Dongzhi

    Geçen hafta Daxue sezonunu tanıtmıştık. Bugün Çin'in geleneksel ay takviminin 24 sezonu arasında bulunan ve ay takvimine göre kış mevsimindeki 4. sezon olan Dongzhi sezonunu tanıtacağım.

    Dongzhi (Kış gündönümü), Çin'in Ay Takvimi'ne göre 24 sezondan ve aynı zamanda Çinlilerin geleneksel bayramlarından biridir. Dongzhi sezonu genellikle Aralık ayının 22'si veya 23'ünde başlar. Bu yılki Dngzhi günü 22 Aralık günü başlayacak.

    2700 yılı aşkın süre önce, Çin'in İlkbahar ve Sonbahar döneminde "Dongzhi" olarak adlandırılan bir sezon vardı. Çince'de "zhi", uç ve son nokta anlamına gelir. Bu sözcük hava ısısının Dongzhi gününde en düşük dereceye inmesi anlamına gelmiyor; yerkürenin güneşin etrafında dönüşündeki yerini kast ediyor. Kuzey yarımkürede yaşayan insanlar için Dongzhi günü, gündüzün en kısa olduğu gündür. Dongzhi'den sonra gündüz, günden güne uzar.

    Dongzhi gününün kutlanması, 1800 yıl önceki Han Hanedanı döneminde başladı. Eski Çinliler, Dongzhi sezonunu ondan sonra havanın ısınacağı, yani Dongzhi sezonunun Ying'den Yang'a geçen doğal bir sezon olduğu için tanrının bir emaneti olarak görüyor. Eski kitaplardaki kayıtlara göre, Dongzhi gününde imparator nazırlarıyla birlikte beş gün müzik dinler, halk da evde çalgı çalarmış. Dongzhi gününde imparator gökbilimi ve takvimi bilen uzmanları da çağırarak takvimi inceler, ayrıca göğe tapınma etkinlikleri düzenlermiş. Dünyaca ünlü Beijing Gök Tapınağı, imparatorun Dongzhi gününde göğe tapınma etkinliklerini düzenlediği yerdir. Eski zamanlarda, Dongzhi gününde çok neşeli geçen bir "kışı kutlama" geleneği olduğu görülüyor. Dongzhi sabahı insanlar erken kalkar, yediden yetmişe kadar herkes şık elbiselerle birbirlerini ziyaret ederek kutlarmış. Şimdi bile Çin'in bazı bölgelerinde Dongzhi günü bayramı olarak kutlanıyor. Çin'in kuzeyindeki bölgelerde yaşayan insanlar, Dongzhi gününde koyun keser, Jiaozi ve Hundun gibi yemekler yer, güney Çinliler ise makarna ve pirinç çöreği yerler. Ayrıca Dongzhi'de gök ve ataları anma töreni düzenlenir.

    Jiaozi, yani Çin mantısıyla ilgili ilginç bir hikaye var. Henan eyaleti doğumlu hekim Zhang Zhongjing bir süre Hunan eyaletinin Changsha kentinde görev yapmış. Görev süresi dolunca Zhang memleketine dönmüş. Lapa lapa kar yağan bir gün memleketi Nanyang'a varmış. Fakir insanların soğuk havada çok ince giyindiğini ve çok sayıda insanın kulaklarının donduğunu görünce Zhang çok üzülmüş. Hemen öğrencilerinin kentin bir kapısında çadır kurarak, koyu eti, biber ve bazı ilaçları suyla dolmuş tencere içine atıp pişirmiş, sonra etleri çıkarıp bir çeşit yufka içine sarıp kulak şeklinde bir çeşit yemek yapmış, sonra tekrar çorba suyuna atıp haşlamış. Fakir insanlar ilaç olan bu yemeği yedikten sonra kulakları hemen iyileşmiş. Ondan sonra insanlar Dongzhi gününde kulak şeklindeki yemek, yani Jiaozi yapıp yemeğe başlamış. Dongzi gününde Jiaozi yiyen birisi, tüm kış soğuğu hissetmez.

    Dongzhi, Çin'de halk arasında "Jiaojiu" olarak da adlandırılır. İnsanlar o günden itibaren "Dokuzu sayma"ya başlarlarmış. Her dokuz gün bir "Dokuz" olarak sayılır, ilk dokuz gün "İlk Dokuz" olarak adlandırılır. Dongzhi "İlk Dokuz"un ilk günüdür. İkinci dokuz gün ise "İkinci Dokuz" olarak adlandırılır. Buna göre, toplam dokuz tane "Dokuz" vardır. Dokuz çarpı dokuz, yani 81 gün sonra, "Dokuz bitince şeftali çiçekleri açar", hava da ısınmaya başlar. Halk arasında Dongzhi başladıktan sonra başlayan hava değişikliği kurallarını tasvir eden şu tekerleme vardır:

    "İlk ve ikinci Dokuz, soğuktan el çekmez; üçüncü ve dördüncü dokuzda kedi ve köpekler donar; beşinci ve altıncı dokuzda söğütler filizlenir; yedinci dokuzda donmuş nehir suyu erir; sekizinci dokuzda, kuşlar döner; dokuzuncu dokuzda, bahar gelir, hava ısınmaya başlar ve çiçekler açar."

    Çin'de halk arasında Dongzhi gününden itibaren "Dokuzuncu Dokuz-Kışın Bitiş Resmi"ni çizme geleneği vardır. Önce renksiz bir erik çiçeği dalı ve üzerine 81 çiçek çizilir. Bu, Dongzhi gününden başlayan 81 günü gösterir. Dongzhi gününden sonra her gün bir çiçek boyanır ve 81 çiçek boyandıktan sonra bahar gelir. Bazı insanlar çiçeleri boyarken çok ince düşünerek hava bulutluysa çiçeğin yukarı kısmını, güneşliyse alt kısmını, rüzgârlıysa sol kısmını, yağışlıysa sağ kısmını, karlıysa orta kısmını boyarlar. Böylece 81 gün sonra bu resim enteresan bir hava durumu çizelgesi haline gelir.