Reklamlar devam ediyor...

    Dünyanın neresine gidersek gidelim reklamlardan kurtuluş yok galiba. Kuşkusuz, balta girmemiş ormanlar ve buzullar hariç. Şaka bir yana, kitle iletişim araçlarının yaygınlaştığı, ticaretin geliştiği, malların serbestçe dolaştığı ve rekabetin yoğunlaştığı günümüzde artık reklamlar olmazsa olmaz hale geldi.

    Beijing kaldırımlarında yürürken attığınız her adıma dikkat etmelisiniz. Her an bir küçük reklam çıkartmasının üzerine basabilirsiniz. Türkiye'deyken bu yöntemle reklam yapıldığına tanık olmuştum ama ya reklam panolarının bir kenarında ya otobüs duraklarının camekanlarında ya da direklerde. Bu tarz reklam hizmetiyle kaldırımlarda da karşılaşmak Beijing'e özgü olsa gerek. Alışveriş merkezlerinin girişlerinde ya da en canlı merkezlerde gezintiye çıktığınız saatlerde, el ilanları dağıtanların sayısı oldukça çoktur. Bu ilanlarda genellikle supermarket ürünleri tanıtılır. Nadir olarak spor merkezlerinin ilanlarıyla karşılaşırsınız. Bazen de havayolları şirketlerinin kartvizitleri geçer elinize.

    Dil üniversitesinde öğrenim gördüğüm sıralarda, özellikle kampüs içinde, tur şirketlerinin el ilanlarıyla sıkça karşılaşıyordum. Öyle yoğun reklam yapıyorlardı ki, tüm mali olanaklarımı bu turlardan birine katılmak için seferber etmeyi düşünürken, bir yandan da bu turlarla gideceğim turistlik yerlerin hayalini kuruyordum. Turlardan hiç birine bile katılamamış olsam da, bu ilanlardan epey biriktirdiğimi hatırlıyorum.

    Otobüs duraklarını bilirsiniz : Aynı zamanda reklam panoları işlevini görürler. Otobüs beklerken bu panolardaki afişlerde göz gezdirmek, vaktin nasıl geçtiğini unutturuverir insana. İşte, otobüs de geliyor... Otobüse bineceklerin sayısı epey fazla, biraz sonra bir izdiham yaşanacak. Ben oldum olası itiş kakışı sevmediğimden, en son binmeyi tercih ediyorum. Önemli değil, binme sırası bana gelene kadar otobüsün üstündeki reklam ilanlarıyla oyalanacağım. Bu defa şanslıyım, en çok beğendiğim ünlü Çinlilerden güzel bir kadının reklam afişi denk geldi. Biraz zahmetli de olsa otobüse binmeyi başardım. Otobüs hınca hınç dolu, sağa sola hareket etmenizin olanağı yok. Önünüzde duranın ensesini yol boyunca izlemek pek ilgi çekici olmasa da zararı yok, imdadınıza yine reklamlar yetişiverir. Çin'deki otobüslerde inme düğmesi yoktur, ama onun yerine biletçiler vardır. Onlar hem doğru durakta inmenize yardımcı olur, hem de kapıların zamanında açılıp kapanmasını kontrol ederler. İnme düğmesinin olmadığı otobüslerde, ister eski isterse yeni olsun, muhakkak reklam filmlerinin oynatıldığı ekranlar mevcuttur. Yolculuğunuz boyunca hem görsel hem işitsel olarak reklam izleme olanağınız vardır. Ben de önümdekinin ensesini izlemekten sıkılınca monitörlerdeki kısa reklam filmlerini izlemeye başlarım. Olimpiyat tanıtım filmlerinin de sıkça oynatıldığı bu reklam aygıtları, günün bazı saatlerinde haber ya da eğlence programlarına da yer verir.

    Metrolarda da durum pek farklı değildir. Metro istasyonunun kapısından girer girmez reklamları seyretmeye başlarsınız. Metroya bineceğiniz platforma varıncaya kadar geçtiğiniz tüm yol boyunca duvarlar sağlı sollu reklam afişleriyle donatılmıştır. Acelem yoksa genelde yavaş yürümeyi tercih ederim. Her bir reklam afişine dikkatlice bakıp, reklamın içeriğini anlamaya çalışmak benim için bir oyuna dönüştü artık. Metro henüz gelmemiş... Bu fırsattan istifade ederek, yeni reklam afişlerini seyretmeye başladım bile. Metroyu beklediğiniz platformda rayların ötesinde, hemen karşınızdaki duvarlar reklam afişleriyle donatılmıştır. Yine bu afişlerin bir kısmı olimpiyatların tanıtımı için hazırlanmıştır. Gerçekten farklı afişler… Yine afişlerdeki ayrıntılara takıldı gözüm. Tünelden bir ışık karanlığı yararak yaklaşmaya başladı. Herkes taaruz öncesi hücum vaziyetini aldı. Biraz sonra hücum borusu çalacak. Kararlı ve inatçı davranmak şart, aksi taktirde bir sonraki metroyu beklemek zorunda kalırsınız. Şimdi metronun içindeyim. Kendime kapıdan uzak bir yer ayarladım, başladım reklamları izlemeye. Bazıları yenileriyle yer değiştirmiş, bazıları tanıdık. Eski metroların içinde monitör yok ama, metro treninin kapısı hatta tutunmak için kullandığınız askılara kadar her yer reklamlarla donatılmış. Reklamlardan sıkılıp da reklamsız bir pencere bulup tünelin karanlığını izlemeye koyulduğunuzda, yeni bir reklamla karşılaşmanız uzun sürmez. Tünelin duvarları, fosforlu renklerle yapılmış ardarda sıralanmış reklam kareleriyle donatılmıştır. 19. yüzyılın sonlarında ortaya çıkmış, sinemanın doğuşunu sağlamış, donuk karelerin çark üzerinde birbirini izleyerek gözümüzün önünden geçmesiyle hareketliymiş izlenimi yaratan bu teknik, günümüzde metronun geçtiği tunelin duvarlarında karşımıza çıkıyor. Bu teknikle hazırlanmış reklamları izlerken, kısa bir süreliğine her şeyi unutuverirsiniz. Kuşkusuz eskisinden farklı olarak, bu kez kareler sizin gözünüzün önünde sizin mudahalenizle dönmüyor da, siz karelerin önünden hızlıca geçip gidiyorsunuz.

    Ulaşımın bir başka yolu da taksiler. İstatisliklere göre Beijing şehri dünyada en fazla taksi çalışan şehirmiş. Taksiler hem bol hem ucuz... Ruhsatsız taksileri saymıyorum bile. İyi bir pazarlıkla gitmek istediğiniz uzak bir mesafeye, ruhsatlı taksilerden daha ucuza gitme şansınız olabilir. Taksilerin koltuklarının arkasındaki reklam panolarıyla ilk karşılaştığımda çok şaşırdım. İlk zamanlar bu panoların kişisel bir tercih olduğunu sandım, ama sonradan anladım taksi şirketlerinin yaygın bir uygulaması olduğunu.

    Beijing şehri çok büyük. Bu şehirde sadece bir merkezden söz etmek imkansız. Hangi semte ya da yerleşime giderseniz gidin, karşınıza çok canlı ve çok gelişmiş bir merkez çıkar. Bir bölgenin bir diğer bölgeden aşağı kalır yanı yoktur. Ama yine de, her şehirde olduğu gibi, Beijing'de de çok tanınmış, daha öne çıkan semtler, yerleşim yerleri, turistik bölgeler vardır. Bunlardan aklıma gelen üç tanesini hemen sıralayıvereyim : Zhongguancun, Xidan, Wangfujin... Bu üç semtin ortak özelliklerinden biri, billboard denen dev reklam panoları. Eğer bu devasa reklam panoları boynunuzun tutulmasına neden olmuyorsa, bu mekanlara defalarca gelmiş olmanızdandır. Ama insan ne kadar çok giderse gitsin yine de bu ışıltılı panolara bakmaktan kendini alamıyor.

    Genellikle çok katlı binaların, yani asansörlerin çalıştığı binaların, içlerinde küçük reklam tabelaları görebilirsiniz. Eğer bina yeniyse bu panoların yerini monitörler alır. Asansör beklerken de vaktin nasıl geçtiğini anlamazsınız. Asansör kabinleri çok sıkıcı mekanlardır, dar ve sessiz... Oldum olası sevmemişimdir asansör kabinlerini. Kımıldamadan varacağınız kattın lambasının yanacağı paneli dikkatlice izlersiniz, ha vardık ha varacağız duygusu içinde... Çin'de bu anlayış tarihe karışmış. Asansörlerin de içi şenlendi. Reklamlar burada da imdadımıza yetişti. Her hafta güncellenen reklam tabelalarının seyrine doyum olmaz.

    Akşam oldu. Günün yorgunluğunu üzerimden atmak için bir an önce evime varıp, biraz müzik dinlemek istiyorum. Gün bitmek üzere ama reklam borbardımanına henüz kesilmedi... Evimin kapısına iliştirilmiş reklam ilanları beni bekliyor. Hızlıca göz attım, ilgimi çeken bir şey yok. Nihayet evimdeyim. Botumu çıkarmak ne uzun sürdü ya da bana öyle geldi. Bir eksiklik var sanki! Tabi yaa... reklam yok. Ben de en kısa zamanda evimin girişine reklam panosu taktırmalıyım, neden olmasın! Evime vardıktan sonra, on on beş dakika da olsa, televizyon izlemek ihtiyacı hissederim. Yine öyle yaptım, televizyonumu açtım. Karşıma çıkan ilk kanalda reklamlarla burun buruna geldim yine. Daha önce izlediğim bir reklam olduğu için hemen kanalı değiştirdim. Ama nafile, bu kanalda da reklamlar yayınlanıyor. Neyse önemli değil, kanal sayısı çok, birinde ille bir program yakalarım nasıl olsa, aramaya devam... Tamam vazgeçtim, bugün şansımı fazla zorlamayacağım. Radyo kanalları ne güne duruyor! Evimizde kablolu yayın var. Hem televizyon hem de radyo kanallarını izleyebiliyorum. Radyo kanallarından birini seçtiğimde, karşıma araba reklamlarının yapıldığı sayfalar çıkıyor da olsa, izlemek zorunda değilim, kulağım radyoda. Çok geçmeden radyo programı da reklamlarla bölünüverdi işte. Sorun değil, zaten saat de geç olmuş, yatmak en akıllıca seçim olacak. Öyle de yaptım... Reklamlarların bölemediği çok sayıda rüya gördüm o gece, her biri reklamlar kadar renkli...

    Yolda yürürken, toplu taşıma aracı kullanırken, alışveriş yaparken; okulda, binada, asansörde, televizyonda... Bir de bunlara onlarca çeşit gazete ve dergiyi eklersek, reklamsız bir dünyayı ancak rüyalarımızda görebiliriz.

    Dünyada en büyük ekonomik büyümeyi gerçekleştiren ve yabancı sermayenin en fazla yatırım yaptığı ülke olan Çin, reklam sektöründe de önemli bir gelişme sağlamış. Bunca reklam bombardımanına rağmen, Çin'in ekonomik gelişimini de dikkate alarak, Çin'de reklamların belli bir sınırı aşmadığını söyleyebiliriz.

    Hayat neye benzerdi reklamsız, hayal etmek zor. Reklamlar hayal gücümüzü zorlamaya devam ediyor, hoşlanalım ya da hoşlanmayalım...

    Gelecek programımızda tekrar buluşmak ümidiyle, hoşça kalın, sağlıcakla kalın...

Ulaş Özer