Xinjiang'da gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalar sonucunda bugüne kadar toplam 28 çeşit eski yazı bulundu. Artık tarihe karışmış bu yazıların her biri, yok olmuş birer medeniyeti temsil ediyor. Xinjianglı tarihçi Li Kai, bu medeniyetlerin sırlarını keşfetmek için çaba harcayanlardan biri. 1970'li yıllardan bu yana tarihi İpek Yolu'nun Xinjiang'dan geçen bölümlerinin her noktasına giden Li Kai, bulunan eski yazılar üzerinde derin araştırma yaptı ve İpek Yolu hakkında toplam 10 kitap yazdı.
Bu yıl 74 yaşında olan Li Kai, bundan yaklaşık 30 yıl önce Kaşgar Bölgesi Tarihi Eserler Müdürlüğü'nün bir uzmanı olarak ilk kez keşif yapmak üzere çöle girmişti. O yolculuk sırasında bazı eski yerleşim merkezlerinin kalıntılara rastlayan Li Kai, eski çömlek parçaları bulmuştu. Bu çömlekler hangi amaçla kullanılırdı? Çöl altında daha ne kadar eski çömlek gömülüydü? Li Kai, bu soruların yanıtlarını çok merak ediyordu.
Çok geçmeden bir köylünün çölde altın dolu bir çömlek bulduğunu öğrenen Li Kai, o köylüye en kısa sürede ulaştı. Li Kai, o olayı şöyle anlattı:
"Bir köylünün altın dolu eski bir çömlek bulduğunu öğrenince çok heyecanlandım. Daha fazla ipucu bulmak için hemen bir eşek arabasına atlayarak oraya gittim. Bu gidiş, önemli bir buluşun başlangıcı oldu."
Li Kai ve arkadaşları o köylünün yardımıyla çömleğin bulunduğu yere gitti. Yapılan kazılar sonucunda kumların altında düzgün biçimde sıralanan 24 büyük eski çanak bulundu. Bu çanakların her biri, 50 santim çapındaydı ve yüzlerce kilo su alabilecek kadar büyüktü. Bunu izleyen günlerde yapılan kazıların sonucunda Li Kai, bundan yaklaşık 1400 yıl önceki Tang Hanedanı döneminde İpek Yolu'nda seyahat eden yabancı elçi, komutan ve kıdemli rahiplerin ağırlandığı Con Kulesi'nin kalıntılarını tespit etti. Bu buluş, İpek Yolu hakkında araştırma yapan yerli ve yabancı akademisyenler arasında geniş yankı uyandırdı.
Daha sonraki yıllarda çöle defalarca giren Li Kai, çok sayıda değerli tarihi eser bularak önemli keşiflere imza attı. Yutou olarak tarihe geçen bir antik krallığın merkezinin tespit edilmesi, bunlardan biriydi.
Xinjiang Shihezi Üniversitesi Batı Bölgeleri Enstitüsü araştırmacılarından He Hanmin, Li Kai'nin arkeolojik çalışmaları hakkında şunları söyledi:
"Tarihi çok seven Li Kai, tarihin gerçekleri tespit etmek için önemli çalışmalar gerçekleştirdi. Elde ettiği çok sayıda birinci el malumat üzerinde yaptığı araştırmalar sonucunda özgün görüş ve kavramlar ortaya koydu. Bunların büyük bir bölümünün doğruluğu ve taşıdığı yüksek değer artık teyit edilmiştir." 
İpek Yolu'nun tarihini öğrenmek için dil, çok önemli bir araç. Li Kai'nin İpek Yolu'nun tarihi hakkındaki araştırmalara yaptığı en büyük katkı, derlediği eski yazılardır. İpek Yolu'nun gerçeğini aydınlatmak için Li Kai, bugüne kadar bulunan, ancak anlaşılamayan 24 çeşit eski yazı üzerinde uzun süre araştırma yaptı ve yapmaya da devam ediyor. Li Kai, bundan sonraki çalışmaları hakkında şu bilgileri verdi:
"Emekli olmama rağmen, Xinjiang'da bugüne kadar bulunan eski yazıları çözerek, eski Batı Qiang Kültürü hakkında bir kitap yazmayı planlıyorum. Qiang denilen eski kabile, Çin'in Shaanxi, Gansu ve Qinghai eyaletleri ile Tianshan Dağları'nın güneyinden başlayıp Afganistan'a kadar uzanan geniş coğrafyada yaşamıştı. Batı Qiang Kültürü hakkında yaptığım ve yapacağım araştırmalarda elde edilecek sonuçlar, tarihte İpek Yolu güzergahında gerçekleştirilen kültürel iletişim ve ırklar arası kaynaşmanın aydınlatılması için büyük önem taşıyor. Eğer böyle bir çalışmayı ölmeden gerçekleştirebilirsem, ne mutlu bana."
Evet sevgili dinleyiciler, kendisini İpek Yolu'nun tarihini aydınlatmaya adayan ve bu konuda 10 eser yazan Xinjianglı tarihçi Li Kai'yi kısaca tanıttık. Dünü ve Bugünüyle Xinjiang programımız, kısa bir aradan sonra devam edecek. Bizden ayrılmayın.
