17 Şubat günü, Çinlilerin geleneksel Yuanxiao Bayramı'ydı. Yuanxiao Bayramı'yla ilgili hikâyeler ve gelenekler hakkında daha önceki programlarda bilgi aktarmıştık. Çin halkının geleneklerine göre, dolunayın görüldüğü Yuanxiao Günü'nün gecesinde tüm insanlar, regârenk fenerleri ışıklandırıp çeşitli faaliyetler düzenler, bayramı kutlar. Bir çocuk şarkısında "Yuanxiao Günü'nde fenerlerle eğlence yapılır, fener ışıklarında kar yağması bereketli bir yılı simgeler" sözleri geçer. Fenerler hikâyeler anlatır, aynı zamanda umutlar barındırır.

Tüm Çin milletine ait Yuanxiao Bayramı dolayısıyla Çin Komünist Partisi (ÇKP) Merkez Komitesi Genel Sekreteri, Cumhurbaşkanı ve Merkez Askeri Komisyonu Başkanı Hu Jintao'nun da aralarında bulunduğu ÇKP ve devlet liderleri başkent Beijing'deki Büyük Halk Toplantı Sarayı'nda bilginlerle bir araya gelerek bayramı kutladılar. Sanat gösterilerinin sunulduğu sırada sıcacık yuanxiao'lar servis edildi. Hu Jintao ve diğer liderler, bilginlerle birlikte Yuanxiao'ları yiyerek gösteriyi izledi, sohbet ettiler.

*

Yuanxiao Bayramı, Çinlilerin kutladığı diğer geleneksel bayramlar gibi neşe içinde kutlanır. Ancak diğer bayramlarla kıyaslandığında Yuanxiao Bayramı değişik bir özellik taşır. Diğer bayramlar aile birliğine vurgu yaparken, Yuanxiao Bayramı'nda ise tüm halk birlikte eğlenerek bayramı kutlar. Yuanxiao Bayramı, Çinliler tarafından en büyük bayram olan Bahar Bayramı'nın doruğu olarak görülüyor. Yuanxiao Günü'nden sonra insanlar gerçek anlamıyla yeni yılın üretim ve yaşamına başlar. Bu nedenle Yuanxiao Günü'nde insanlar çeşitli faaliyetler düzenleyerek, bayramı neşe içinde kutlar, bereketli bir yılı diler.

Neredeyse 2 bin yıldan fazla süredir devam eden Yuanxiao Bayramı sadece Çin genelinde değil, yurtdışında yaşıyan Çinliler arasında da devam ettiriliyor. Yuanxiao Bayramı'nda insanlar evden çıkıp fenerleri ışıklandırır, Ay'ı seyreder, bulmaca çözer, ejder ve arslan dansı yapar, davullar çalar, cambaz ayaklığıyla yürür... Bu geleneklerin birçoğu, devletin resmen belirlediği "Maddi Olmayan Kültür Mirasları" listesinde yer alıyor.

*

Yakın çağda Çin'in geleneksel bayramları Avrupa ve ABD kültürlerinden büyük ölçüde etkilendi, Yuanxiao Bayramı da aynı durumda. Bugün bazı büyük kentlerde Yuanxiao Bayramı'yla ilgili geleneklerden sadece Yuanxiao yemek kalmış gibi görünüyor. Buna karşın, Yuanxiao Bayramı yine de yılın en kalabalık ve en neşeli bayramı olur.

Yuanxiao Bayramı kendi başına bir bayram değildir, aynı zamanda Bahar Bayramı'nın bir parçasıdır. Yuanxiao Bayramı'nın anlamını kavramak için Bahar Bayramı'nın bir parçası olarak görüp incelemeliyiz.

Çinlilerin en büyük geleneksel bayramı olan Bahar Bayramı, geleneksel Ay Takvimi'ne göre, eski yılın son gecesinde başlar, Yuanxiao Bayramı'na kadar devam eder. Arada geçen süre insanların faaliyet kapsamını durmadan genişlettiği ve aralarındaki ilişkiyi durmadan tazelediği ve güçlendirdiği bir süredir. Birinci ayın birinci gününde gençler yaşlıların, ikinci gününde evli kadınlar öz annelerinin Bahar Bayramı'nı kutlar. Bayramlaşma daha sonraki üç günde akrabalar ve arkadaşlar arasında yapılır. Bahar Bayramı'nın beşinci günü, önemli bir gün sayılır. O günde dükkânlar Zenginlik Tanrısı'na tapar, tekrar açılır. Köylüler tekrar tarlalara gidip tarım üretimine başlar. Toplum tekrar normal işleyişine kavuşur. Birinci ayın onbeşinci günü, yani Yuanxiao Günü'ne gelince yediden yetmişe herkes bayram kutlamalarına katılır. Bu nedenle, Yuanxiao Bayramı'nın toplumun bütün üyeleri arasındaki ilişkileri teyit eden bir bayram olarak diyebiliriz.

*

Yuanxiao Bayramı, gerçek anlamdaki tüm toplumun karnavalı sayılır. Eskilerin geleneksel protokolüne göre eve kapatılan kadınlar Yuanxiao Bayramı'nda bile serbestçe evden çıkıp eğlenceler yapabilirmiş. Bayramda bazı gençler fırsat bulup sevgililerriyle buluşurmuş. Bununla ilgili olarak, ünlü şair Xin Qiji bir şiir yazmış. Şiirinde şu satırlar yer alıyor.

"Kalabalık içinde onu yüz defa, bin defa aradım.

Aniden arkama dönüp bakarken,

Onu parlak ışıkların ortasında gördüm."

Yuanxiao Bayramı'ndaki faaliyetler genellikle eğlendirici faaliyetler. Ancak bayramın toplumsal ve kültürel anlamı ise sadece eğlencelerle sınırlı değil.

Yuanxiao Bayramı'nda dini inançlarla ilgili faaliyetler de görülür. Eskiden Çinlilerin ataları insanoğlunun kaderini belirleyen Taiyi Tanrısı'na tapıp, bereket ve huzur dilermiş. Ayrıca ipekböceği yetiştiriciliği için Toprak Tanrısı'na taparlarmış.

Yuanxiao Günü, çoluk çocuksuz kadınların çocuk dilediği önemli bir gün. Yuanxiao Bayramı'nda fenerleri ışıklandırmak, ilk başlangıçta sadece gece karanlıklarında yürütülen faaliyetlerin bir gereğiymiş. Daha sonra fenerleri ışıklandırmada eğlence unsuru yer aldı. Fener Bayramı, aynı zamanda doğum dileğini de kapsamış. Song Hanedanı döneminde Chen Yuanliang'ın yazdığı bir eserde Songluların Yuanxiao Bayramı'nda fener çalma geleneğinin nedenini şöyle açıkladı: "Bir söylentiye göre, feneri çalan kimse, bir erkek bebeğe sahip olur". Çince'de fener anlamındaki Deng ve erkek anlamındaki Ding'in sesleri birbirine çok yakın. Bu nedenle fener çalmak erkek bebek doğurmak anlamını simgeliyor. Fenerleri seyretmek de aynı anlamı taşıyor. Bu inanış sayesinde kadınlar serbestçe evden çıkıp fenerleri seyretmeye gidermiş. 1911 yılında kurulan Çin Cumhuriyeti'ne kadar, çoluk çocuksuz ailelere fener hediye etmek, ülke genelinde çok yaygın bir gelenekmiş.

*

Çin'deki son imparatorluk olan Qing Hanedanı'nda şehir kapısı üzerindeki çivileri okşamak da aynı anlamı taşıyor. Çince'de çivi anlamındaki Ding ve erkek anlamındaki Ding eşsesli olduğu için, insanlar, kapı çivileri okşamak yöntemiyle erkek bebek doğurmayı dilermiş. Büyük nüfus baskısıyla karşı karşıya bulunan Çin'de bugün, Yuanxiao Bayramı'nda erkek bebek dileme faaliyeti az görülüyor. Yenen Yuanxiao'lara ise tatlı hayat, aile birliği, huzur anlamları kazandırıldı. Bu açıklamalar biraz kaba görünebilir, ama insanların yüreğindeki ümitlere uyuyor. Böylece Yuanxiao Bayramı, yeni tür kültür anlamları kazandı.