Fare Yılı'nda fareyi konuşmak

    Sevgili dinleyiciler, Geleneksel Çin Kültürü programına hoşgeldiniz. Geçen haftadaki programda sizlere Bahar Bayramı'yla ilgili bilgiler vermiştim ve Çinlilerin artık Fare Yılı'na girdiğini anlatmıştım. Bugün ise Fare Yılı'ndan bahsedeceğim. Ama önce Çin'in Ay Takvimi'nde bulunan 12 burç hakkında sizlere kısaca bilgi vereyim.

    Çin kültüründe önemli yere sahip olan Ay takviminde, 12 burç bulunuyor. Takvime kaynaklık eden efsaneye göre, Tanrı bütün hayvanları huzuruna çağırmış. Emrini dinleyip gelen hayvanlara da geliş sıralarına göre birer yıl hediye edecekmiş.

    Boğa, yeni yıl arifesinde hemen yola çıkmış ve en hızlı yetişen hayvan olmuş. Onu kaplan, tavşan, ejderha, yılan, at, koç, maymun, horoz, köpek, domuz ve fare takip etmiş. Tanrı bu 12 hayvana yıl hediye edecekken fare şikayet etmiş. Fare, "Ben hayvanların en büyüğüyüm. İnanmıyorsanız, halka soralım, onlar söylesin" demiş. Tanrı farenin şikayetini gülünç bulmuş, ancak halk için burç seçmek düşüncesiyle halkın değerlendirme yapması önerisini yine de kabul etmiş. Tanrı, 12 çeşit hayvana sokağa çıkmaları ve halk tarafından değerlendirilme yapılmasını buyurmuş. Boğa sokağa çıktığında halk, ona dostça davranmış ve başını okşamış, ancak hiç kimse boğanın büyük olduğunu sÿlememiş. Tam bu sırada fare, bir sıçrayışta boğanın sırtına çıkıvermiş. Bu, sokaktaki insanları şoke etmiş, kalabalıktan bir kişi "Aman, bu ne kadar büyük bir fare böyle!" diye bağırmış. Böylece Tanrı, ister istemez ilk yılı fareye vermiş, boğa ise ikinci sırayı almış.

    Fare, birinci yılı almış almasına rağmen, ama bu durum iyi dostu kediyi kızdırmış. Çünkü kedi, fareden kendisini uyandırmasını ve beraber Tanrının yanına gidip bir yıl hediye alması için haber vermesini istemiş. Ancak fare Tanrının yanına gittiği sabah geç uyanmış. Aceleyle kedinin yanına giden fare, kediyi uyandırmaya çalışmış, ama bir türlü uyandıramamış. Böyle olunca, bir yandan da "Onu uyandırsam bir daha rakibim olur" diye düşünüş vd kediyi uyandırmaya çalışmaktan vazgeçerek birlikte kaldıkları yerden tek başına yola çıkmış. Böylece kedi de, Tanrı'dan yıl hediyesi alma şansını kaybetmiş. Fare Tanrı'dan alacağını alıp sevinçle eve gelince, kızgın olan   dostu kediyle karşılaşmış. Kedi, "Niye beni uyandırmadın" diye bağırmış ve farenin üzerine atılmış. Fare yuvasına kaçıp canını kurtarmaktan başka çare bulamamış ve böylelikle aralarındaki dostça ilişki bozulmuş, birbirlerinin can düşmanı olmuşlar. Ama bundan sonra yıllar, artık bu hayvanların isimleriyle anılır olmuş.

    Başka bir iddiaya göre, 12 burcun seçilmesi ve sıralanması da, hayvanların günlük hareketlerine göre saptanmış. Bazı tarihçiler, bunun Çin ulusunun yılları kaydetmekte kullandıkları eski yöntem ile azınlık milliyetlerin yılları hayvanlarla adlandırma yönteminin bir kaynaşması olduğunu ileri sürerken, bazılarıysa 12 burcun Çin'e Hindistan'dan girdiği görüşünü savunuyor. Çin'de, M.Ö. 3. yüzyıldan itibaren bir gün 12 zaman birimiyle ifade edilmeye başlanmış. Örneğin, gece 23.00-01.00 arası, bir zaman birimi olarak kabul edilmiş. Bu süre, farelerin en hareketli olduğu saat olması nedeniyle, fare birinci sırada yer almış. 15.00-17.00 arası, maymunların en hareketli olduğu ve yüksek sesler çıkardığı zaman dilimi olması nedeniyle bu hayvan da 9. sırada yerini bulmuş.

    Hangi yıllarda doğan insanların fare burcundan olduğunu ve ne gibi kişilik özellikleri taşıdığını merak ediyor musunuz? Hemen anlatayım.

1922, 1936, 1948, 1960, 1972 ve 1996 yıllarında, bir de tabiî yeni başlayan bu yıl doğan insanlar, fare burcundandır. Hızlı tepki gösterebilmek, değişik ortamlara kolayca uyum sağlayabilmek, akıllı, anlayışlı ve sanata eğilimli olmak, fare burcundan insanların başlıca özellikleridir. Ancak yeterince cesur olmayan ve yönetim yeteneği düşük olan bu insanların yönetici olma şansları zayıftır ve fare burcu insanları, genellikle geç yatarlar.

    Fare yılının kutlama etkinlikleri, öteki yıllardaki gibi pek zengindir, ancak kutlama adetleri, Çin'in çeşitli bölgelerinde değişiklikler gösterir. Ne var ki, bütün ailenin birarada yılbaşı yemeği yemesi geleneği her yerde aynıdır. Bir tür Çin mantısı olan "Jiaozi", en yaygın yılbaşı yemeğidir. Dofu olarak adlandırılan soya peyniri ve balık kelimelerinin söylenişleri zenginlik kelimesini çağrıştırdığından, bunların yılbaşı yemeklerinde de özel bir yeri vardır.

     Bugün, geleneksel Çin kültürünün yurtdışında yaygınlaştırılmasıyla Çin burçları da daha fazla sayıda yabancı tarafından bilinmeye başladı. Çin Fare Yılı'na bir ay kala Rusya'nın başkenti Moskova'daki hayvan dükkanlarında fare ve sıçan satışlarında patlama yaşandı. Sevdiklerine yılbaşı hediyesi almak amacıyla hayvan dükkanlarına akın eden Moskovalılar fare ve sıçanları adeta kapıştı. Moskova'nın en kalabalık yerlerinden sayılan Abrat sokağındaki dev evcil hayvan mağazası, müşterilerin sıçan ve fare talebini karşılamakta güçlük çekti.