Yuanxiao Bayramı

    Sevgili dinleyiciler, Geleneksel Kültür programına tekrar hoş geldiniz. Daha önceki üç programda Çinlilerin en büyük üç geleneksel bayramı olan Bahar Bayramı, Ay Bayramı ve Duanwu Bayramı'nı anlatmıştım.

    Çin, 9.6 milyon kilometrekarelik geniş alana sahip olan ve 56 milliyetin huzur içinde yaşadığı bir ülke. Bunun için de Çin, zengin kültür ile örf ve adetlere sahiptir. Çin'de çeşitli bayramlar renkli etkinliklerle kutlanıyor. Sizlere bu programda Çin'de iyi korunan birçok bayramı tanıtacağım. Bugün, Yuanxiao Bayramı'yla başlıyoruz.

    Geleneksel Yuanxiao Bayramı'nın kutlandığı ay takviminin ilk ayının 15. günü, tüm Bahar Bayramı sürecinin son günüdür.

    Yuanxiao Bayramı'na Yuanxi, Yuanye ve Shangyuan Bayramı da denilir. Yuanxiao Bayramı akşamı, ay takvimine göre yeni yılın ilk dolunay akşamıdır. O akşam, Çin'de halk arasında renkli fenerler asma geleneği vardır. Bu nedenle Yuanxiao Bayramı, "Fener Bayramı" olarak da adlandırılır.

    Fenerleri seyretmek ve Yuanxiao yemek, Yuanxiao Bayramı'nda yapılması gereken iki faaliyettir. Yuanxiao Bayramı'nda niçin fener asılır? Söylentilere göre, M.Ö 180 yılında Çin'in Batı Han Hanedanı İmparatoru Wendi yılın ilk ayının 15. gününde imparatorluk tahtına çıkmış. İmparator Wendi bunu kutlamak için ilk ayın 15. gününü Fener Bayramı olarak ilan etmiş. İmparator her yılın ilk ayının 15. günü akşamı saraydan çıkarak halkla beraber eğlenirmiş, her cadde ve sokakta da halkın seyretmesi için rengarenk fenerler asılırmış. M.Ö 104 yılına girildiğinde Yuanxiao Bayramı, resmen devletin önemli bayramı olarak ilan edildi. Bu karar sayesinde Yuanxiao Bayramı'nı kutlama boyutu daha da genişletildi. Belirlenen kurallara göre, umumi yerlerde ve her ailede fenerler asılmalı, rengârenk kurdelelerle süslenmeli, özellikle işlek caddelerde ve kültür merkezlerinde görkemli fener festivalleri ve fener sergileri düzenlenmeli. Yediden yetmişe kadın erkek demeden herkes geceleri rengârenk fenerleri seyreder, fenerler üzerindeki bilmeceleri çözer ve ejderha fenerleri oynatır. Bu kutlama etkinlikleri kuşaktan kuşağa devam ettirilerek gelenek haline geldi. Tarihi kayıtlara göre M.S 713 yılında zamanın Tang hanedanı, başkent Chang An'da dev bir "fener dağı" yaptırdı. Yüksekliği 7 metre olan bu "fener dağı"nda 50 binden fazla renkli fener vardı.

    Yuanxiao Bayramı'nın fenerleri genel olarak renkli kağıttan yapılmıştır. Fenerler üzerinde dağ, nehir, yapı, insan, çiçek, kuş ve hayvan figürleri çizilir. Bu fenerler arasında Çin özelliğini en çok taşıyan fener, "Hareketli At Feneri"dir. Bu, bir tür oyuncak fenerdir ve söylentilere göre, bin aşkın tarihi vardır. Bu fenerin içine bir fırıldak takılmıştır, fener içindeki mum yanarken sıcak hava yükselerek fırıldağı döndürür ve fırıldağa bağlanan kağıt atları koşturur. Kağıt atların gölgeleri fener üzerine yansır, sanki yüzlerce at koşuyormuş gibi bir görüntü ortaya çıkar.

    Yuanxiao Bayramı'nda Yanxiao yemek de geleneklerden biridir. Song Hanedanı döneminde (960-1279) bayramın kutlandığı günlerde halk arasında yeni bir yemek popüler hale gelmiş. İçinde reçel, ceviz, susam ve yerfıstığı ezmesi olan, yapışkan pirinç unundan masa tenisi topu şeklinde yapılan bu yemek, suda pişirildikten sonra tabağa konularak servise sunulur, çok lezzetli ve tatlıdır. Zamanla bu yemek kuzey bölgelerinde "Yuanxiao", güney bölgelerinde ise "Tangyuan" veya "Tangtuan" olarak adlandırılmıştır.

    Yuanxiao gelişerek günümüzde yaklaşık 30 değişik çeşidi bulunan bir yemek haline geldi. Ancak bugünlerde Çinlilerin, özellikle şehirlerde yaşayan vatandaşların yaşam temposunun hızlanmasıyla Yuanxiaolar, genellikle süpermerketten alınır ve evde pişirilip servise sunulur. Bazı vatandaşlar ise, dışarıda yemek yer ve sonra parklara gidip fenerleri seyreder.