Qinghai Halkı arasında saklanan Pingxuan Operası

    Sevgili dinleyiciler, Çin'in kuzeybatı kesiminde yer alan Qinghai eyaleti, bir "şarkı ülkesi ve dans denizi" olarak adlandırılıyor. Zaten Qinghai eyaletindeki sanat tarzlarının, bu eyaletin tarihi ve dinleriyle sıkı bir ilişkisi de bulunuyor. Bugünkü programızda, bu eyaletimizdeki Pingxuan Operası'nı tanıtmaya çalışacağım. 

    Şimdi dinlediğiniz ses, Qinghai eyaletine özgü bir opera çeşidine ait. Oturarak söyleme tarzı temelinde geliştirilen bu opera, eyaletteki diğer operalar, türküler ve başka bölgelerdeki operaların özünü benimseyerek, kendi özgün özelliğini oluşturmuş… Eyaletin merkezi olan Xinin lehçesiyle söylenen Pingxuan Operasının, gösteri sanatı açısından bakıldığında, Pekin Operası gibi operalardan etkilendiği söylenebilir...

    Mart 196'da kurulan "Qinghai Pingxuan Operası Topluluğu", bu eyalette kendi tarzındaki en büyük opera topluluğu sayılıyor. Topluluk, geçen 40 yıl boyunca yaşama geçirdiği sanatsal uygulamalarında, "halka dayanma, başka operaların özünü benimseme ve kendi özelliği oluşturma" ilkesi doğrultusunda, halkın beğenisini kazanan seçkin programlar sahneledi. Topluluğun eski başkanı Prof. Li Yi'an, Pingxuan Operası'nın özelliğiyle ilgili olarak şunları belirtti:     "Yerel operanın kendi özelliği olmalı. Kendi özelliği olmazsa, yerel opera da gerçek opera olmaz. Bir operanın diline, bu  yörenin yaşam durumu ve gelenekleriyle göreneklerı katılmış olursa, güzel bir yerel opera ortaya çıkar. Pingxuan Operası, halkın yaşamını işlemeye uygun bir operadır. Doğal ve hafif şekilde sahnelenen Pingxuan Operası, halkın rahatlıkla izlediği bir opera çeşitdidir"

    Aslında, tıpkı Pekin Operası gibi, Pingxuan Operası da çok farklı karakterlerin yer aldığı bir opera türüdür. Örneğin, olumlu, olgun, orta yaşlı ya da genç erkekleri temsil eden Sheng karakteri bu operanın başlıca kişilerinden biridir; soylu ailelerden gelen orta yaşlı dövüşçü kadınlar, yada genç kızlar, ayrıca, toplumun alt tabakalarında yaşıyan kız karakterleri yansıtan Dan şahsiyeti de çok önemli sayılır; hatta, kişilik ve tabiat özellikleri birbirlerinden çok farklı erkek karakterleri sahneye aktaran Jin tipi vazgeçilmez sayılır; dahası, ister erkek, isterse kadın olsun, çoğu zaman toplumun alt tabakasında yaşayan insanlar ile halk arasındaki güldürücü kişiler sayılan Chou gibi kararterler, Pingxuan Operası'nın belli başlı rolleri arasında yer alır. Ne var ki, Pingxuan Operası bütün bu özelliklerine rağmen, Pekin Operası'nda olduğu kadar farklılıklar gösteren büyük şarkı tarzlarına sahip değildir. Pingxuan Operası, dövüş sahnelerine özel bir özen göstermez, bunun yerıne daha çok duygusal konuları işler. Pingxuan'ın ezgisi yumuşak, yavaş ve duygusal olur. Pingxuan Operası'nın gösteriminde genellikle bir kişi elindeki bir tabağa vurarak, üçüncü kişinin ağzından şarkı söyler ve öykü anlatır. Bu gösteri, genellikle birçok çalgının eşliğinde gerçekleştirilir.

    Bir operanın gelişmesi, mutlaka ve mutlaka, pekçok kuşaktan seçkin sanatçının gerek geleneksel aktarımına, gerekse yenilik yaratmasına dayanır. Pingxuan Operası'nın gelişmesi de aynen bu şekilde, yerel sanatçıların alın teriyle sağlandı. Pingxuan Operası Topluluğu'ndaki ikinci nesil oyunculardan Zhou Yalin, 1980'lerde topluluğa katıldıktan sonra, pekçok defa birçok büyük çaplı gösteriye katılarak, edindiği zengin sahne deneyimini kendi birikim dağarcığına kattı. 20 yıldan fazla çetin çalışmasıyla Zhou, 2. Dereceden devlet sanatçısı unvanına lâyık görüldü. Zhou, son yıllardaki gösterilerinden bahsederken şunları söyledi:

"Topluluğumuz sık sık köylere gidip gösteri yapıyor. Gösteri olmadığı günlerde ise, her sabah temel eğitim çalışması yapıyoruz, diğer operaların seçkin programlarını takip etmeye özen gösteriyoruz. Bu mesleği çok seviyorum, 20 yıldır başka mesleğe geçmeyi hiç düşünmedim, şimdi de düşünmüyorum. Benim gibi oyuncular, topluluğun belkemiği olarak, Pingxuan Operası'nın gelecek kuşaklara aktarılması için çalışıyor. Pingxuan Operası, bizler ve daha sonraki nesillerden oyuncular tarafından geliştirilip aktarılacak."

     Birkaç neslin kesintisiz çabaları sayesinde Pingxuan Operası, kendi özgün özelliğini oluşturdu. Tabiî sorunlar da sözkonusu. Bugünkü opera piyasası daha önceki yıllara göre o kadar canlı değil. Ancak halk arasında gösteri yapan çok sayıda topluluğun bulunması, yerel operaların hâlâ geniş bir piyasaya sahip olduğunu kanıtladı, yani halkın hâlâ operalara ihtiyacı ve ilgisi var. Pingxuan Operası'nın bu eyalette, hatta bütün ülkede güçlü bir etkiye sahip olması için, kendi seçkin programlarına, senaristlerine ve ünlü oyuncularına sahip olması gerekiyor.

     Yetenekli oyuncuların yetiştirilmesi, sanat alanındaki gelışmenin en temel koşulunu oluşturuyor. Bu konuda Pingxuan Topluluğu Başkanı Li Yi'an şöyle konuştu:

     "şu an yetenekli oyunculara duyduğumuz ihtıyaç bakımından sayımız yetmiyor. Eyaletimiz, soruna önem vererek, genç oyunculardan oluşan bir grup yetiştirdi. Bu oyuncular kırsal kesimlerdeki opera ailelerinden olduğu için, Pingxuan Operası'nı öğrenmeleri kolay oldu. Bu genç oyuncular, Pingxuan'ın özelliğini iyi kavrayabilecek"

     Pingxuan Operası, halk arasındaki bir sanat tarzı olarak yerel hükümetin desteğini aldı. Eyalet Kültür Müdürü Jiao Yu, konuyla ilgili olarak şöyle konuştu: 

     "eyaletimizin, ülkedeki 'Maddi Olmayan Kültür Mirasları Listesi'nde yer almak üzere başvurduğu ikinci proje, Pingxuan Operası'nın araştırılması ve aktarılması projesidir. Şimdi bizim gösteri tarzımız, piyasanın talebine tam uygun değil. Piyasaya ve halkın zevkine uyarlamak için operayı olgunlaştırma çabaları gösteriyoruz."