Shanghai İşbirliği Örgütü adını örgütün ilk toplandığı yerden (Shanghai) almaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan'ın 1996 yılında oluşturdukları yapılanma Shanghai Beşlisi olarak anılıyordu. Bu örgüt 2001'de Özbekistan'ın katılımıyla üye sayısını altıya çıkarttı.

2 Haziran 2001'de, Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Özbekistan'ın liderleri Çin'in sanayi kenti Shanghai'de bir araya geldiler ve Shanghai İşbirliği Örgütü'nün kuruluş deklarasyonunu imzalayarak, "Shanghai Beşlisi" mekanizması temelinde yeni çok taraflı bölgesel işbirliği örgütü Shanghai İşbirliği Örgütü'nün kurulduğunu açıkladılar. Söz konusu örgütün amacı, örgüte üye ülkeler arasındaki karşılıklı güven ile iyi komşuluk ve dostluk ilişkilerini güçlendirmek; örgüte üye ülkeleri siyaset, ekonomi, ticaret, bilim, teknoloji, kültür, eğitim, enerji, ulaşım ve çevre koruma gibi alanlarda verimli işbirliği yapmaya teşvik etmek; dünyanın ve bölgenin barışının, güvenliğinin ve istikrarının korunması için ortak çaba harcamak; demokratik, adil ve haklı yeni bir uluslararası siyasi ve ekonomik düzeni kurmak. Shanghai İşbirliği Örgütü'ne üye ülkeler Beijing'de örgütün sekreterliğini kurma kararı aldılar.

Shanghai İşbirliği Örgütü'nün kurulmasını ilk öneren ve lokomotif ülkelerden biri olan Çin, örgüt çerçevesinde düzenlenen çeşitli faaliyetlere aktif şekilde katılarak, örgütün gelişmesi ve güçlendirilmesi için birçok yapıcı öneri ve ilke ileri sürerek önemli katkılarda bulundu.

Türkiye SİÖ'ye diyalog ortağı ülkelerden biri konumunda.