Gerçekten de bitkilerden tanrılara, bulutlardan hayvanlara ve sayılara kadar pek çok şey, Çin edebiyatından resmine, siyasetten günlük yaşama kadar geniş bir alanda simgesel, kalıcı ve derin bir rol oynuyor. Ünlü sinolog Wolfram Eberhard'a göre Çin kültüründe "gerçeklik, simgelerle çoğaltılmaktadır. Her şey, bütün kavram ve kelimeler birer simgedir. Günlük hayatın her sıradan edimi, kendisinden öte ve derin bir boyuta işaret ettiğinden birer simgedir. İnsanın yeryüzündeki benlik arayışı, simgeler arasında bir yol arayışını, bir seçimi içermektedir ve her kültürün kişiliği, oluşturduğu simgeler evreninde billurlaşır."
Akademik uzmanlığını Çince'nin simgesel dili konusunda geliştiren, bir dönem DTCF Sinoloji Enstitüsü'nün başkanlığını da yapan Wolfram Eberhard'ın (1909-1989), "Çin Simgeleri Sözlüğü", bu ülkeye geldiğimden bu yana elimden düşürmediğim bir kitap. Ne zaman aklıma bir şey takılsa, bu sözlüğün yardımına sığınıyorum ve çoğu zaman mutlaka yeni bir şeyler öğrenmiş, kafamdaki soru işaretlerinden kurtulmuş oluyorum. Tüm Çin'in heyecan ve neşe içinde, gökyüzüne havai fişekler fırlatarak Çin Yeni Yılı'na girmeye hazırlandığı şu günlerde, Eberhard'ın kitabını, geride bıraktığımız ve girecek olduğumuz yılların, yani Köpek Yılı ve Domuz Yılı'nın "simgesel" anlamlarını öğrenmek için açtım. İşte öğrendiklerim...
Köpek (gou), Çin burçlar kuşağının 11. hayvanı... "Ancak bu, köpeklerin Çin'de kötü muamele görmesine engel olmamaktadır" diyor Eberhard. Sanıyorum, bir zamanlar hastalık yaydıkları, halkın sağlığına tehdit oluşturdukları gerekçesiyle sokak köpeklerine karşı açılan kampanyaları vb. kast ediyor ünlü sinolog. Çünkü gördüğüm kadarıyla Çinlilerin gerçekten dikkat çekici bir köpek sevgisi var. Neredeyse her iki evden birinde köpek besleniyor, bakımları özenle yapılan, çoğu zaman giydirilip kuşatılan bu hayvanlar, günün hemen her saatinde gezmeye çıkarılıyor, sevgi nesnesi muamelesi görüyor.
Kuzey Çin'de köpeklerin kötü ruhları ısırmak ve kovalamak gibi simgesel değerleri olduğunu da belirtiyor Eberhard. Ölülere de, korunmaları için kağıttan köpekler verilirmiş. Ayrıca "Batı"nın da simgelerinden biri, köpek. Rüyada köpek tarafından ısırılmak, atalardan birinin yiyecek istediği anlamına geliyor. Bir köpek size doğru koşarsa, bu iyiye işaret, zenginlikler sizin olacak demek. Çin'in güney bölgelerindeki halk hikayelerinde, pirinci Çinlilere getiren hayvan olarak büyük saygı görüyor. Tibetliler ise pirinç değil ama mısırın kendilerine bir köpek aracılığıyla ulaştırıldığına inanıyor. İlginç olan, Çin halk masallarında köpeklere hemen hiç ad verilmemesi. En yaygın tanımlama, "sarı köpek"miş. Günümüzdeyse durum biraz farklı; insan adı olmamak koşuluyla genellikle yabancı kavramlar kullanılıyor köpekleri tanımlamak için. Son olarak, Eberhard'dan alıntıyla, "kara köpek deyiminin de her kadının peşinden koşan erkekler için kullanıldığını belirteyim.
Çin burçlar kuşağının 12. ve son hayvanı olan domuz (zhu) ise öncelikle yiğitliği, erkekliği, cesareti simgeliyor. Sınavlara hazırlanan bir öğrenciye domuz resmi hediye etmek, sınavda başarı dilemeyi ve sınavın başarılı geçeceğine inancı simgeliyor. Mançurya'dan gelip, 916-1122 yılları arasında Kuzey Çin'in birçok bölgesine hükmeden, Eberhard'ın "büyük oranda bir Moğol kabileleri birliği" olarak tanımladığı Kitanlar (Liao Hanedanı) domuz eti yemiyor, çünkü kurucularının domuz başlı olduğuna inanıyorlar. Erkekliği olduğu kadar doğurganlığı ve şansı da temsil eden domuzun, hamilelikle de yakın ilgisi var. Genç kızların, domuz parmağı yememeleri tavsiye ediliyor; bu onların hamile oldukları anlamına gelebilirmiş. Öte yandan domuz parmağı (bizim "paça"nın bir benzeri) hamile anne ve doğmamış çocuk için çok besleyici sayıldığından bol bol yenmesi gerekiyor. "Kızarmış domuz yemek", cinsel ilişki anlamında bir mecaz olarak kullanılıyor.
Bütün Çinli dostlarımın yeni yılını kutlar, mutluluklar dilerken, şimdiden söyleyeyim, bir sonraki yıl "Fare Yılı" olacak. Onun simgesel zenginliği de diğerlerinden hiç aşağı değil inanın ki.
Yorumunuzu Gönderin
