ÇKP MK kararları açıklandığından beri "piyasanın Çin ekonomisindeki rolü" en çok tartışılan konulardan biri haline geldi. ÇKP Genel Sekreteri ve Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, kararlarla birlikte yayınlanan açıklamasında, kaynak dağılımında piyasanın "belirleyici rolünün" pratikte sınandığını ve ÇKP tarafından kabul edildiğini söyledi.

12 Kasım'da ÇKP 18 MK 3. Genel Kurulu tarafından onaylanan reform programına göre, kaynak dağılımında piyasanın "belirleyici bir rol" oynaması için reformlar derinleştirilecek.

ÇKP MK Siyasi Bürosu adına konuşan Genel Sekreter Xi, 15 Kasım günü, oturumda savunulan görüşleri anlatan bir açıklama yayınladı. Xinhua Haber Ajansı'nın bazı paragraflarını yayınladığı açıklamada Xi, piyasanın rolüne ilişkin kararı, "önemli bir teorik başarı" olarak vurguladı. Xi Jinping, "Piyasa ile devlet arasında uygun bir ilişki düzeni kurmak, ekonomik reformların çekirdeği niteliğindedir" dedi. ÇKP Genel Sekreteri Xi, bu ilişki kurulurken "piyasa mı devlet mi belirleyicidir" sorusunun yanıtının "piyasa belirleyicidir" olduğunu vurguladı.

"Sosyalist piyasa ekonomisini kurduk ama sorunlar var"

Xi, son 20 yılda Çin'in sosyalist piyasa ekonomisi kurduğunu, ancak birçok sorun yaşandığını belirtti. Xi, piyasanın, yasa dışı yollarla kazanç arayışlarına engel olma konumuna gelemediğini, emek, sermaye ve toprak gibi temel üretim faktörlerinin dağılımında henüz belirleyici olamadığını söyledi.

Piyasa kurallarının ülke çapında tekdüzene ulaştırılamadığını hatırlatan Xi, bölgesel korumacılığın egemen biçim olduğunu belirtti. Xi, Çin'in temel piyasa kurallarını hayata geçirmesi, aşırı devlet müdahalesinin ve piyasanın zayıf denetiminin yarattığı sorunlar üzerinde çalışması gerektiğini ifade etti.

Piyasanın belirleyici rolünü kabul etmek, hem Parti'nin ve toplumun piyasa ile devlet ilişkileri konusunda doğru bir fikir geliştirebilmesine, hem ülkenin büyüme modelini değiştirmesine, hem de devletin işlevlerini değiştirmesine ve yolsuzlukla mücadelesine yardımcı olacaktı.

"Piyasa başarısız olduğunda, müdahale eder"

Ancak Xi, "piyasanın karar vermesine izin vermenin" her şeye karar vermesi anlamına gelmediğini de vurguladı. ÇKP Genel Sekreteri ve Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping "Sosyalist piyasa ekonomisinin her ikisine de; piyasaya da devlete de ihtiyacı var ama bu ikisinin rolleri farklı" dedi.

Devletin esas görevi makro ekonomik istikrarı, kamu hizmetlerini sağlamak, adil rekabet şartlarını korumak, piyasayı denetlemek, sürdürülebilir kalkınmaya destek vermek ve piyasa başarısız olduğunda müdahale etmekti.

"Yeni bir teorik tanım için koşulların elverişli"

Xinhua'nın haberine göre Xi Jinping, ÇKP'nin "piyasa" konusuna yaklaşımına ilişkin şu takvimi de şöyle özetledi:

-Parti 1992 yılında bir "sosyalist piyasa ekonomisi" inşa etmeye karar verdi ve piyasanın rolü de "kaynak dağılımında temel rol" olarak tanımlanmaya başladı.

-1949'dan sonra uzun bir süre piyasanın "kapitalizmle ilişkisi bir tabu" olmuştu. Hatta dışa açılma ve reform kararlarının alındığı 1978 yılından sonra bile sosyalizmle piyasanın bağdaştırılamayacağı noktasında direnç oluştu.

-1997 yılında yapılan 15. Ulusal Kongre'de Parti, piyasayı "devletin makro ekonomik kontrolu altında kaynak dağılımının temel aracı" olarak kabul etti.

-2002 yılındaki 16. Ulusal Kongre'de Parti piyasanın kaynak dağılımında büyük ölçüde bir "kaldıraç" rolü oynaması gerektiğini söyledi.

-2007'deki 17. Kongre'de ise, piyasanın kaynak dağılımındaki "temel rolünü" daha iyi oynayabilmesi için piyasa kurumlarının yerleştirilmesine karar verildi.

-2012'de 18. Kongre'de Parti piyasanın kaynak dağılımında "daha büyük ölçüde daha geniş bir kapsamda kaldıraç" rolü oynaması gerektiğini kaydetti. Genel Sekreter Xi, "Şimdi ÇKP MK, bu konuya yeni bir teorik tanım getirmek için koşulların elverişli olduğuna inanıyor" dedi.

"Yeni teorik tanım" pratikte geliştirilecek

ÇKP Genel Sekreteri Xi Jinping'in "Piyasanın belirleyici rolünü" kabul etmenin "piyasa ile devlet ilişkileri" konusunda "fikir geliştirmeye yardımcı" olacağını söylemesi dikkat çekici. Son söz olarak da "bu konuya yeni bir teorik tanım getirmek için koşullar elverişli" diyor.

Bu ifadeler, ÇKP'nin teoriyi pratikten yola çıkarak geliştirip yine pratikte sınama geleneğini hatırlatıyor. Çin basınında çıkan haber ve yorumlarda da "piyasa ile devlet ilişkileri"yle ilgili olarak Merkez Komitesi'nin "uygun bir ilişki" kurma, "devletin ekonomide daha iyi bir rol oynaması" kararı aldığı belirtiliyor. Kısacası "uygun ilişki" de "yeni teorik tanım" da pratikte geliştirilecek.

Milli gelir 34 yılda 142 kat arttı

Dışa açılma ve reformlarla "sosyalist piyasa ekonomisi" inşa etme sürecinde piyasanın aşamalar halinde "kaynak dağılımının temel aracı" olmaktan "kaynak dağılımında belirleyici" aşamasına yükseltilmesi, söz konusu 35 yıllık deneyin başarısına bağlanıyor. China Daily gazetesinde Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'nın 1978 yılından 2012 yılına kadar 142 kat arttığına dikkat çekildi.

Beijing Teknoloji Enstitüsü'nden Hu Xingdou "Uluslararası toplum, uzun bir süre 'Çin Modeli'ne şüpheyle yaklaştı" diyor. Çin bu süreçte karşılaştığı sorunları, reform çizgisinde ısrar ederek aşmıştı. Şimdi asıl 2020 yılı hedefine varıldığında 'Çin Modeli' kendini tüm dünyaya kanıtlayacaktı.

"KİT'lerin güçlü rolünden vazgeçmiyor"

Londra merkezli bir araştırma kuruluşundan Çinli ekonomist Wang Qinwei, 20 Kasım'da China Daily'de yayımlanan makalesinde MK kararlarını "Çin'in gelişmesinde bir dönüm noktası" olarak tanımladı. Wang, Genel Sekreter Xi Jinping'in kararlara ilişkin açıklamasını ise "reform planının uygulanmasının bir garantisi" biçiminde yorumluyor.

"Reformlar konusunda her zamankinden daha umutlu" olduğunu belirten Wang Qinwei'nin bir tek itirazı, zayıf bulduğu bir tek nokta var: "Piyasaya ilişkin reformlar özel şirketleri güçlendirecek ama devlet, Kamu İktisadi Teşebbüsleri'nin (KİT) piyasadaki güçlü rolünü açıkça sürdürmek istiyor."

Wang Qinwei haklı! Xi Jinping de devletin ekonomide oynayacağı rolü tanımlarken şu rolü belirtmeyi ihmal etmiyor: "piyasa başarısız olduğunda müdahale etmek!" Çin'e özgü sosyalist piyasa sisteminin özelliği de bu: KİT'lerden ve devletin ekonomideki güçlü rolünden vazgeçmemek.