaldığını da sözlerine ekliyor. Buna karşın Türk firmalarının kaliteli ürünleriyle Çin'de pazar alabileceğini de vurguluyor. Hangi sektörler daha avantajlı sorumuza ise Rona, "Madencilik, makina, deri ve konfeksiyon, tekstil, gıda, otomotiv, inşaat malzemeleri, beyaz eşya gibi sektörler" yanıtı veriyor.

İşte Garanti Bankası Şanghay Baştemsilcisi Rona'nın ekonomide dünya devi haline gelen Çin hakkındaki tespitleri ve Çin'e yatırımı düşünenlere rehber olabilecek açıklamaları:

Çin'de Türk ürünlerine kesinlikle yer var: Garanti Bankası Şanghay Temsilciliği 1999 yılında Çin'in en gelişmiş şehri Şanghay'da faaliyete geçti. 1999 yılında Türkiye-Çin ekonomik ilişkileri, siyasi ilişkilerin sorunsuz devam ederek gelişmesine paralel hızlı bir gelişme trendi gösterdi. Bu trend iki ülke firma ve işadamlarının karşılıklı temaslar, birbirlerinin imkan ve ihtiyaçlarını tanıyıp anlamalarını izleyerek hakim ve çeşit olarak da gelişti. 1990'lı yıllardaki 500-600 milyon dolarlık ticaret hacmi bugün 10 milyar doları aştı. Ekonomik ve ticari ilişkilerin bu denli yüksek hızla artışında, iki ülkenin de bu dönemde hızlı ve sürdürülebilir bir kalkınma süreci yaşamaları ve bu nedenle ihtiyaç ve imkanlarının yükselmesi önemli bir etken oldu.

Ülkemizin kaliteli tüketim ürünlerinin Çin pazarında her zaman şanslı olduğunu düşünüyorum. Dış pazarlarda rekabet ettiğimiz ürünlerle Çin pazarında da rekabet edebileceğimize inanıyorum. Çin'in 2007 yılındaki toplam ithalatı 955 Milyar dolara ulaştı. Bu kadar büyük hacimde ve dünyanın hemen her ülkesinden ithalat yapan Çin'de, Türk ürünlerine de kesinlikle yer var.

Şanslı sektörler de var: Sektör olarak en şanslı sektörleri belirtmek gerekirse, madencilik, makina, deri ve konfeksiyon, tekstil, gıda, otomotiv, inşaat malzemeleri, beyaz eşya gibi sektörleri sayabiliriz.

Pazarınız hazırsa Çin'de yatırım yapın: Çinde yatırım yapacak olan firmalarımıza öncelikle yatırım amacı konusunda net bir karar vermelerini öneriyoruz. Üretime yönelik yatırımlarda, hedef kitlenin çok iyi belirlenmesi gerekiyor. Firmalarımız, dünya pazarlarında halen satmakta oldukları ürünlerde fiyat bakımından rekabette zorlanıyorlarsa ve maliyetlerini düşürmek için Çin'de yatırım yapacaklarsa başarı oranı çok yüksek olacaktır.

Kısacası pazarı bulunan firmalarımızın Çin'de üretim yapmaları yararlı olacaktır. Ancak, sadece Çin pazarının büyüklüğünü düşünerek, Çin'e satış yapmayı öngörüyorlarsa bu riskli olabilir. Yatırım öncesinde çok iyi ve detaylı bir pazar araştırması yapılması şart...

Yatırım öncesi neler yapılmalı?: Yatırım yapılacak bölge konusunda ayrıntılı araştırma yapılması, tanınacak teşvik ve kolaylıkların karşılaştırılması gerekiyor. Biz temsilcilik olarak, yatırım öngören firmalarımıza alternatifli yatırım bölgelerinin temin edilmesi, müzakere edilmesi, karşılaşılması muhtemelen sorunlar ve bunların çözümü, firmalarımızı yerel yöneticilerle buluşturma, ihtiyaç duyacakları hukuki ve mali konularda müşavirlik firmalarıyla görüşmelerini sağlamak gibi hizmetleri herhangi bir ücret talep etmeden yapıyoruz. Yatırım aşamasında ve sonrasında finansman olarak da yardımcı oluyoruz.

Çin yabancı yatırımcıya teşvikleri kaldırdı ama hala cazip: Dünyanın en fazla yabancı yatırımcı çeken ülkeleri arasında ilk sıralarda bulunan Çin, 2007 yılında 74.7 milyar Dolar yatırım aldı. Yabancı sermayeli üretici firmalara toprak satımında indirimli fiyat ve ilk iki yıl vergisiz, takip eden 3 yıl yüzde 50 indirimli vergi, ithal edilecek yeni ekipmanların gümrük vergisiz veya düşük vergiyle tedariki gibi kolaylıklar yabancı sermayeyi cezbetti. 2008 başından itibaren indirim ve teşvikler neredeyse sıfırlandı. Vergi kanununda değişiklik yapılarak gelir vergisi yerel ve yabancı firmalar için yüzde 25 oranına getirilerek ayırım yapılmamaya başlandı. Bu açıdan baktığımızda yatırım avantajları eskisine oranla azaldı. Ancak Çin hala yatırım için elverişli konumunu koruyor. İşçilik fiyatları yükselmekle birlikte yine de katlanılabilir seviyede... Şimdiye kadar yabancı pazarlardaki rekabette avantaj sağlamayı düşünen firmalar şimdi bunun yanı sıra Çin pazarını da hedefler hale geldi. Çin'deki alım gücünün yükselmesi, Çin'i yabancı orijinli ürünler için büyük bir pazar konumuna getirdi.

Çin'de yapılacak olan yatırımlar için politik risk faktörünün çok düşük olması, yabancı yatırımcıya organize hizmet sunulması da önemli bir faktör...

Çin kültürü ve insanı bize benziyor: Ben 1983 yılında iki ülke arasındaki Kültürel Değişim Programı çerçevesinde burslu master öğrencisi olarak Çin'e geldim ve Ankara Üniversitesi DTCF Sinoloji eitimimin devamı olarak Wuhan Üniversitesi'nde Çin Tarihi masterı yaptm. Öğrencilik dönemi gerçekten zor bir dönemdi, yabancı öğrencilere pek çok ayrıcalık tanınmasına rağmen Çin'in genel kalkınmışlık düzeyine paralel olarak zorluklarla karşılaştım. Öğrenimimi tamamladıktan sonra Dışişleri Bakanlığında Çin Bölge Uzmanı olarak göreve başladım. Doğal olarak hep Çin'e tayin edildim.

1996 yılında ise Çin'in en kalkınmış şehri Şanghay'da bir Türk Başkonsolosluğu açılması kararı üzerine ön hazırlıkların yapılması amacıyla Şanghay'a atandım ve Muavin Konsolos olarak iki yıldan fazla görev yaptım.

1999 yılından bu yana da Garanti Bankası Şanghay baştemsilcisi olarak bu ülkede yaşıyorum. Çin'in köklü tarihi ve kültürü, bu kültürün Türk kültür ve tarihi ile bir çok ortak geçmişi bulunması, zor olmasına karşın zengin bir dile sahip olması, Çin insanın pek çok bakımdan bize benzemesi beni hep etkiledi. Çin'in hızlı kalkınma sürecine girmesi, ülkemizle ilişkilerinin de gelişmesi bu kadar uzun süre Çin'de yaşamamı mümkün kıldı.

Çin bankalarını ve Çin firmalarını yakından tanıyoruz: Temsilcilik olarak Çin bankalarıyla yakın işbirliği ilişkimiz var. Ülkemizle yakın ticari temasları bulunan Çin firmalarını yakından tanıyoruz. Ürünlerini ülkemize ve ülkemiz üzerinden çevre bölgelere ihraç etmek isteyen Çin firmalarına yardımlarımız sayesinde iş çevrelerinde de biliniyoruz. Bunun dışında ülkemizi tanıtıcı faaliyetlerde sponsor olarak yer almaya çalışıyoruz. Çin basın ve yayın organlarında Türkiye ekonomisi, bankacılık sektörü, Garanti Bankası ve temsilciliğimizin faaliyetleri konularında Çince makalelerimiz yayınlanıyor. Öte yandan, Şanghay hükümeti ve ilçe belediyelerinde pek çok fahri görev üstlenmemiz daha geniş kitlelere ulaşma imkanı veriyor.