cingunlugu20140819.m4a

Zhangye kenti, Gansu eyaleti içindeki önemli kentlerden. Dafo Tapınağı'nın haricinde kentteki önemli bir turistik mekân ise Danxia Parkı. Danxia, Çin'e özgü bir yer şekli olarak biliniyor. Aynı zamanda, Dünya Mirasları Listesi'nde yer alıyor. Kızıl kum taşlarının binlerce yıl içinde oluşturduğu eşsiz manzara, bilhassa fotoğraf tutkunlarını büyülüyor.

Yugu halkının tarihi

İpek Yolu Boyunca Renkli Gansu'da Rüyaların İzinde adlı etkinlik kapsamında bölgede bulunan muhabirlerimiz, Zhangye'den Jiuquan'e doğru yol alırken Sunan Yugu Özerk İlçesi'ne uğradı.

Gansu eyaletinin batısında, Zhangye kentine bağlı özerk ilçede yaşayan "Yugurlar", Çincede Yugu etnik azınlığı, birçok kayıtta Sarı Uygurlar ismiyle anılıyor. Çin'in tarihî belgelerinde de Sarı Uygurlar'ın ses çevirisi olarak "Sālǐ Wèiwù'ěr" ifadesi geçiyor.

Yugu halkının yüzde 90'ı Gansu eyaletindeki Sunan Yugu Özerk İlçesi'nde yaşıyor. İlçede bu etnik grubun oluşturduğu nüfus 10 bin civarında.

Çoğunluğunun Tibet Budizmi'ne inandığı, bir kısmının ise Şaman olduğu Sarı Uygur halkının iki yerel dil kullandığı belirtiliyor.

Doğuda yaşayanlar, Moğolcanın bir lehçesini konuşuyor. Batıda yaşayanların kullandığı Batı Yugu dili, yani Yugurca ise Ural Altay Dil Ailesi içinde Türk dillerine bağlı Uygur grubu içinde sayılıyor.

"Kendimi hiç yabancı hissetmedim..."

Muhabirimiz Cenk, Sunan'da hoş bir tesadüfle karşılaştı. Arslan isimli genç, Türkiye'de yüksek lisans eğitimi görmüş. Önce İstanbul'da TÖMER'e giderek dil eğitimi almış, daha sonra ise Ankara'ya geçmiş ve Hacettepe'de mastırına başlamış.

Bir hocası, Sarı Uygurlar'ın tarihini Türkiye'de çalışmasının iyi olacağını söylemiş, Arslan da bu tavsiye üzerine mastır için Türkiye'nin yolunu tutmuş.

"Türkiye'ye gittiğimde uçaktan indiğim andan itibaren hiç yabancılık çekmedim" diyor Arslan ve kendi halkının dili ile Türkiye Türkçesi arasındaki benzerlikleri vurguluyor. O anda "saç, sakal, göz, ayran, yoğurt" gibi ilk aklına gelen birkaç kelimeyi sıralıyor.

Türkiye'den 2009 yılında dönmüş ve kimseyle konuşma imkânı bulunmadığından Türkçesinin giderek gerilediğini söylüyor. Fakat, muhabirimizle rahatlıkla anlaşıyor.

Arslan, halen Lanzhou Üniversitesi'nde tarih doktorasına devam ediyor. Kökenlerinin Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nde mukim Uygurlar ile aynı olduğu, o bölgeden Gansu'ya göç ettikleri belirtilen Sarı Uygurların tarihini araştırıyor.

Hizmetleri, akademik çalışmaların ötesinde...

Yugu dili, yazılı kaynak eksikliği nedeniyle git gide unutuluyor. Yaklaşık 5 bin kişinin bu dili konuşabildiği, gençlerin aralarında daha çok Çince iletişim kurdukları ifade ediliyor.

Arslan, burada da önemli bir görev üstlenmiş. Sarı Uygur dilinin yazıya dökülmesi ve sözlük hazırlanması çalışmalarına aktif şekilde katılıyor. Ayrıca, bölgedeki öğretmenlere halkının dilini öğretiyor ve onların da bu kültürü çocuklara anlatmasını istiyor.

Yugu etnik grubunun kültüründe, yazılı dil ve kaynak eksikliği (bazılarına göre yokluğu) sözlü aktarımın gelişmesine neden olmuş. Halk şarkılarının, atasözlerinin, efsanelerin ve hikâyelerin çok zengin olduğu belirtiliyor.

Arslan, buradan hareketle bir çocuk korosu kurmuş ve deyim yerindeyse "nokta atışı yaparak" yeni nesillere bu kültürü aktarmaya başlamış. Kısacası, Arslan'ın kendi halkına katkısı akademik çalışmaların çok ötesinde...

Hem terzi hem de öğretmen...

Yugu etnik grubunun dikkat çekici bir özelliği de geleneksel kıyafetleri... Hem kadın hem de erkeklerin geleneksel kıyafetlerindeki dokuma türleri ve desenler hemen göze çarpıyor. Derinin ağırlıkta olduğu söylenebilir. Canlı renkler, parlak ip ve kumaşlar tercih ediliyor.

CRI ekibinin görüşme fırsatı yakaladığı kişiler arasında "bu işin ustası" bulunuyor. 55 yaşındaki Ke Cuiling, hem kıdemli bir terzi olarak Yugu kıyafetlerini dikiyor, hem de geleneksel desenler ile nakış tekniklerini öğretiyor.

Kökten yetişen bir usta, zira bu işi ailesinden devralmış ve şimdi de yeni nesillere taşıma görevini sürdürüyor.

Etnik kıyafetleri dikmeyi ve desenleri işlemeyi annesinden öğrenmiş, daha sonra bu alana duyduğu merakın önüne geçememiş ve çalışmayı, kendini geliştirmeyi sürdürmüş.

Ke Cuiling, aynı zamanda yıllardır Yugur halkına ait kıyafetler, takılar ve diğer birçok eşyayı topluyor; bir anlamda koleksiyon yapıyor. Ancak bu koleksiyon, şahsî bir hazzın ötesinde bir saikle oluşuyor. Elindeki malzemenin bir müze kurmaya yeteceğini söyleyen kadın "usta", arzusunun bir köy kurmak olduğuna dikkat çekiyor. Çünkü, müzeleri "cansız" buluyor ve oluşturmayı düşündüğü köy ile kendi kültürlerini canlı tutmayı istiyor.

Ke, diğer yandan Sarı Uygur halkı ile Uygurlar arasındaki tarihî bağı merak ettiğinden, kalkıp Xinjiang'a gitmiş ve burada da kendi çalışma alanını, yani etnik kıyafetleri incelemiş.

Veda vakti...

Zhangye kentine bağlı Sunan Yugur Özerk İlçesi'nin nüfusu 35 bin civarında. İlçe, idari olarak 1954'te kurulmuş. İş, ulaşım ve eğitim gibi açılardan ilçenin durumu her geçen gün iyileşiyor.

Bölge halkı çok sıcakkanlı ve misafir ağırlamaktan büyük keyif alıyor. Sofralarda içkinin yeri de tabii ki çok önemli. Onlarla birlikte kadeh kaldırmanız gerekiyor.

Madem Sarı Uygurlaradan bahsettik, programı da onların müzikleriyle bitirelim...