Türkiye'de Çin'le ilgili yayınlarda gözle görülür bir artış var. Sevindirici olan, yayınların sayısı gibi, niteliğinin de artması. Çin'in onur konuğu olacağı Uluslararası İstanbul Kitap Fuarı öncesi, bu trendin sürmesi iki halkın yakınlaşmasına katkıda bulunacaktır. Tek bir kitap, binlerce köprüden, üst düzey ziyaretlerde, ekonomik işbirliği anlaşmalarından daha bağlayıcıdır...

    Son günlerde Türkiye'deki kitapevlerinde en dikkat çekici olan, kuşkusuz, Nobelli Mo Yan'ın Kızıl Darı Tarlaları adlı romanı. Can Yayınları'nın yaptırdığı büyük afiş, birçok kitapevinin vitrininde boy gösteriyor: Mo Yan Türk okuruyla buluşuyor! Türkçede Çin edebiyatının izlerini görmek pek mümkün değil; dileriz Mo Yan iyi bir başlangıç olur ve başka Çinli yazarlar da kısa süre içinde Türkçeyle, Türk okuruyla buluşur.

    Türk okurunun Mo Yan'ı sahipleneceğini öngörmek mümkün, zira Çinli yazarın tarzı tam da bizdeki köy öykülerini anımsatıyor. Bu sebepten olacak ki, Cem Erciyes, Radikal gazetesindeki köşesinde ''Bir Çinli yazar sevdim'' başlıklı yazısında şunları yazıyor:

    ''Mo Yan, bir yanıyla Marquez'e, bir yanıyla Yaşar Kemal'e dokunan üslubuyla çok uzaklardan gelen tanıdık bir usta.

    'Kızıl Darı Tarlaları' bir yanıyla da bizim Yaşar Kemal romanlarını çağrıştırıyor. Bunun sebebi sadece bir köy romanı olması, hikâyenin kahramanlıklar, acımasızlıklar, sadakat ve ihanetlerle örülmüş olması değil. Doğayla kurduğu ilişki dolayısıyla Yaşar Kemalsi bir roman bu. Darı tarlaları tıpkı Toroslar'ın kokulu yarpuzları gibi Anavarza'nın çeltik tarlaları gibi romanın kalbine sirayet etmiş, hatta başlıca karakterlerden birine dönüşmüş.

    Günümüz Çin edebiyatını Türkçede takip etmek zor. O nedenle Mo Yan'ın romanını merakla okudum. Hangi motivasyonla yazılmış olursa olsun, yazar hangi partinin neferi olursa olsun, neticede çok insani bir hikâyeyi, tarihî bir döneme yerleştirip iyi biçimde anlatan bir kitap bu. Kendi ülkesinde de çok okunan bir yazar Mo Yan. Popülerliğine, kazandığı büyük ödüle rağmen her daim savunmada durması, abartılı bir tevazu ve yalınlık içinde olması ise belki bir başka Çin klişesi... (29 Haziran 2013, Radikal)

*

    İlk baskısı Haziran 2013'te yapılan iki kitap: Biri, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi tarafından basılan Türkiye'de Çin'i Düşünmek: Ekonomik, Siyasi ve Kültürel Yeni Yaklaşımlar. Bu kitap, küresel gelişmeler doğrultusunda Türkiye'nin dış dünyaya bakışının şekillendiği şu günlerde, Asya'nın iki ucundaki eski komşuların, birbirlerini nasıl algılaması gerektiği üzerine kafa yorarak, müthiş bir boşluğu dolduruyor.

   Prof. Dr. Selçuk Esenbel'in yazdığı önsözde, kitabın aslında çok temel bir soruya cevap aradığı belirtilmiş: Bizler, Türkiye'de yaşayan insanlar olarak Çin'i ne kadar tanıyoruz?

   Bu soruya verilebilecek yanıt pek de tatmin edici değil açıkçası. Türkiye'nin Çin'le ilgili ve Çin'in Türkiye'yle ilgili, zamanlı ve tutarlı bilgi almaları konusunda henüz istenilen aşamaya gelinemedi. Bu konuda çarpıcı bir örnek olarak önsözden aktaralım: Türk üniversitelerinde Türkiye'nin Avrupa Birliği ile ilişkilerini araştırmak amacıyla faaliyet gösteren tam 26 adet Avrupa Çalışmaları Merkezi bulunuyor. Çin'e ve Doğu Asya'ya odaklanan araştırma merkezlerinin sayısı ise bir elin parmak sayısını bile bulmuyor.

    Türkiye'de Çin'i Düşünmek, genç akademisyenler ile duayen hocaların gerçekleştirdikleri bir çalıştayın ürünü. 2009 yılından beri Boğaziçi Üniversitesi bünyesinde faaliyet gösteren Asya Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi'nin Mayıs 2010'da düzenlediği Türk-Çin İlişkileri Çalıştayı'nda yapılan sunumlar, daha sonra kitap haline getirildi.

    Kitapta yer alan sunumlar, sadece ekonomik ve siyasi perspektiflerle değil, farklı disiplinleri de kullanarak iki ülke arasındaki ilişkileri ele alıyor. Bu, tarihsel akış içinde yapılıyor.

    Kitaptaki Kiraz Perinçek Karavit imzasını taşıyan ''Çin'in Yetiştirdiği Türkçe Uzmanlarında Üç Kuşak Karşılaştırması'' başlıklı yazıyı da, okurlarımıza ayrıca tavsiye edelim. Çin Uluslararası Radyosu'nun ve Türkçe Servisinin tarihi üzerinden, Çin'in Türkçe bilen personel yetiştirme çabaları anlatılıyor.

*

    Aldığım kitaplar arasında İletişim Yayınları'ndan iki kitap var, Jeffrey Wasserstrom imzalı 21. Yüzyılda Çin: Çin Hakkında Bilmek İstediğiniz Her Şey ve Jean-Louis Rocca'nın yazdığı Çin'in Sosyolojisi.

    Kitap, soru-cevap şeklinde hazırlanmış. Sorular, Amerikan toplumundaki Çin algısına göre seçilmiş; ancak Türk toplumunda da aşağı yukarı benzer bir Çin algısı olduğunu düşünürsek, yazarın seçtiği sorular Türk okurlarının da ilgisini çekecek türden.

    Kitap 6 bölümden oluşuyor: Felsefe Okulları, İmparatorluk Çini, Devrimler ve Devrimciler, Bugün ve Gelecek, Mao'dan Günümüze, ABD-Çin arasındaki Yanlış Anlamalar, Gelecek.

*

    Jean-Louis Rocca imzalı Çin'in Sosyolojisi, Türkçede ciddi bir Çin okuması yapmak isteyenler için önemli bir kaynak. Çinliler neyi, nasıl ve neden yapıyor? Günlük hayattaki en temek davranışların sosyolojik kavramlarla açıklaması yapılıyor. Çin toplumunun kendine özgü yanları analiz ediliyor.

    Çin toplumdaki her türlü ilişki biçimi de kitabın bir diğer ilgi alanı. Aile ilişkileri, ebeveynler ile çocuklar arasındaki ilişki, bireyle devlet arasındaki ilişki, öğretmen ile öğrenci arasındaki ilişki, sevgililer arasındaki ilişki, bu ilişkilerin kurulma biçimleri, hepsi sosyal bilimler kavramlarıyla yerli yerine oturtuluyor.

    Metin içinde yer alan kutucuklar, okura Çin'le ilgili maddi bilgiler sunuyor ve somut veriler üzerinden analizler yapılıyor.

*

    Çinli düşünür ve devlet adamı Kang You Wei'in anıları, Çin'den Görünen Osmanlı başlığıyla, Yeditepe Yayınevi tarafından Nisan 2013'te basılmış. Kitabın çevirisi Giray Fidan'a ait.

    II. Meşrutiyet'in ilanından sadece 3 gün sonra İstanbul'a gelen Kang You Wei'in anıları, ilginç bir bakış açısı sunuyor. Kendisi de bir reformcu olan Kang, Mithat Paşa reformlarına ve Osmanlı'daki modernleşme hareketine hayranlıkla bakıyor. Türklerle Çinliler arasındaki benzerliklerden ötürü, Türklerin yaptığı reformların Çin şartlarında da tatbik edilebileceğini düşünüyor.

    Diğeri Doğan Kitap'tan Kurt Totemi. Kurt Totemi'nin yazarı Jiang Rong, 2007 Asya Edebiyat Ödülü'nün sahibi.