Tayhun

    Tayhun, Taşkurgan'da 19. yüzyılda yaşayan ve Çin'deki Taciklerin yakın çağ edebiyatının kurucusu olarak kabul edilen Dari tarafından kaleme alınan uzun bir epik şiiridir.

    Taciklerin Selikur lehçesiyle yazılan şiirde, yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen ve daha sonra "Selikur hükümdarı Azimbey" unvanı verilen Tacik milli kahramanı Kurçak'ın, Hokent saldırısına karşı cesurca verdiği mücadele anlatılır.

    Kurmanbek

    Kurmanbek, Xinjiang'da yaşayan Kırgızlara ait bir uzun bir epik şiiridir.

Şiirde, eski çağlarda Pamir Yaylası'nda göçebe bir yaşam sürdüren Kırgızların Kıpçak kabilesinin Karmek'ten gelen saldırılara karşı verdiği mücadele anlatılır. Şiire göre, dış saldırılara karşı reisleri Tayitbek'in liderliğinde Andican'a göç etmek zorunda kalan Kıpçaklar, daha sonra Prens Kurmanbek'in önderliğiyle karşı saldırıya geçerek Aksu'ya kadar ilerledikten sonra Uş'ta kale kurmuş. Kurmanbek'in savaşta ölmesinden sonra Kaşgar'da yaşayan bir Uygur ailesi tarafından büyüten oğlu Seyit, Karmek Kağanı Dolun'u öldürerek intikam almış.

    Bu şiir, tarihte Kırgızlar ile Moğollar arasındaki savaş hakkında önemli bilgiler içeriyor.

    Kulmiza

    Kulmiza, Kırgızların feodal toplumdaki maddi çıkara dayalı evliliğe karşı çıkarak özgür evlilik arayışlarını anlatan trajik bir şiirdir.

    Şiirde şöyle bir hikaye anlatılır: Kocumgar adlı bir Bey'in kızı Aksatken, fakir bir çoban olan Kuvat'ın oğlu Kulmiza'ya aşık olmuş. Kocumgar'ın şiddetli itirazlarına ve çıkardığı büyük engellere rağmen Kulmiza, bin bir zorluğu aşarak Aksatken'le buluşmuş. Ancak bu buluşmayı fark eden Aksatken'in amcası, Kulmiza'yı öldürmüş. Aksatken de aşkı uğruna intihar etmiş. İki aşık, hemşehrileri tarafından aynı mezara gömülmüş. Kısa süre sonra mezardan iki yabani kavak ağacı filizlenmiş, iki pınar akmaya başlamış ve sonunda iki ağaç birbirine sımsıkı sarılmış ve iki pınar da bir dereye dönüşmüş...