Çin'in antik başkentlerinden biri olan Luoyang'da sürdürülen arkeoljik kazılar neticesinde bulunan altın para heyecan yarattı. Bizans başkenti İstanbul'dan Luoyang'a getirildiği tahmin edilen bu altın para, Bizans ile Çin arasındaki yoğun ilişkileri gösteriyor.

Luoyang, Çincede ''Zhongguo Si Da Gudu'' (中国四大古都) olarak ifade edilen Çin'in dört büyük antik başkentinden biri. Bugün Henan eyaletine bağlı sıradan bir şehir olan Luoyang, bir zamanlar lüksün, ihtişamın, azametin başkentiydi.

Çinli yazar Yang Xuanzhi, 547 yılında Luoyang'a gider ve daha sonra ''Luoyang Manastırları'' adlı kitabını yazar. Yang eserinde, kule gibi tapınaklardan, orkidelerden, çam ve zümrüt bambulardan, metrelerce yüksekliğe sahip altından yapılan dini heykellerden, eşsiz kırmızı şeftalilerden, iki buçuk kiloluk armutlar veren meyve bahçelerinden bahseder. Luoyang'da tüccarlar prensler kadar zengindir ve prensler tek bir yemekte on binlerce gümüş para harcamaktadır. Yang Xuanzhi, Luoyang'ı, yüz farklı ülkeden insanları çeken şaşırtıcı bir başkent olarak tarif eder.

Böyle parlak bir geçmişe sahip olan Luoyang'da arkeolojik kazılar aralıksız sürüyor. Luoyang ve çevresinde sürdürülen arkeolojik kazılar, Çin ve dünya tarihine yeni boyutlar kazandırıyor. Toprak altından çıkarılan küçücük bir nesne, tarihçiler için zamanın derinliklerinde yeni kapılar açıyor.

Luoyang çevresinde sürdürülen son kazılar sonucu bulunan altın para, yeni tarih okumalarına imkan sunması bakımından, anıtsal abideler kadar değerli bir parça. Çünkü Luyoyang'da bir imparatora ait olduğu düşünülen mezardan çıkarılan bu altın para, Bizans'a ait! Bizans İmparatoru Anastasius Dicorus'a.

Luyoyang Tarihi Eserler ve Arkeoloji Enstitüsü'nden Profesör Liu Bing, Luoyang'daki imparator mezarından 120 parça nesne çıkarıldığını ve bunlar arasında en dikkat çekici olanın Bizans parası olduğunu söyledi.

Bizans başkenti İstanbul'dan Luoyang'a getirildiği tahmin edilen bu altın para, Bizans ile Çin arasındaki yoğun ilişkileri gösteriyor. Devrin iki güçlü imparatorluğu arasındaki ilişkiler, daha genel olarak erken dönem Çin-Avrupa ilişkileri, ilgi çekici bir konu. Bu alandaki kayıtlar ve arkeolojik veriler, Çin-Roma ilişkisi üzerine somut çalışmalar yapılabilecek düzeyde değil. Ancak böyle küçük parçalar sayesinde, ilişkilerin yoğunluğuna dair fikir yürütülebiliyor.

Çin kayıtlarında, Roma'dan gelen bazı tacirlerin bahsi geçer. MÖ 4. yüzyıla ait Roma ve Yunan kayıtlarında ise ''seres''lerden (Yunanca Σῆρες, Latince Sērēs) bahsedilir. Yani ''ipekçiler''den. Çin ile Roma arasındaki ilk doğrudan temasların İpek Yolu üzerinden tesis edildiğini düşünmek yanlış olmaz.

Romalılara karşı bir silah olarak ipek!

İpeğin Romalıların dikkatini çekmesi savaş meydanında oldu. MÖ 53'te Marcus Licinius ve ordusu, doğudaki en büyük düşmanları olan Partları kovalamak için Fırat Nehri'ni geçer ve Irak içlerine girer. Bu kovalamaca esnasında Part ordusu aniden geri döner ve Roma ordusunu ok yağmuruna tutar. Neye uğradığını şaşıran Romalılara en büyük darbeyi ise Partların savaş meydanında açtığı büyük kumaşlar vuracaktır. Kızgın güneş altında parlayan kumaşlar Romalı askerlerin gözlerini, ordunun moralini mahveder.

Romalılar, ''Partların üretmiş olamayacağı kadar müthiş'' olan bu kumaşın, Orta Asya'nın öbür ucundan geldiğini anlamakta gecikmediler. Arap tacirlerin aracılığı sayesinde Çin ipeği taşıyan kervanlar Roma'ya akmaya başladı. İpek kısa sürede Roma'da moda oldu. O kadar ki MS 14'te İmparator Tiberius, Romalıların yozlaşacağı endişesiyle, ipek giysiler giyilmesini yasakladı!

Çin ile Roma arasında ticaret yolu artık açılmıştı. Bu yolda sadece ipek değil, başka değerli ürünler de gidip geliyordu. Roma, Çin'e cam eşya, tekstil ürünleri, kumaş boyaları, değerli taşlar, maden, mercan, kehribar ve altın gönderiyordu. İpek gibi değerli bir kumaşın bedeli ancak böyle ödenebilirdi. Bunun karşılığında Çin, Roma'ya sadece ipek değil, porselen, vernik, silah, kürk ve ravent satıyordu.

MS 2. yüzyıla gelindiğinde alternatif ticaret yolları açıldı. Büyük İskender'in bir zamanlar geliştirmeyi düşündüğü Hindistan bağlantılı deniz yolu bunlardan biriydi.

Luoyang'da bulunan altın para, işte bu ticari hareketliliğin bir ürünü. Arkeologlar, paranın halen parladığını ve Çin'de çıkarılmış en değerli madeni paralardan biri olduğunu belirtiyor. Paranın canlılığı fotoğraftan da seçilebiliyor.

Gelelim bu paranın bulunduğu mezara.

Bizans parasının bulunduğu mezarın, Kuzey Wei (北魏) Hanedanı imparatoru Jiemin'e (节闵帝) ait olduğu sanılıyor. Kuzey Wei (386-534) aslen bozkır kökenli bir hanedan. Çin'in bütününe hakim olamasa da, Wei hanedanı 439 yılında ülkenin kuzeyini birleştirdi. Bu bölge politik olarak karmaşık olmakla birlikte, kültürel olarak değişime açık bir geçiş noktasıydı. İpek Yolu'nun çok önemli durakları bu bölgede bulunuyordu. Bizanslı elçilerin çok erken tarihlerde ticari amaçlarla Kuzey Wei başkentine geldiklerini biliyoruz.

Bizans ile Çin arasında Türkler

Bizans-Çin ilişkisinde Türkler kritik bir yer tutuyor. Zira Çin ile Bizans arasındaki bölgenin büyük kısmı çeşitli Türk topluluklarının kontrolünde bulunuyordu. Arapların ve İslam'ın Uzak Asya'da nüfuz elde etmesine kadar, Türkler hem Çin ile İran arasında hem de Orta Asya ile Hindistan arasındaki ticaret yollarını tutuyordu ve haliyle Türklerin hem Çinlilerle hem de Bizans'la ilişkisi, iki tarafın birbiriyle ilişkisinden daha yoğundu. Orta Asya Türk topluluklarının hem Budizm'den hem de Hıristiyanlık'tan haberleri vardı.