Doğu'dan Yükselen Çin--2

  'Dünya dostluğu, uzak ufukları yakın komşu kılar'

   Çinli şair Wang Bo'nun bu dizesi, dış ticaret kanalıyla hayata geçiyor. Çinliler ticaretteki dengesizliği gidermek için Türk tarafının da çaba göstermesi gerektiğini vurguluyorlar. 'Çin mallarının karalanması ticaret için engel oluşturulması demektir' diyorlar

                                                                                                                                          UĞUR GÜRSES

   Çin Dışişleri Bakanlığı'nda, Çin Halk Cumhuriyeti'nin eski Ankara Büyükelçisi ve şimdi Batı Asya ve Kuzey Afrika Genel Müdürü olan Song Aiguo ile görüşüyoruz. Song Aiguo, mükemmel Türkçesi ile bize hitap ediyor. Görüşme yaptığımız salonun duvarında, Çinli şair Wang Bo'nun bir dizesi büyük puntolarla yer alıyor; 'Dünya dostluğu, uzak ufuklarda olanları yakın komşu kılar'! Genel Müdür Aiguo, "Çin'deki etnik gruplar arasındaki eşitlik ve birlik politikalarını göreceksiniz" diyor.

   Daha sonra Ticaret Bakanlığı'na gidiyoruz. Burada, Asya Genel Müdürü Lü Kejian iki ülke ilişkilerine ilişkin detaylı bilgi veriyor.

  Çin-Türkiye ticaret ilişkisinde denge Çin lehine. 2002 yılından itibaren artan ticarette, hacim toplam 10 milyar doları aştı. Beş yılda, Çin'in ihracatı 6 kat artışla 9.5 milyar dolara ulaşırken, Türkiye'nin ihracatı 2 kat artışla 685 milyon dolar seviyesinde. Çin tarafının Beijing'deki görüşmelerimizde sürekli olarak tekrarladıkları konulardan biri de bu ticaret fazlası konusuydu. Özetle, 'Çin tarafı, ticaretin dengeli olması için çaba gösteriyoruz' diyorlar. Zaten bu konuda Çin tarafının önerileri olmuş. Ağustos ayında Çin Ticaret Bakan Yardımcısı'nın Türkiye'ye yaptığı ziyarette, 'ortak pazar' niteliğindeki şu öneriler yapılmış; 1. Teşvik önlemleri ile daha fazla Türk malının ihracının sağlanması; 2. Müteahhitlik hizmeti alanında işbirliğinin geliştirilmesi; 3. Karşılıklı yatırımların teşviki, özellikle Çin şirketlerinin Türkiye'nin gümrük birliği üyesi olması nedeniyle beyaz eşya ve motosiklet üretimi, mermer ocaklarının geliştirilmesi ve işletilmesini yapabilecekleri; 4. Turizm ve kültür alanında işbirliğinin geliştirilmesi; 5. Bilim ve teknoloji alanında işbirliğinin geliştirilmesi; bilgi teknolojisi ve tarım alanında Çin'in avantajları var, karşılıklı personel değişimi ile işbirliği yapılabilir.

  Genel Müdür Kejian, "Ticaret dengesizliğini gidermek için, Türkiye'den yapılacak ithalatı teşvik ediyoruz" diyor. Sadece bunun için, Türkiye'ye üç ayrı heyetin gittiğini, 590 milyon dolarlık sipariş verilerek geri dönüldüğünü anlatıyor. Örneğin, fındık gibi ürünlerin gümrüklerinin azaltıldığı, Türk Fındık Merkezi'nin kurulması için destek verildiği de belirtiliyor.

  'Her ülkenin avantajları farklıdır'

   Kejian, "Her ülkenin sahip olduğu avantajlar farklıdır. Bu yüzden, ticaret açığı kaçınılmazdır. Ticaretteki dengesizliği gidermek için Türk tarafının da çaba göstermesi gerekir. Ticaret fuarlarına katılım gibi konulara önem verilmelidir" diyor. Diğer taraftan, Türkiye'nin Şanghay ve Beijing'de ticaret ofisi açacağı bilgisi de veriliyor.

   Çin Ticaret Bakanlığı yetkilileri, Çin hükümetinin sadece ihracat peşinde koşmadığını, bunun karşılıklı olmasını istediklerini söylerken, oluşan ticaret dengesizliğinin serbest piyasa koşullarında, arz-talep koşullarının sonucu olarak oluştuğunu özellikle vurguladılar!

   Çinli yetkililer, yatırım dengesizliğini gidermek için de çaba gösterdiklerini, Çinli şirketlerin yatırım yapmasını teşvik edeceklerini belirtiyorlar. Özellikle otomobil üretme arzusunu dile getiriyorlar.

  Haziran ayında, Çin Ticaret Bakanı'nın ziyareti sırasında, Türkiye tarafı Çinli firmaların Türkiye'de yatırım yapması biçimindeki arzusu dile getirildi. Temmuz ayında Çin Ticaret Bakanlığı yetkililerinden oluşan bir heyet gelerek, Türkiye'de yatırım ortamına ilişkin bir çalışma hazırladı. Bu çalışmanın sonuçlarına göre, Türkiye'de işçilik ücretleri pahalı çıktı. Çinli yetkililer, "Ancak biz, güçlü Çinli firmaları teşvik edeceğiz" diyorlar.

  Çin Dışişleri Bakanlığı yetkilileri '70 bin Çinli turist Türkiye'ye gidecek' biçimindeki beklentilerini yansıtırken, Ticaret Bakanlığı yetkilileri, 2006 yılında Çin'den Türkiye'ye giden turist sayısını 44 bin, Türkiye'den Çin'e giden turist sayısını 63 bin olarak verdiler. Aynı yetkililer, Türk tarafından da vize kolaylıkları sağlamasını beklediklerini söylediler. Şanghay'da karşılaştığımız Türk işadamları ise Şanghay'daki konsolosluktaki vize yoğunluğuna değinerek, kadro yetersizliğine işaret ediyorlardı.

  Türk Hava Yolları'nın her gün Çin'e düzenlediği seferlere (İstanbul-Beijing-Şanghay) karşın, ihtiyaç karşılanamıyor. Hem turizm, hem de ticaret bakımından farklı kentlere uçuşların olması gerektiği önerilirken, Çin Dışişleri Bakanlığı Batı Asya ve Kuzey Afrika Genel Müdürü Song Aiguo, Çinli bir havayolu şirketinin Urumçi-İstanbul uçuşu için başvurusu olduğunu belirtiyor. Konuştuğumuz Türk Hava Yolları yetkilileri ise Çin'e yapılan uçuşların, China Air ile ortak uçuş olması nedeniyle, bu havayolu şirketi üzerinden Çin içindeki diğer kentlere uçuş için bağlantı sağlandığını, THY'nin Çin'de herhangi yeni bir hat planı olmadığını anlattılar. Öte yandan, artan talep karşısında, Air China'nın Mart 2008'den itibaren ayrı olarak günlük uçuşa başlayacağı açıklandı.

  Çin'de toplam 10 saate yakın iç hat uçuşu yaptık. Yaptığımız bu uçuşlarda, havayolu şirketlerinin oldukça modern ve yeni uçaklarla uçtuklarına tanık olduk. Havaalanlarındaki işletme ve güvenlik hizmetleri ile uçuşlardaki kabin hizmetinin Batılı ölçülerde olduğunu söyleyebiliriz.

Mal kalitesi ve gıda güvenliği

Çin Ticaret Bakanlığı yetkililerinin özel önem verdikleri konulardan biri de, mal kalitesi ve gıda güvenliği konusuydu.

Özellikle son üç aylık dönemde giderek tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de yoğun bir biçimde tartışılan konulardan biri, Çin'den ithal edilen ürünlerin kalitesi ve sağlık açısından yarattığı risklerdi.

Çin Ticaret Bakanlığı yetkilileri, Çin hükümetinin bu konuya çok önem verdiğini, önlemler alındığını vurguluyorlar. Çin ihraç mallarının yüzde 60'ının yabancı sermayeli şirketler tarafından üretildiğini vurgulayan yetkililer, bu ürünlerin sipariş üzerine üretildiğini söylüyorlar. Hükümetin kalite ve güvenliğe önem verdiğini, ancak hiçbir yerde hükümetlerin ürünlerin hatasız olmasını engelleyemediğini anımsatıyorlar. Çin hükümetinin, ihraç edilen malların kalite ve güvenlikte binde birlik bir hataya bile tahammülü olmadığını söylüyorlar. Bu konuda, Başbakan Yardımcısı seviyesinde bir komite kurulduğu ve çeşitli önlemler alındığı, hem üretimde, hem de ihraç aşamasında kontrol mekanizması kurulduğu anlatılıyor. Japon hükümeti tarafından kurulan yeni bir ihraç kontrol sisteminde, Çin'den Japonya'ya gelen ürünlerin yüzde 99.42 oranında iyi bulunduğu anlatılıyor.

'Çin mallarının karalanması, ticaret için engel oluşturulması demektir' deniliyor.

Çinli otoritelerin bu konuda göstermelik davranmadıklarının iyi bir örneği, gazetelerde yer alan haberler. 21 Eylül tarihinde China Daily gazetesinde yer alan habere göre, meyve ihracatında ürün tescili yapılmayan malların 1 Kasım tarihinden itibaren ihracattan men edileceği bildiriliyordu. Yine aynı gazetenin 25 Eylül tarihli sayısında ise yasaklanan zehirli ilaçları tarımsal ürünlerde kullanan 10 kişinin tutuklandığı, 100 firmanın da kapatıldığı bildiriliyordu.

Özetle; Çinliler, küresel alanda olduğu kadar, Türkiye ölçeğinde de 'tehdit' olarak algılanmak yerine, 'işbirliğini geliştirmek isteyen, bunun için çaba harcayan partner' algısını yaratmak istiyor.