Teresa Teng (29 Ocak 1953 – 8 Mayıs 1995) (邓丽君Dèng Lìjūn)

Sesiyle Çin halkının gönlüne taht kuran Teresa Teng, söylediği halk şarkıları ve aşk şarkılarıyla biliniyor. Birçok şarkısı Çin'de ve diğer Asya ülkelerinde klasikleşti.

Teng, sadece anadili Çincede değil, aynı zamanda Taiwanca, Kantonca, Japonca, Endonezce ve İngilizce şarkılar da seslendirdi.

Hayat boyu astımla mücadele eden Teresa Teng'in hayata vedası da bu nedenle oldu: Tayland'da tatildeyken geçirdiği bir astım krizi sonrası, henüz 42 yaşındayken yaşamını kaybetti.

Küçük yaşta ailesini geçindirmeye başladı

Teresa Teng, 29 Ocak 1953'te Taiwan'daki Yunlin ilçesine bağlı Tianyang köyünde doğdu.

Teresa Teng'in anne ve babası Çin'in anakesiminden geliyordu. Babası, Hebeili bir asker, annesi ise Shandongluydu. Çiftin beş çocuğu arasındaki tek kız Teng idi. Dört ağabeyi ve bir erkek kardeşi bulunan Teng, Taibei'deki (Taipei) Ginling Kız Lisesi'nde eğitim gördü.

Henüz lisedeyken, güzel sesiyle dikkat çekti ve birçok şarkı yarışmasından ödülle ayrıldı.

Aldığı ilk büyük ödülü ise ona "Yingtai'yi Ziyaret" (Visiting Yingtai) şarkısı getirdi. Teng, Çin Yayın Ortaklığı'nca düzenlenen bir organizasyonda, bir Huangmei Operası filmi olan "Ölümsüz Aşk" (The Love Eterne) ile ünlenen bu şarkıyı kusursuzca seslendirmişti.

Bunun ardından, artık şarkı söyleyerek para kazanmaya ve ailesini desteklemeye başladı.

Taiwan'ın 1960'lı yıllarda gelişen ekonomisi, evlere kasetlerin girişini de yaygınlaştırmıştı.

Teresa Teng, babasının da rızasını alarak, okulunu terk etmeyi, profesyonel olarak müzikle uğraşmayı seçti.

10'da 7'si tatlılık, 10'da 3'ü gözyaşı

Teresa Teng'in sesi ve yorumu sade ve samimi olarak değerlendirilir.

Güney Kaliforniya Üniversitesi Kültürel Teoriler Fakültesi'nden Profesör Yeh Yueh-Yu, "Ona şöhreti getiren, sesindeki tatlılıktı. Halk şarkıları için kusursuz bir sesi vardı ve geleneksel halk şarkılarındaki yorumunu Batı tarzı eserlere de ekledi" diyor.

Teng'in sesi için yapılan bir başka benzetmede ise "ağlar ve yakarır gibi, ancak dinleyenleri kendine çeken ve büyüleyen bir ses" deniyordu.

Şarkı sözü yazarı Tsuo Hung-yun, Teresa Teng'in sesinin 10'da 7'sinin tatlılık, 10'da 3'ünün ise gözyaşından oluştuğunu söylüyor.

Japonya'da büyük başarı kazandı

Teresa Teng, şöhreti ilk kez 1968 yılında katıldığı bir TV programından sonra tattı. Bu performansı, bir albüm sözleşmesinin yolunu açtı.

Takip eden beş yılda Life Records firmasında birçok albüm çıkardı. 1973'te Japon müzik piyasasını sallamak üzere Polydor Japan firmasıyla anlaştı ve en başarılı sanatçıların katıldığı yıllık şarkı yarışması Kohaku Uta Gassen'e katıldı. Teng, burada "En İyi Yeni Yıldız" unvanını aldı.

Japonya'daki başarısının ardından Teng, bazı Japonca şarkılar da seslendirdi.

Japon piyasasında kazandığı bu büyük başarı, Teresa Teng'in popülaritesini artırdı. Çince, Kantonca, Japonca ve İngilizce şarkılar seslendiren Teng'in ünü Malezya ve Endonezya'ya da yayıldı. Teng, Taiwan'da hem adanın en popüler ismi, hem de "askerlerin sevgilisi" olarak biliniyordu. Zira, kendisi de bir asker çocuğu olan güzel şarkıcı, askerler için sıkça sahneye çıkıyordu.

Geleneksel ve modern öğeleri buluşturuyordu

Teresa Teng, 1980'lerin başında Çin'in anakesimi ile Taiwan arasında süren siyasi gerilim nedeniyle anakesimde bazı kısıtlamalara maruz kaldı. Ancak, anakesimdeki şöhreti yine de git gide yayılıyordu. Bir müddet sonra bu kısıtlamalar da kaldırıldı.

Teng'in Polydor ile sözleşmesi 1981 yılında sona erdi. Ünlü şarkıcı, 1983'te Taurus Records ile bir sözleşme imzaladı ve aynı yıl Japon müzik piyasasına görkemli bir giriş yaptı.

"Dandan youqing" (淡淡幽情) adlı albümü, Tang ve Song hanedanları döneminden 12 şiirin bestelenmesiyle ortaya çıkmıştı. Albümün en popüler şarkısı ise "Sonsuza Dek Birlikte Olalım" (Wishing We Last Forever, 水调歌头 / 但愿人长久) oldu.

Tatildeyken yaşamını yitirdi

1984 ile 1989 yılları arasında yayımlanan albümleri, sevenleri için "Teresa Teng'in Altın Yılları" idi. Bu dönemde, Japonya'da dört yıl arka arkaya All-Japan Record Awards'ın sahibi oldu.

Gunther Mende, Mary Susan Applegate ve Candy de Rouge'in Jennifer Rush için yazdığı The Power of Love (Aşkın Gücü) adlı şarkı, daha sonraları birçok şarkıcı tarafından seslendirildi. Teresa Teng, bu şarkıyı, Celine Dion'dan sekiz yıl evvel seslendirdi ve şarkıya Asya'da şöhret kazandırdı.

Birçok ülkede sahneye çıkan Teresa Teng, Çin'in anakesiminde hiç konser vermedi.

Teresa Teng'in aşk hayatı ise kariyeri gibi pürüzsüz sürmedi.

Teng, ünlü aktör Jackie Chan ile bir ilişki yaşadı.

Daha sonra bir iş adamıyla nişanlandı fakat, kendisinden evlendikten sonra kariyerini sonlandırması istendiği için, bu ilişkiyi noktaladı.

Son olarak ise Fransız bir fotoğrafçıyla ilişki içindeydi.

Teng, Tayland'da Chiang Mai'de tatildeyken geçirdiği astım krizi sonrası hayatını kaybetti. Henüz 42 yaşındaydı.

Taibei'de bulunan ve Taiwan'ın kuzey kıyılarına bakan Jinshan mezarlığına defnedildi.

Mezarının bulunduğu noktada bir heykeli ve ziyaretçilerin adımlarıyla çalabildiği dev bir elektronik piyano yer alıyor.

Sevenlerinin kalbinde hâlâ hayatta

Bu yıl, Teresa Teng'in ölümünün 20. yılı.

Teng, kendinden sonraki birçok şarkıcıyı etkiledi. Bunlar arasında pop, caz, hatta rock şarkıcıları dahi bulunuyor. Bu isimlerden bazıları, Teng'in şarkılarını kendi tarzlarında yorumlayarak albümlerine kattı.

Çin'e yolunuz düşerse, restoranlarda, marketlerde hatta sokaklarda onun sesine rastlamanız hiç şaşırtıcı olmaz… Teresa Teng, sevenlerinin gönlünde hâlâ hayatta…

2010 yılında Teresa Teng Derneği şarkıcının en sevilen şarkılarını belirlemek üzere bir anket düzenledi: Buna göre, 我只在乎你 "Sadece Seni Düşünüyorum, I Only Care About You" 300'ün üzerinde şarkı arasında 2'nci oldu. Teresa Teng, kendisi de bunun en sevdiği şarkı olduğunu kabul ediyor, buna gerekçe olarak, eserin sözlerini yazan hocasının, albüm piyasaya çıkmadan evvel hayatını kaybetmesini gösteriyordu.

Teresa Teng'in adı geçtiğinde akla ilk gelen şarkılardan biri de 月亮代表我的心 "Ay Kalbimi Temsil Ediyor, The Moon Represents My Heart" adlı eserdir. Şarkı, 1970'lerden bugüne Çinli ve yabancı birçok sanatçı tarafından seslendirildi.

Teresa Teng, 9 Mayıs 2015'te ölümünün 20'nci yıldönümü nedeniyle Taibei'de düzenlenen konserde 3 boyutlu hologramıyla sahneye çıktı.

Teresa Teng'in Çin genelinde 40'ın üzerinde resmî fan kulübü var ve üyeler farklı türlerde hayır organizasyonları veya eğlenceler düzenleyerek onu anıyorlar.

"Daha önce böyle bir ses duymamıştık"

Teresa Teng'i özel yapan nedenlerden biri de şöhreti yakaladığı dönemdi.

Kültür Devrimi'nin (1966-1976) sonlarında anakesimde yaşayan halk için tek eğlence radyo dinlemekti. İşte bu dönemde, Teng'in büyüleyici sesi evlere girdi ve Çinlilerin kalbini çaldı.

Beijingli Li Zhen adlı vatandaş çocukluğundan beri âmâ. 50 yaşındaki Li, Teresa Teng'in sesini ilk kez 1978 yılında duyduğunu ve bundan çok etkilendiğini söylüyor. Hemen ailesinden kendisine bir radyo satın almalarını istediğini belirten Çinli kadın, "Teresa Teng'in öncesinde, sadece devrimci şarkılar vardı ve bunlar dinleyenleri coşturmak için hep sert ve güçlü bir şekilde seslendirilirdi. Onunki gibi bir ses, daha önce duymamıştım" diyor.

Dong'un da benzer bir tecrübesi var. Radyo sinyalleri o dönemde çok kötü olduğundan Teng'in sesini ilk kez bir arkadaşına ait kasetten dinlediğini söylüyor ve o andaki hislerini "aşırı heyecanlıydım" diyerek tarif ediyor.

Çin'in anakesiminde Teng'in şarkıları için getirilen yasak çok uzun sürmedi. Ancak, Kuomintang askerleri için 1981'de verdiği bir konser durumu kötüleştirdi.

Dong'a göre, 1980'lerin başları, kültürel özgürlük açısından özellikle zor dönemlerdi. Teng'in "sağlıksız" ve "burjuva" şarkılarını dinledikleri gerekçesiyle hapse atılanlar dahi vardı.

Dong, "yasaklara rağmen onu dinlemeyi asla kesmediklerini" belirtiyor. O günlerde herkesin bu konuda ne kadar "güçlü ve ısrarcı" olduklarını ise gülümseyerek hatırlıyor.

"Kasetleri teslim etmemiz istenmişti, fakat çevremdeki hiç kimse bunu yapmadı" diyor Li.

"Onu dinlemek dostla sohbet etmek gibiydi"

Bunca şarkıcı içinde neden Teng'in bu denli popüler olduğu, herkesin gönlünde böyle kalıcı bir yer edindiği hâlâ tartışılıyor.

People's Music'den müzik eleştirmeni ve editör Jin Zhaojun, "Onun yumuşak ve tatlı sesi birçok kişi için aydınlatıcı bir müzik eğitimiydi" diyor.

Teresa Teng'in vokali, farklı müzik türlerine uyuyordu, 1930 ve 1940'ların Shanghai gece kulüplerinde sıklıkla görülen işveli yoruma da, 1970 ve 1980'lerde Japon modern Enka müziğine de, 1980'lerin Taiwan halk şarkıları yorumuna da…

Seslendirdiği şarkıların çoğu, kişisel duygulara dair, birinin sevdiğine veya evine olan hisleriyle ilgili sözlere sahipti.

Li, "Taiwan, o zamanlar bizim için çok uzak bir yerdi, fakat onun şarkı söyleme şekli hiç uzak değildi. Sanki bir dostla sohbet ediyor gibiydim" diye anlatıyor…

Sevenleri onu unutmuyor

Teresa Teng, birçok kişi tarafından bugün de sadece Çin değil, Asyalı ülkeleri temsil eden en ünlü pop yıldızı olarak nitelendiriliyor.

3 binin üzerinde şarkı seslendirdi ve 48 milyonun üzerinde kaset sattı.

Ölümünün ardından Teresa Teng'in Hong Kong'daki evi de hayranlarının sıklıkla ziyaret ettiği noktalardan biri hâline geldi.

Şarkıcıyı anmak için düzenlenen etkinlikler ise halen hız kesmeden devam ediyor.

Teresa Teng Kültür ve Eğitim Derneği, ölümünün 10. yılında "Teresa Teng'i Hisset" başlıklı bir kampanya düzenledi.

Onun seslendirdiği "Parlak Ay Ne Zaman Çıkacak?" (明月几时有) adlı şarkı, Çin'in Shenzhou-7 uzay aracında dinlenerek uzay boşluğunda yankılanan eserler arasında yer aldı.

Onunla ilgili biyografi nitelikli kitaplar da yayımlanıyor.

Birçok Çinliye göre onu kaybetmek, sadece bir idole değil, aynı zamanda bir çağa elveda demekti…

Faydalanılan yazılar:

Global Times, Liao Danlin (Happy 60th)

CRI İngilizce, Teresa Teng: the Idol of the Idols