Bush'un İsrail ve Filistin gezisi

    ABD Başkanı George W. Bush, bir aydır sekteye uğrayan İsrail-Filistin barış görüşmelerini yeniden harekete geçirmek amacıyla İsrail ve Filistin'i ziyaret etti. Bush, 9 ve 10 Ocak günlerinde gerçekleştirilen ziyaretler sırasında İsrail Başbakanı Ehud Olmert ve Filistin Ulusal Yetki Organı Başkanı Mahmud Abbas'la görüşerek, Filistin-İsrail görüşmelerinin üç ana konusunu ele aldı.

    Bush, ziyaret sırasında yaptığı açıklamalarda, Filistin ve İsrail arasındaki toprak anlaşmazlıklarına ilişkin görüşlerini ilk kez açık bir dille ifade etti. Toprak anlaşmazlıklarının çözümünün İsrail ve Filistin arasında müzakereyi, barış anlaşmasının sağlanmasının da her iki tarafın "acı siyasi taviz vermesini" gerektirdiğini vurgulayan Bush, İsrail'den 1967'de başlayan Arap topraklarına yönelik askeri işgaline son vermesini isteyerek, gelecekteki Filistin-İsrail barış anlaşmasının Filistinliler'e ait bir Filistin devletinin kurulmasını ve bu devletle bir arada yaşayacak Musevilere ait İsrail'in varlığının sürdürülmesini güvence altına alması gerektiğine dikkat çekti. Bush'un deyişiyle "Filistin-İsrail görüşmeleri, İsrail'in tanınmış, güvenli ve savunulabilecek bir sınıra sahip olmasını sağlamalı, aynı zamanda Filistin devletinin egemenliğini, bağımsızlığını, toprak bütünlüğünü ve varlığını güvence altına almalıdır." Bunun yanı sıra İsrail'e daha önce verdiği taahhütleri de yineleyen Bush, "İsrail'in 1967'deki Üçüncü Orta Doğu Savaşı'nda elde ettiği toprakların tümünden çekilmesinin gerekli olmadığını" söyledi. Filistin devletinin kurulması ve tazminat dahil yeni bir uluslararası mekanizma oluşturulması suretiyle Filistinli mülteciler sorununa çözüm getirilmesini öneren Bush, Kudüs'ün statüsüne ilişkin somut önerilerde bulunmamasına rağmen, her iki taraftan çözüm arayışlarını sürdürmelerini istedi.

    Gözlemciler, Bush'un açıklamalarını başkanlık süresinin dolacağı önümüzdeki yılın Ocak ayına kadar Filistin-İsrail barış görüşmelerinde aşama kaydederek tarihe yazılabilecek bir siyasi miras bırakma arzusunu gösterdiğini savunuyor. Buna karşın gözlemciler, Bush'un bu "büyük arzusu"nun gerçekleşmesinin çok zor olacağına, çünkü Filistin-İsrail barış görüşmelerindeki kritik sorunları çözmesinin mümkün görülmediğine de dikkat çekti.

    Her şeyden önce Bush, İsrail'in Doğu Kudüs ve Batı Şeria'daki yerleşim merkezlerini genişletmesi projesi dahil Filistin-İsrail barış görüşmelerinin sekteye uğramasına doğrudan neden olan sorunlardan kaçındı. Filistin lideri Mahmud Abbas, Bush'la görüşmesinde Kudüs'ün Birleşmiş Milletler'in ilgili kararları doğrultusunda kurulacak Filistin devletinin başkenti olması yönündeki arzularına açık yanıt alamadı. Diğer yandan İsrail Başbakanı Ehud Olmert, ABD yönetiminin Doğu Kudüs'te Musevi yerleşim merkezleri kurma projesini durdurma talebini geri çevirmekle birlikte, Kudüs'ün statüsü sorununu diğer bölgelerdeki yerleşim merkezleri sorunundan ayrı tutarak, bunun ilerdeki görüşmelerde ele alınmasında ısrar etti. Bu da Filistin ve İsrail arasında gelecekte yapılacak görüşmelerde bu sorundan kaynaklanacak krizlerle yine karşılaşılacağı yönünde bir sinyal olarak görüldü.

    Bunun yanı sıra Bush, her iki tarafın tepkisini çekmemek için birçok konuda tarafsız gibi görünen açıklamalarda bulundu. Örneğin Bush, İsrail'in Batı Şeria'da yerleşim merkezleri kurmasının güvenlik ihtiyacını karşılamaya yönelik olduğunu belirtirken, böyle bir girişimin Filistin için sıkıntı yarattığını da söyledi. Bu tür açıklamaların, sorunun çözümüne katkı sağlayamayacağı kesin.

    Sınırların belirlenmesi konusuna gelince, Filistin ve İsrail arasında sağlanacak barış anlaşmasının Filistinliler'e ait bir Filistin devletinin kurulmasını ve bu devletle bir arada yaşayacak Museviler'e ait bir İsrail devletinin varlığını güvence altına almasını istemesine rağmen, Bush'un "Mevcut koşullara göre 1949'daki ateşkes çizgisinin yeniden düzenlenmesi gerektiği" ve "İsrail'in 1967'deki Üçüncü Orta Doğu Savaşı'nda elde ettiği toprakların tümünden geri çekilmesinin gerekli olmadığı" yönündeki açıklamaları, kamuoyu tarafından İsrail'in tarafını tutan bir tutum olarak değerlendirildi.

    Gözlemciler, Bush'un karmaşık olan Filistin-İsrail çatışmasını çözmek için başlattığı yoğun girişimlere rağmen, bu girişimlerin birçok sorunun çözümü için ışık vermediğine işaret ederek, Filistin ve İsrail arasında gelecekte yapılacak görüşmelerin yine bir takım sorunla karşılaşacağı görüşünü ifade etti.