Mahkemeler, çocukların buz tutmuş kalplerini eriterek, onlara ebeveynlerini sevdiremeyebilir; fakat, en azından artık onları evlatlık vazifelerini yerine getirmeye zorlayabilecek…
Hukuk, ahlâkın alanına girince, umulmadık etkilere yol açabiliyor; bazıları trajikomik, bazıları ise tamamen hüzün dolu etkilere…
Jiangsu eyaletine bağlı Wuxi kentinde yaşayan Ma soyadlı bir kadın, mahkemenin 1 Temmuz'da aldığı karar uyarınca, annesini her iki ayda bir ziyaret edecek.
Ma, daha evvel annesiyle yaşıyordu, ancak aralarının bozulması sonucu, anne başka bir eve taşındı. Ma, o günden bu yana annesini görmedi ve bunun üzerine 77 yaşındaki yaşlı anne, kızına "evlatlık vazifesini ihmal" gerekçesiyle dava açtı.
Çin'de 1999 yeni yıl gala programında meşhur olan "Evine Daha Sık Dön" isimli bir pop şarkısının sözleri, yüzlerce milyonun evinden uzakta hayatını idame ettirdiği bir milletin, tam sinir uçlarına dokunuyordu. Ev deyince, on milyonlarca göçmen işçi, uzun süre ayrı kaldıkları eşlerini ve çocuklarını hatırlıyor; aynı şekilde, anne babalarını da…
Çok sayıda kişi, memleketlerini terk ederek, uzak şehirlerde kendileri için daha iyi bir hayat peşine düşüyor.
Gayet tabii, ailenizi de yeni taşındığınız kente getirebilirsiniz. Evinizi kurmuş, oraya gerçekten yerleşebilmiş olmak şartıyla… Fakat maalesef, birçok kişi işte bu arada sıkışmış vaziyette hayatını sürdürüyor: Ne anne babalarını kendi yanlarına yerleştirecek, ne de onları hafta sonlarında sıklıkla ziyaret edebilecek maddi rahatlığa sahipler…
Pek çoğu için "eve sık dönmek", Çin Yeni Yılı, yani Bahar Bayramı tatilindeki devasa insan göçüne dâhil olup memleketine ulaşmak anlamına geliyor…
Yıllardır, mevzuubahis şarkının ismi, bu tartışmayı hatırlatıyor ve gündemde tutuyordu. Şarkı, yetişkin evlatlara anne babalarını ziyaret etme mecburiyetini hatırlatıyordu.
1 Temmuz 2013 günü, bu tartışma artık hukukun alanına girmiş oldu. Wuxi örneği, emsal bir karar olacak.
Muhabirler Ma'nın, yani kanunen annesini ziyaret etmeye zorlanan evladın, yaşlı annesiyle ilk görüşmesini atlamayacak, haber basın organlarında manşetlere taşınacaktır.
Ziyaretini nasıl yapacak? Kocasını ve çocuklarını da getirecek, arabasını –evlatların genelde yaptıkları gibi- hediyelerle dolduracak mı? Memnuniyetsizliğini göstermek için yüzünü mü ekşitecek, yoksa barışmak amacıyla yüzüne bir tebessüm mü yerleştirecek? Peki, anne buna nasıl karşılık verecek? Kollarını açıp, kızına doyasıya sarılacak mı?..
Hangi senaryo gerçekleşirse gerçekleşsin, garip kaçacağı kesin görünüyor. Çin kültüründe, iki taraf mahkemede yüz yüze gelmişse eğer, onlar arasındaki tüm sevgi belirtileri yok olmuş, denebilir. Vaziyet, artık barışma aşamasını geçmiştir. En medeni yol ise, ilerideki muhtemel karşılaşmalarda birbirini hiç tanımıyor gibi davranmaktır.
Eskiden Çinli aileler, aşiret veya klanlar gibi bir arada, tek bir çatı altında yaşarlardı. Evde, aile büyüğünün yahut büyüklerinin sözü geçerken, meslek seçmek ve evlenmek gibi önemli meselelerde gençlerin çok az söz hakkı vardı. Bu, 1930'larda yazılan veya dönemi konu edinen birçok romanda görüldüğü gibi, sayısız trajedinin doğmasına yol açıyordu.
Toplumsal değişim, ailenin yapısını devrim ideolojilerinden daha çok etkiledi ve onu küçük yapılara böldü. Çekirdek aileler, genelde anne, baba ve bir çocuktan oluşuyor. Bu toplumsal değişim ise, şu konuyu gündeme oturttu: 200 milyon yaşlı nüfusun bakım sorununun aciliyeti…
Yaşlılara bakım, ilk olarak maddi desteği içeriyor. Kentlerdeki birçok yaşlı, emekli geliriyle geçiniyor ve oğullarından kızlarından gelen bir destek olursa eğer, bunu seyahat ya da başka ihtiyaçlar için kullanabiliyor.
Fakat taşradaki yaşlılar, çocuklarının eve ne getirdiğine, onların kazancına sıkı sıkıya bağlılar. 
Çin halkının refah seviyesi arttıkça, her geçen gün daha az yaşlı açlık çekiyor ve hayatının geç dönemlerinin tadını çıkaranların sayısı yükseliyor.
Çin'deki herhangi bir parka gidin ve orada "tai ji" yapan yahut dans eden yaşlılar arasından rastgele seçtiğiniz biriyle konuşun, bunu göreceksiniz.
Maddi destek, başlıca endişe olarak bir köşede mevcudiyetini korurken, diğer faktör olan psikolojik destek de atlanmaması gereken bir unsur.
Tüm o eğlendikleri etkinliklere, danslara, oyunlara rağmen, yaşlanan anne babalar, çocuklarıyla görüşmek, onlarla vakit geçirmek için yanıp tutuşuyor.
Peki, bir çocuğun ebeveynleriyle kendi arasında koruması gereken ideal mesafe ne? Bunu birçok arkadaşımla konuştum ve ortak görüş, şöyle gibi görünüyor: Aynı kentte, fakat ayrı evlerde yaşamak…
Aynı çatı altında yaşamak, kuşaklar arasında sürtüşmeler yaratabilirken; farklı kentlerde yaşamak da ebeveynin ihtiyaçlarını karşılamayı zorlaştırıyor.
Ne yazık ki, çok sayıda insan bir otobüse atlayıp anne babasına kavuşacak lükse sahip değil. Bir ziyaret, başta maddi olmak üzere birçok planı yapmayı, tüm planların birbirine uydurulmasını gerekli kılıyor.
Bu kişiler için düzenli ziyaret, yılda bir, eğer Bahar Bayramı gibi bir tatili de buna dâhil edebilirlerse, iki ziyaret anlamına geliyor.
Bekârlar, zaman ayarlamayı genelde daha rahat hallederken, maddiyat onları zorluyor. Evliler için ise tam tersi bir dert söz konusu.
Bu yeni yasanın uygulanması, bir yandan zorluklar taşıyor. Ya bir çocuk, anne ve babasını üç yıldır görmemiş, fakat onlara düzenli olarak mesajlarını iletip, maddi destek sağlıyorsa? Yokluğu için iyi bir gerekçesi olabilir.
Diğer yandan, başka bir evlat da ebeveynlerini yılda bir kez ziyaret ederken, maddi imkânı olmasına karşın, onların ilaç masraflarını ödemeyi reddedebilir.
Tolstoy'un ünlü ifadesinde olduğu gibi, "Her mutsuz ailenin kendine özgü bir mutsuzluğu vardır."
Yine de, mahkemenin bu kararıyla birlikte, evlatlık vazifelerine dair toplumsal bilincin yükseleceğine inanıyorum. Her evladın, anne ve babalarının faturalarını, masraflarını ödeme konusunda, ekonomik açıdan durumu aynı olmadığı gibi; yine her evlat, ebeveynini ziyaretinin sıklık derecesini, kendi özgün koşullarına göre belirleyebilmeli. Ama hepsi, evlatlık vazifesini yerine getirmek için elinden geleni yapmalı.
Az evvel bahsettiğimiz şarkı, şöyle sürüyor: "Zaman bul, eşini ve çocuğunu al, gülümse ve aileni ziyaret et. Annen, seni gevezeliğiyle kuşatırken, baban masanı eşsiz yemeklerle donatacak. Yaşadığın iyi ve kötü şeyleri anlat onlara. Annene temizlik için yardım et. Babanın sırtını ov. Senden çok şey beklemiyorlar. Bir hayat boyu çok çalıştılar ve tek istedikleri ise ailece mutlu bir şekilde toplanmak."
Birçok Çinli için bu şarkı, evlatlık vazifelerine dair bilinci uyandırmak için fazlasıyla kâfi. Yeni yasa ise bu vazifelerini tamamıyla unutmuş dik kafalıların hakkından gelecek.
Kaynak: Raymond Zhou, China Daily
