豫! Yu! Henan eyaletinde pek çok yerde bu karakterle karşılaşmak mümkün. Çin'de her eyaletin bir karakter simgesi vardır, Henan'ın simgesi ise işte bu Yu karakteri.

Mutluluk, keyif anlamlarına gelen Yu karakteri, bu eyaletin operasına da adını vermiş. Yuju adlı Henan operası, Pekin, Yue ve Huangmei operalarıyla birlikte Çin'in en ünlü milli operalarından biri.

Henan operasının ne zaman ve nasıl ortaya çıktığını tespit etmek güç; en erken, Ming hanedanının son dönemlerinde (17. yüzyıl) bu adla ortaya çıktığı biliniyor. Henan operasının bu ilk örnekleri aryalardan oluşuyordu, sanatçılar makyaj yapmıyordu. Qing hanedanı döneminde Henan operası giderek bugünkü şeklini almaya başladı.

Henan eyaletinin merkezi Zhengzhou'ya gittiğimde, kentteki bir opera okulunu ziyaret ettim. Burada ders veren Chen Xiaoxiang ile söyleşi yaptım. Cheng, Henan operasının efsanevi sanatçılarından Chang Xiangyu'nun (Çan Şianyü) kızı. Chang Xiangyu ismini bütün Çin'de bilmeyen yok; çünkü o hem büyük bir sanatçı, hem de savaşan ordusuna uçak bağışlayacak kadar tutkulu bir vatanseverdi...

Chang Xiangyu, 1923 yılında Henan'da doğdu. Yerel bir opera sanatçısı olan babası, boğazındaki bir rahatsızlıktan ötürü sahneye veda etmek zorunda kalmıştı. Aile yoksullukla boğuşuyordu. Daha sonra o günleri anlatan Chang Xiangyu, bazen birkaç gün yiyecek bir şey bulamadıklarını, 6 yaşındayken sokaklarda dilenen annesinin peşinden gittiğini hatırlıyor... Eski Çin'de opera sanatçıları işte böyle bir sefaletin içinden çıkıyordu.

Ancak bu yoksulluk onun opera öğrenmesinde itici bir güç oldu. Chang'a göre opera öğrenmek, gözyaşı ve acıyla dolu bir süreçti. Kendisiyle yapılan bir söyleşide şöyle söylüyordu: "Opera tekniklerini öğrenmenin en hızlı ve basit yolu dayak yemektir."

Chang'ın ilk opera hocası elbette babasıydı. 9 yaşında sahneye çıkmaya başlayan Chang, 12 yaşında "Xixiang Ji" (Romance of the West Chamber) adlı oyundaki performansıyla tanınmaya başlandı.

19 yaşında, ileride evleneceği Chen Xianzhang ile tanıştı. Eşinin yazdığı oyunlar sayesinde Henan operasını çeşitlendirme imkanı buldu. Çin'in diğer yerel operalarını inceliyor, bazı teknikleri Henan operasına uyarlıyordu.

Kadın savaşçı Hua Mulan'ın öyküsü

Eşiyle beraber kaleme aldığı "Hua Mulan" adlı oyun, 5. yüzyılda yaşamış efsanevi bir savaşçı kadının öyküsünü anlatıyor. Efsaneye göre, 450 yılında Çin, kuzeyli Ruoran kabilesinin tehditleriyle boğuşmaktadır. Bu tehdidi bertaraf etmek isteyen Hua Hu adlı emekli bir asker, tekrar orduya dönmeye karar verir. Hua Hu'nun kızı Mulan, babasının bu yaşta orduya katılmasına karşı çıkarr, onun yerine kendisi askere gitmek ister. Ancak kadınlar askere alınmamaktadır. Fakat kız inatçıdır, babasını sarhoş edip kıyafetlerini giyer ve onun yerine orduya katılır. Yoğun askeri eğitimlerden geçen Hua Mulan, bu süreçte ne kadar cesur ve dayanıklı olduğunu gösterir...

Chang Xiangyu eşiyle yaptığı başarılı çalışmaların ardından kendi okulunu kurarak Yuju öğretmeye başladı.1951 yılına gelindiğinde Çin, Kore Savaşı'na girdi. Bu savaş sırasında Çin ordusuna bağışladığı savaş uçağı, zaten bir sanatçı olarak unutulmazlar arasına giren Chang Xiangyu'nun ismini, ülkenin tarihine altın harflerle kazıdı. Chang, bu savaş uçağını alabilmek için iki yıl boyunca ülke genelinde 180'den fazla gösteri düzenledi. 1 milyar 520 milyon RMB para toparlayarak Mikoyan MIG-15 tipi uçağı satın aldı ve sahibi olduğu opera okulu adına orduya bağışladı... Savaşın ardından ne zaman Çin'in başına bir felaket gelse, Chang Xiangyu hemen yardım eli uzatacaktı. O, ülkesinin acılarını kişisel acısından ayrı görmeyen bir sanatçıydı...

Chang Xiangyu'nun açtığı opera okulunu çocukları yaşatmaya devam ediyor.

Zhengzhou'da tanışma fırsatı bulduğum Chen Xiaoxiang müthiş tutkulu bir kadın. İlerlemiş yaşına rağmen okuldan ayrılmıyor, öğrencilerinin öğrencilerine bile yardımcı olmaya çalışıyor.

Önce gelenek, sonra yenilik

Chen Xiaoxiang ile söyleşimiz sırasında, gelenekten kopmadan yenilik yaratmak zorunda olduklarını söylüyor:

"Henan operası 300 yıllık tarihe sahip. Eski sanatçılar çok sayıda eser bıraktı bize, bu hazinelerden feragat edemeyiz. Önce bize miras kalanları öğrenmemiz lazım. Sonra bu gelenek temelinde yenilik yaratmamız lazım. Mesela ben 10 sene boyunca bel canto öğrendim. Neden? Batı'nın bilimsel, modern tekniklerini de almamız, sonra kendi milli unsurlarımızla onlar arasında bir sentez yapmamız lazım"

Zhengzhou kent merkezinde ziyaret ettiğimiz opera okulunda, bir de müze yer alıyor. Müzede Henan operasının tarihiyle ilgili fotoğraf, belge, kostüm, müzik aletleri, makyaj malzemeleri var. Dershane bir sahne şeklinde tasarlanmış. Chen Xiaoxiang burada öğrencilerin performansını takip ediyor.

Chen Xiaoxiang'a göre opera eğitiminde modern tekniklere ve teoriye önem verilmesi lazım:

"Sistemli teori ve düzenli eğitim olmazsa bu operayı geleceğe aktaramayız. Şimdi benim öğrencilerimin öğrencileri var. Onlar da çözemedikleri veya iyi anlamadıkları şeyleri bana sorabilirler."