Doğu'dan Yükselen Çin (3)

Radikal 04/12/2007

Çin'de büyümeyle beraber sosyal talepler de artıyor

Çin'de büyük kentlerdeki nüfus ekonomik büyümeyle beraber hızla artıyor. Beijing 13 milyonu, Şanghay da 17 milyonu geçti. Bu metropollerdeki nüfus yoğunlaşması toplumsal sorunları büyüterek derinleştiriyor. Sorunlara çözüm talebi yükseliyor

UĞUR GÜRSES

Beijing'de merkezi bir semtte dolaşırken, bir alışveriş merkezi önündeki hareketlilik dikkatimizi çekti. Büyük bir alışveriş merkezi insanlarla dolup taşıyordu. İlginç olanı, binanın önünde bir büst yer alıyor, bunun önünde de Çinliler ailecek fotoğraf çektiriyorlardı. Peki kimin büstüydü bu? Öğrendiğimize göre, Çin Komünist Partisi'nin eski ve etkili isimlerinden Çen Yun'a aitti. Çin'de (Kaşgar dışında) tek bir parti liderinin heykeline rastlamamışken, bu istisna neydi ve insanlar neden fotoğraf çektiriyorlardı? Hikâyenin özü şöyle: 1931-87 yılları arasında merkez komite üyesi olan ve 'Ölümsüz Sekizler' olarak anılan parti liderlerinden biri olan Çen Yun'un, 1990'lı yıllarda iktidarda olan Deng Şiaoping'in uygulamaya soktuğu 'açık kapı politikasına' ve piyasa ekonomisine geçişin asıl mimarı olduğu düşünülüyor. Yun'un, parti içinde bu konularda hazırlıkları yaptığı, alt yapısını oluşturduğu anlatılıyor. Bazı kaynaklarda, Yun'un, piyasa işleyişine geçmeyi, kaynakların merkezi olarak tahsisi ve fiyatlanması yerine, arz ve talebe göre, bireysel girişim ve işletme mantığına göre olmasını çok önceden savunduğu da yazılı. Çin Komünist Partisi'nde uzun süre ekonomik işlerle birincil derecede görevli olan Yun'un, 1950'lerde geliştirdiği ve 'Kuş Kafesi' adını verdiği yaklaşımının hayata geçirildiği belirtiliyor: 'Kafesin büyüklüğü önemli değil. Fakat kuş bunun içinde istediği kadar serbestçe uçabilir'.

Beijing'de yapımı hızla devam eden ve 2008 Olimpiyatları'na hazırlanan 'kuş yuvası' biçimli Ulusal Stadyum acaba bu ekonomik yaklaşımın bugünkü uyarlaması olmasın sakın?!

2008 Olimpiyat Oyunları Çin'de düzenleniyor. Bu yüzden, belli başlı kentlerin her yerinde Olimpiyat hazırlıklarının hızla devam ettiğine tanık olduk. Öyle ki, başkent Beijing'de hem Mao Zedong'un mozolesi, hem de tarihi Yasak Şehir'deki bazı bölümler kapatılarak yoğun bir onarım altına alınmış. Olimpiyat oyunları sırasında en büyük sorunun trafik sıkışıklığı olacağı şimdiden belli. Beijing 13 milyon, Şanghay da 17 milyonluk bir kent. Beijing'deki metro ve raylı sistemin uzunluğu 114 km. Yani İstanbul'un üç katı. Şanghay ise kent yönetimi ve kent planlaması açısından göz kamaştırıcı olsa da, trafik sorununun olimpiyatlar sırasında nasıl yoluna sokulacağı merak ediliyor.

Çinliler günlük yaşamda en çok nelerden şikâyet ediyor? Kültür Devrimi sırasında günlük yaşamdaki sıkıntılardan söz ettiklerinde bile kovuşturmaya uğruyorlarmış. Şimdi, artık daha rahatlar. Yasalar değişmese de, uygulamada 'esnek davranılmaya' başlanmış.

Çin atasözü: "İyi bir evin olursa, daha rahat çalışır ve yaşarsın." Konuştuğumuz Çinliler, bu atasözünü anımsatıyorlar. Beijing ve Şanghay gibi büyük metropollerde ev sahibi olmak çok pahalı. Çin Komünist Partisi'nin yetkililerinin son dönemde yaptıkları açıklamalar da, bu sorunun farkında olduklarını ve bu konuda çözüm için adım atacaklarının işaretini veriyor. Birkaç gün önce çıkarılan yasayla kamu ve özel mülkiyet sahipliği arasındaki farklılıklar kaldırıldı.

Çin de sosyal güvenlik konusunda sorunları olan bir ülke. Sağlık güvencesi ise henüz tam olarak sağlanmış değil. 2003 sayılarına göre, kırsal nüfusun yüzde 79'u, kentsel nüfusun da yüzde 45'i sağlık sigortasına sahip değil. Devlette çalışanlar görece daha iyi durumda. Bu konuda, reform talepleri var.

Çin'de üniversite eğitimi paralı. Üniversite sınavı var. Yoksul öğrenciler kredi kullanarak okuyabiliyorlar. Öğretmen yetiştiren okullar ücretsiz. Üniversitede okumanın yıllık maliyeti 10 bin yuan. Yani 1350 dolar.

Nitekim, 15 Ekim tarihindeki 17. ÇKP Kongresi'nde konuşan Genel Sekreter ve Devlet Başkanı Hu Jintao, Çin'in 2020 yılına ilişkin gelişme hedeflerini sıralayarak, kişi başına düşen gayrisafi yurtiçi hasılanın, 2000 yılındakinin dört katına çıkarılacağını, bütün vatandaşları kapsayan sosyal güvenlik sisteminin kurulacağını, mutlak yoksulluğun tümüyle giderileceğini, herkese temel sağlık hizmeti sağlanacağını, enerji ve kaynak tasarrufu, çevre korumaya dayalı sektör yapısıyla büyüme ve tüketim modellerinin ilk aşamasının oluşturulacağını vurguladı.

Şanghay hem olimpiyatlara hem de Expo 2010'a hazırlanıyor

Şanghay, Çin'in en büyük kenti. Ülkenin doğusunda, Yangtze Nehri'nin deltası üzerinde kurulu. Çin'in en gelişmiş bölgesi olduğu açık fark ara ile belli. Aslında, şehircilik açısından bizim belediyecilerimize örnek olacak bir örgütlenmesi var. Beijing 2008 Olimpiyatları'na hazırlanırken, Şanghay da 2010 Expo'ya hazırlanıyor. Şanghay, ilginç bir kent. Birincisi, büyüklüğü ile Çin'in eyalet derecesinde statüsü olan bir belediyesi var.

İkincisi, en yoğun yükleme limanlarından biri. Şanghay'da 1990'lı yıllarda planlanan ve yeni geliştirilen bir bölge var. Adı Pudong Bölgesi. Burası, yükselen Çin ekonomisinin yeni sembolü. Burada yükselen Oryantal İnci Kulesi ve henüz inşaatı süren 492 metre boyuyla dünyanın en yüksek ikinci gökdeleni sıfatını alacak olan Şanghay Dünya Finans Merkezi ile Şanghay kent merkezini Pudong Havalimanı'na bağlayan Maglev treni, Şanghay'ın yeni simgeleri olmuş bile çoktan.

İstanbul'a dönüşte, havalimanının yolunu tutmak için Çinli ev sahiplerimiz Maglev trenini seçmişlerdi. Maglev, 'magnetic levitation', yani manyetik kaldırma ile hareket eden bir tren. 30 kilometrelik yolu yedi dakika kadar kısa bir sürede aldık. Yani ortalama 245 kilometre/saat hızla gittik. Seyrederken, en yüksek de 300 kilometre/saat hıza ulaştık. Şanghay'daki maglev treninin, yapılan denemelerde ulaştığı en yüksek hız 501 kilometre/saat olmuş. Maglev treni, klasik tren raylarını kullanmıyor. Daha doğrusu, klasik trenle hiçbir ortak tarafı yok. İşleyişi şöyle: tren yolu boyunca manyetik bobinler sıralı. Bu manyetik bobinlerde etkileşim sonucu manyetik yastık oluşuyor, bu da treni kabaca 10-15 cm. havaya kaldırıyor. Trendeki mıknatıslar, tren yolu boyunca sıralı bobinlerin yarattığı itme ve çekme gücünün etkisiyle treni hareket ettiriyor.

Çin gezimiz sırasında, Çin Uluslararası Radyosu'nu ziyaret etme fırsatımız oldu. Çin Uluslararası Radyosu'nun Türkçe yayınları 21 Ekim tarihinde 50. yıldönümünü kutladı. 40 yaş üstündekiler, kısa dalgaya ayarlı radyolarda, hışırtılı bir sesle 'Burası Pekin Radyosu' biçimdeki anonsları anımsayacaklardır.