Çin-ABD ekonomik ve ticari ilişkileri

    Çin-ABD Stratejik Ekonomi Diyalogu, 22 ve 23 Mayıs günlerinde ABD'nin başkenti Washington'da düzenlendi. Çin-ABD ticari ilişkileri konusunda ABD tarafından zaman zaman Çin yapımı malların Amerikan pazarını olumsuz etkilediği şeklinde hoşnutsuzluk sesleri duyuluyor. Çin-ABD ticaretinde ne gibi anlaşmazlıklar yaşanıyor? Sevgili dinleyiciler, Çin Halk Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Enstitüsü Başkan Yardımcısı Pro. Jin Canrong, muhabirimizin bu konudaki sorusunu yanıtladı.

    Bu yılın başından beri Çin-ABD ticareti, Amerikan basını ve politikacılarının ilgiyle izledikleri konulardan biri oldu. Ancak profesör Jin, ekonomi bilimi açısından Çin-ABD ticaretinde büyük sorun yaşanmadığını savunarak, ciddi ekonomistlerin, Çin ve ABD arasındaki ticari yapının çok normal ve iki tarafa çok yararlı olduğunu kaydettiklerini, bazı ticari sürtüşmeler olsa bile, son derece gelişmiş ticari ilişkilerde bunun meydana gelmesinin normal olduğunu ve kontrol altına alınabileceğini belirterek, şöyle konuştu:

    "Çin-ABD ticari ilişkilerinde bazı sürtüşmeler bulunuyor. Bu sürtüşmeler, iki ülke arasındaki ticari temasların genişlediğini gösteriyor. Çin ve ABD arasında yaşanan bazı anlaşmazlıklar, öncelikle ikili ekonomik ve ticari ilişkilerin, son derece gelişmesinden kaynaklanıyor. Çin-ABD arasında 1990 yılında gerçekleştirilen ticaret hacmi yalnızca 11 milyar 700 milyon Amerikan dolarıydı. Çin tarafının istatistiklerine göre, bu ikili ticaret hacmi şu anda 260 milyarı buldu. ABD tarafından açıklanan istatistiklere göre ise bu rakam 300 milyar Amerikan dolarına ulaştı. 1990'lı yıllardan bu yana Çin ve ABD arasındaki ticaret hacmi her yıl yüzde 17-18 oranında arttı. Bu oran, dünya ticaretinin artış ortalamasının üç katıdan fazla. Böylesi iyi bir ticari gelişmenin getirdiği sonuç, iki taraf arasındaki ticaretin birbirlerine olan bağımlılığının artması oldu."

    Şu an ABD, Çin'in en büyük ticaret ortağı durumunda, Çin ise Kanada ve Meksika'nın ardından ABD'nin üçüncü ticaret ortağıdır. Özellikle 2000-2006 yılları arasında ABD'nin Çin'e yaptığı ihracat yüzde 160 arttı. Aynı dönemde ABD'nin dünyanın diğer ülkelerine yaptığı ihracat yalnızca yüzde 15 arttı.

    Çin-ABD ticaretinde iyi gelişme yaşanmasına rağmen, bazı Amerikalılar, zarar gördüklerini iddia ediyorlar. Çünkü ABD'nin Çin'le yaptığı ticarette yaklaşık 144 milyar Amerikan doları açık var. Prof. Jin, ABD'nin ticaret açığını üç bölüme ayırdı. Birincisi, kaynak alanından gelen açık. Örneğin, ABD, kendi ürettiği petrolü saklayıp uluslararası pazardan petrol alıyor. İkincisi, telafi niteliğindeki açık. ABD'nin Çin'le gerçekleştirdiği ticaret açığı, bu türe aittir. Üçüncüsü rekabetin getirdiği açık. Bu, esas olarak Avrupa ve Japonya'dan geliyor. ABD, Japonya ve Avrupa ülkeleri, aynı teknoloji ve aynı mallarla pazar paylarını artırmaya çalışıyorlar. Dolayısıyla bu tür ticaret açığı, ABD'nin çıkarlarına zarar verir. Fakat ilk iki açık, uzun vadeli bakıldığında, ABD'ye yarar sağlayacak. Prof. Jin bu konu hakkında şunları söyledi:

    "ABD'de şu an Çin'den ihraç edilen mallar üretilmiyor. Yani bunlar günlük yaşamda kullanılan düşük ve orta düzey mallar. Eğer Çin malları zorla ABD pazarından kovulursa, bu durum, ABD'li işçilere yarar getirmeyecek. Çünkü söz konusu malları üreten sektör yok. ABD, yüksek teknoloji malları pazarında ve kaynaklar pazarında büyük pay aldı. Orta düzey mallar pazarından ise vazgeçti. Çin, ABD'ye orta ve düşük düzeydeki mallar sağlıyor. Çin yapımı mallar, dünya çapında fiyatları açısından düşük ve yüksek kalitedir. Aslında Çin, ABD vatandaşlarına sübvansiyon yapıyor. Dünya Bankası'nın istatistiklerine göre, Çin'in ABD'ye yaptığı ithalatla, her yıl ABD vatandaşları 100 milyar Amerikan doları tasarruf ediyor. Çin'in, ABD'lilerin rahat yaşam sürdürmelerine, para tasarrufu sağlamalarına ve enformasyonun kontrol altına alınmasına yardımcı olduğu, bir gerçektir."

    Prof. Jin, mevcut Çin-ABD ticari ilişkilerinin, insanlar tarafından tasarlanmadığını, pazar ve serbest rekabetin sonucu olduğunun altını çizdi. Oysa pazar rekabetine kimler yol açar? Bunlar, Çinli ve Amerikalı işadamlarıdır. Çıkar için iyi hesap yapan işadamları, başarılı ticaret yapıyorlar. Bu, iki tarafın çıkarlarına uygundur.

    İki tarafa yarar getiren Çin-ABD ticaretinden, Çinlilerin yarar, ABD'lilerin ise zarar gördükleri şeklindeki iddialar neden çıkıyor? ABD tarafı, sık sık Çin'e "ticaret yaptırımı" uygulama tehdidinde bulundu ? Prof. Jin, bunun nedeninin, bazı kişilerin ticaret sorununu siyasileştirmeleri olduğunu kaydederek, sözlerini şöyle sürdürdü:

    "Bazı Amerikalı siyasetçiler, kendi siyasi amaçları için, seçim gelince hep iktidarda bulunan partinin Çin'le başarısız ticaret yaptığını iddia ediyorlar ve Çin ve ABD arasındaki ticari anlaşmazlıkları siyasileştiriyorlar. Ayrıca ABD'nin Çin'e karşı önyargısı var. Çin'in piyasa ekonomisi statüsünün tanınmasını reddeden ABD, Çin'e yüksek teknoloji mallarının ihraç edilmesine sınırlamalar koydu."