CRI Hakkında | Eski Versiyonumuz
Mo Yan ve Nobel serüveni(1)
  2012-11-20 16:42:30  cri

Yüz yılı aşkın geçmişinde daha önce bir Çinliye verilmeyen prestijli Nobel Edebiyat Ödülü 2012 yılında Mo Yan'a verildi.

Ödül sahibi açıklanmadan önce söylentiler, Çin'deki internet sitelerinde ve sosyal medyada büyük çalkantılara neden oldu. Spekülasyonlar, 8 Ekim günü Agence France-Press'in yayımladığı bir haberle başladı. Haberde, Çinli Mo Yan ve Japon Haruki Murakami'nin İsveç bahis sitelerinde en üst sıradaki isimler olduğu yazıyordu. Murakami adı, 1'e 3 verirken, Mo ise 1'e 8'le epey gerideydi.

Haber, ödül konusunu bir anda Çin sosyal medyasında üst sıralara taşıdı. Umutları çok yüksek olanların yanında, böyle bir ihtimal hakkında kötümser olanlar da vardı. Harvest edebiyat dergisinin editörlerinden Cheng Yongxin, Çinli bir yazarın adının, Batı'nın domine ettiği dünyada bu ödül için geçmesi bile, Çin edebiyatının şimdiden gözle görülür bir ilerleme kaydettiğini ortaya koyuyor, yorumunda bulundu.

Beklentiler çok yüksek değildi

Çin medyası da Mo Yan'ın ödülü kazanma ihtimalini dillendirmeye başladıktan sonra, konu Çin'in en popüler sosyal medya ağı Weibo'da da en çok konuşulan başlıklar arasına girdi.

Haber portalı sohu.com, 100 Çinli yazara ödülü kimin alacağı konusundaki tahminlerini sordu ve bunlardan sadece altısı Mo'nun adını cevap olarak verdi.

Bazı ünlü isimler de görüşlerini sosyal medyada paylaşmaktan geri kalmadı. Örneğin, meşhur televizyon sunucularından Coi Yongyuan, Mo Yan'a desteğini açıklarken, yazarın ödülü kesinlikle hak ettiğini belirtti.

Ünlü roman yazarı Feng Tang ise Mo'nun şansının çok düşük olduğunu, çünkü Nobel Edebiyat Ödülü'nün daima "siyaseten doğruluğa" değer verdiğini iddia etti.

Çinli yazarların kendilerine güvenleri arttı

Harvest dergisinden Cheng, Çin halkı için Nobel tartışmalarının çok doğal olduğunu, çünkü Çin edebiyatının son yıllarda büyük bir gelişim kaydettiğini söylüyor.

Yilin Press'in kıdemli editörlerinden ve Çeviriler (Translations) adlı edebiyat dergisinin eski baş editörü Wang Lixing, modern Çinli yazarların kendilerine güvenlerinin çok arttığını ifade ediyor. Wang'a göre, 10 yıldan (1966-1976) fazla süren Kültür Devrimi'nin bitişi, Çinli yazarlara dışarıdaki edebi çalışmalardan etkilenme imkanı sundu. Wang, Çinli yazarların, böylece sevdikleri yabancı yazarları kendilerine model almaya başladıklarını ve nihayetinde, kıyaslama yoluyla kendi güçlerini keşfettiklerini söylüyor.

Aynı zamanda, Mo Yan'ın arkadaşı da olan Cheng Yongxin, Çinli yazarların bir temsilcisi sayılan Mo'nun, eserlerini doğup büyüdüğü kırsal kesimdeki hayata dair zengin bilgisinin yanında, Çin tarihi ve toplumu hakkındaki güçlü kavrayışına ve eleştirel düşüncesine dayanarak yarattığına dikkat çekiyor.

Dil, tek engel değil

Şu ana kadar çok az Çinli yazarın eserleri, yabancı dillere çevrildi ve edebiyat tutkunlarıyla buluştu.

Cheng'e göre, son yıllarda Çin'in kültürel yapısındaki hızlı değişime ve edebiyat alanında da artan temsil gücüne karşın, Çin ve Batı edebiyatları arasındaki ilişki çok dengesiz ve Çin eserlerini Batı'ya takdim etmek hâlâ çok güç. Cheng, çeviri zorluklarının yanında, ideolojik ve kültürel farkların, Çin edebiyatının Batılı okurlarca kabul görmesinde büyük engel teşkil ettiğini söylüyor.

Wang Lixing ise tüm bu engellere karşın, Çin'in hızlı yükselişi nedeniyle her geçen gün daha çok insanın, Çin hakkında bilgi edinmek için bir yol olarak gördüğü modern Çin edebiyatını takip etmeye başladığını ifade ediyor. Bunun sonucunda da Mo Yan haricinde, Yu Hua, Su Tong ve Wang Anyi gibi ünlü yazarların eserlerinin de başka dilllere çevrildiğini söylüyor Wang.

"Nobel önemli mi, değil mi?" tartışması...

Birçok yabancı klasik ve çağdaş eseri Çinli okuyuculara ulaştıran Wang, Çinli yazarların ancak o ülkelerdeki sinologlarca çevrilmesi halinde yeterli ilgiyi görebileceklerini söylüyor. Wang, edebi eserlerin sanatsal olarak yorumlanmasında, yerli çevirmenin hayati rolü olduğunu belirtiyor.

"Nobel Edebiyat Ödülü bir Çinli yazara verildiyse, bu elbette Çin edebiyatının etkisini genişletecektir, netice itibarıyla Nobel dünyadaki en etkili edebiyat ödülü" diyen Wang, ancak "Nobel ödülü, Olimpiyat değil" diye konuşuyor. Wang'a göre, Nobel en iyinin tarafsızca seçilmesiyle değil, birkaç akademisyenin kendi kriterlerince karar vermesi sonucu belirleniyor.

Doğu Çin Normal Üniversitesi'nde Çin edebiyatı profesörlüğü yapan Yang Yang, halka bu ödüle çok da fazla itibar göstermeme tavsiyesi veriyor ve "Edebi açıdan takdir, sanata olan bireysel meraka bağlıdır ve herkesin kendi tercihleri vardır" diyor. Yang, halkın bir yazarın kendisine ve eserlerine bakmasını istiyor, ödüllerine ve şöhretine değil…

Çin'de sosyal medyada bu ödülün neden bu denli önemsendiğini sorgulayanlar da bulunuyor. Bunu, "belki de kendimize yeterince güvenmiyoruz" diye izah edenler var. Bu tartışmaların yanında, Nobel Ödül Komitesi'nin yetkinliğini sorgulayanlar da var, örneğin Feng Tang isimli bir yazar, "Çince bilmeyen bir grup akademisyenin, Çinli bir yazarın yazdıklarını değerlendirmesi komik" diyor.

Gözler, Çin edebiyatına çevrildi

Nobelli yazar Mo Yan, dünyanın gözünün çağdaş Çin edebiyatına çevrildiğini söyledi.

Memleketi Gaomi'de Xinhua'ya verdiği röportajda, "Ödülü kazanmam, olumlu bir rol oynayabilir ama bunun etkisi fazla abartılmamalı" diye konuşan Mo, ödül sahibi açıklanmadan önce, kazanacağından çok umutlu olmadığını söylüyor. 57 yaşındaki yazar, "Dünya genelinde ve Çin'de çok sayıda iyi yazar var. Tüm dünyada, yılda sadece bir kişiye verilecek bir ödül için uzun bir sırada beklemek gibi" diye açıklıyor hissettiklerini.

Yazar, kendisinin de İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından basına yapılan açıklamanın sadece 20 dakika öncesinde telefonla aranarak bilgilendirildiğini söylüyor.

Çocukken okuma takıntılıydı

Çiftçi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelen Mo, 12 yaşında okulunu terk etti. Tarlada çalışmayı istemiyordu ve evlerindeki değirmenin içinde, gaz lambasının titrek ışıkları altında kitapların gizemli dünyasına girdi.

Mo Yan, "Çocukluğumda, köyümüzde sadece birkaç kitaba ulaşabiliyorduk. Okuyacak bir kitap bulabilmek için her yolu denemek zorundaydım. Başkalarıyla kitap değiş tokuşu yapıyor, hatta değirmende buğday öğütüp karşılığında kitap alıyordum" diyor.

Kendi dünyasını "Köyümüzde ulaşabildiğim tüm kitapları okumayı bitirdikten sonra, dünyanın en bilgili adamı olduğumu düşünmüştüm" diye tarif eden Mo Yan, "Elimde kitap bulunmadığından, Çince sözlük bile okumaya başlamıştım. Birçok kez okudum ve hatta, içinde hatalar bile buldum" diyor. Mo Yan, günümüzde ise durumun farklı olduğunu belirtiyor ve ekliyor: "Şu an, boş zaman geçirmek için daha çok seçenek var, internette sohbet etmek ve müzik dinlemek gibi, böylece okumaya ayrılan zaman da kesinlikle düşüyor."

Edebiyat asla sona ermeyecek

Çin Basın ve Yayıncılık Akademisi'nin 2011 yılında yaptığı bir araştırma, bir yılda her Çinliye 4,3 kitap düştüğünü, bunun Batılı ülkelerin çok gerisinde olduğunu göstermişti.

Nobel'i almasının, yarattığı tüm tantanaya karşın, Çin halkının okuma alışkanlığını yükselteceğini ummadığını belirten Mo Yan, "Bence bu çılgınlık, bir ay ya da daha kısa bir süre içinde sona erecek ve sonra her şey normale dönecek" diyor.

"Edebiyat, tüm dünyada oldukça ıssız ve yalnız bir alan. Filmler ve diğer medya kolları gibi büyük izleyicileri etkilemiyor" diye konuşan Nobelli yazar, bir keresinde okuduğu bir makalede, yazarın 1930'larda Hollywood filmlerine akın eden insanları görünce, roman okuyucusu kalmayacağı endişesine kapıldığını yazdığını söylüyor. Mo Yan, "Bundan on yıllar sonra, insanlar hâlâ edebiyata dair kötümser görüşlere sahip. Ve şimdi, filmlerin yanında, internet ve televizyon da insanları edebiyattan uzaklaştırıyor" diyor. "Yine de" diyor yazar, "Edebiyat asla sona ermeyecek."

Çinli yazar, edebiyatın önemini şu sözleriyle anlatıyor: "Edebiyat bir dil sanatıdır ve ondaki dil güzelliğinin yeri, diğer sanatlardaki başka güzelliklerle doldurulamaz. Bir ustanın kitabını tekrar tekrar okuduğunuzda bile, dilin güzelliğinden ve içindeki karakterlerin kaderlerinden hâlâ etkilenirsiniz." Mo Yan, dilin güzelliği ve etkileyiciliğinin asla bitmeyeceği görüşünde.

Ödül parasıyla ev alacak

Nobel Ödülü'nü Mo'ya layık gören akademi, onun "sanrısal gerçekçiliğini" ve "halk öykülerini, tarihi ve çağdaşı" harmanlamasını yüceltti. Ödüle gerekçe olarak şu ifadeler yer aldı: "Mo Yan, hayal ve gerçekliğin karışımı üzerinden ve tarihi ve sosyal perspektiflerle William Faulkner ve Gabriel García Márquez gibi yazarların eserlerindeki karışıklıktan, eski Çin edebiyatı ve sözlü geleneği icinde bir durak noktası bularak, kendisine bir dünya yarattı."

Yaklaşık 1,2 milyon ABD Doları tutarındaki para ödülünü nasıl değerlendireceği konusuna gelince ise yazar, Beijing'de bir ev almak istediğini belirtiyor ve gülerek ekliyor: "Sanırım, bu büyük bir ev olacak. Ama bana söylediklerine göre, başkentin bazı bölgelerinde metre kare başına 50 bin yuana (yaklaşık 8 bin ABD Doları) çıkıyormuş. Ödül parasıyla sadece 120 metre karelik bir ev alabilirmişim."

Mo Yan, ödülü kazandığı açıklandıktan kısa bir süre sonra, memleketi Gaomi'deki bir otelde muhabirlere yaptığı açıklamada, "Çin halk kültürüne gömülmüş bir çevrede yetiştim ve bu, elime kalemi aldığımda, kaçınılmaz olarak romanlarıma da girdi. Bu, kesinlikle eserlerimin sanatsal tarzını da etkiledi, hatta buna karar verdi" diyor.

Çin edebiyatı üzerine İngilizce yayın yapan Paper Republic adlı internet sitesinin kurucusu ve eleştirmeni Eric Abrahamsen, "Mo Yan, sadece büyük bir yazar olduğundan ödülü hak ediyor" diyor ve sözlerine şöyle devam ediyor: "Kariyeri boyunca, modern Çin edebiyatının tarzını ve dilini geliştirmek için çok şey yaptı ve aynı zamanda, modern Çin'in birçok 'büyük' tarihi ve sosyal meselesiyle mücadele etti."

Her eserinde, doğduğu kasabanın etkisi var

Mo'nun eserlerinin redaksiyonunu da yapan kıdemli editör Ye Kai, "Görünürde tam aksi de olsa eserleri, memleketi ve ülkesiyle ilgilidir. Özgün bir tarzda, keskin bir dil, vahşi bir hayal gücü ve muhteşem öykülemesiyle dramatiktir" diye konuşuyor.

Mo, aslında kendi çağdaşı birçok kişi gibi, kültürel ve ekonomik açıdan çok zor dönemler yaşadı. Ailesinin maddi durumu nedeniyle "sınıf düşmanı" olarak damga yemeye çok yakındı. Okulunu bıraktı ve çoban oldu. 20'sinde de memleketini terk ederek, orduya katıldı.

1985 yılında yazdığı "White Dong Swing" adlı kısa romanında Mo Yan, Gaomi Kuzeydoğu Kasabası'ndan söz ediyordu. Rivayet o ki, burası aslında yazarın Çin'in doğusundaki memleketiydi. Aynı yıl yayımlanan başka bir hikayesinde, yani Güz Suyu'nda da (Autumn Water) yazar aynı manzarayı yeniden vurguluyordu.

William Faulkner için Yoknapatawpha kasabası ne ise, Mo için de Gaomi kasabasının öyle olduğu; Gaomi'nin, yazarın çoğu öyküsünün geçtiği, 31 yıllık yazarlık kariyerinde kendini en çok etkileyen yer olduğu söyleniyor.

İlgili Haberler
Yorumunuzu Gönderin
Çin-Türkiye ilişkilerinde yeni kilometre taşı
Çin-Türkiye ekonomik ilişkilerinde yeni bir dönem başlıyor. Türk Lirası, Çin finans dünyasına ayak bastı.
Çinli kulüpler büyük transferlerine devam ediyor

Chelsea'nin yıldız orta saha oyuncusu Oscar, 60 milyon avroya Çin'e gelmeye hazırlanıyor. Peki Çinli kulüpler yabancı futbolcular için ne kadar para ödüyor? Bu sorunun cevabı ve haftanın ekonomi gündemine genel bir bakış için Ekodiyalog'a kulak verin.

Diğerler>>
Çin'de 2016'da neler konuşuldu? (1) (Çin Mahallesi)
Çin'de 2016 yılında gündemde neler vardı? Çinlilerin en çok dikkatini çeken gelişmeler nelerdi? Çin Mahallesi'nin sakinleri, 2016'yı nasıl geçirdi?
Çin'in 5. büyük icadı 24 Sezon nedir? (Çin Mahallesi)
Çinlilerin günlük hayatına yön veren bir takvim sistemi olan 24 Sezon'a kâğıt, pusula, matbaa ve baruttan sonra Çin'in 5. büyük icadı diyenler de var. UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne alınan 24 Sezon, bir kez daha gündemde.
Diğer>>
• Biliyor Musun Bilmiyor Musun (07-01-2015)
• Biliyor Musun Bilmiyor Musun (19-11-2014)
• Biliyor Musun Bilmiyor Musun (05-11-2014)
• Biliyor Musun Bilmiyor Musun (08-10-2014)
• Biliyor Musun Bilmiyor Musun (24-09-2014)
Diğer>>
Anket
Soru-Yanıt
  • Nükleer Güvenlik Zirvesi'nde Çin'in gücü ortaya kondu

  • Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping 31 Mart-1 Nisan günlerinde ABD'nin başkenti Washington'da düzenlenen ve dünyanın odaklandığı Nükleer Güvenlik Zirvesi'ne katıldı.
    Diğer>>
    İzleyici Postası
  • Koyun yılınız kutlu olsun (Pınar Koçak)

  • Koyun Yılının en güzel müjdeler, en güzel sürprizlerle kapınızı çalması dileğiyle...
  • Çin kadınlarına (Ali Güler)

  • Düşlerimde gelir bir güzel bana, alır götürür beni uzak bir diyara...

    Diğer>>
    Linkler
    © China Radio International.CRI. All Rights Reserved.
    16A Shijingshan Road, Beijing, China