Çin Komünist Partisi (ÇKP) Ulusal Kongresi beş yılda bir yapılıyor. 8 Kasım'da başlayacak Kongre'de Çin devletinin 5 yıl boyunca uygulayacağı siyasetler ana hatlarıyla belli olacak. Ekonomiden dış politikaya, eğitimden teknolojiye kadar, hayatın bütün alanlarında yapılacak işlere, Kongre'de alınacak kararlar yol gösterecek. Bu arada, bir özel haber olarak duyuralım; teknolojide atılım hedefinin, bu dönem, Kongre kararı haline getirilmesi bekleniyor.
Yaşam düzeyi yükseliyor ama...
Devlet yöneticileri, kongrede alınacak kararlara ilişkin sonuçlar çıkarabileceğimiz bazı açıklamalar yapmışlardı. Parti'nin yayın organlarında da bazı yorumlar yapıldı. Ama biz konuyu halkın taleplerinden yola çıkarak ele almak istiyoruz. Şöyle bir soruyla başlayalım: Çin halkı Kongre'den ne bekliyor?
Sorunun yanıtı, çok net. Bugün hangi Çinli'ye sorsanız şöyle der: Ekonomik zenginleşmeden ben de yararlanmak istiyorum! İşte, insanlar, bu talebe Kongre'den bir yanıt bekliyor. Özellikle de yolsuzlukların üzerine gidilmesi ve engellenmesi isteniyor.
İnternet siteleri, yukarıda belirttiğimiz talebin "duvar yazılarıyla" dolu. Duvar Yazıları, Çin Kültür devrimi sırasında halkın yöneticileri serbetçe eleştirmesine olanak sağlayan bir uygulamaydı. Şimdi o eleştiriler, internet kanalından yapılıyor.
Ekonomik gelişmeden halk yararlanmıyor mu? Elbette yararlanıyor. Son dönemde bütün dünya işsizlikten kırılırken Çin'de ücretlerde artış bile yaşandı. Ama gelir bölüşümündeki uçurum öyle büyük bir hızla büyüyor ki, bir kesimin parayı nereye harcayacağını şaşıracak kadar zenginleştiğini sokakta yürürken bile fark edebiliyorsunuz.
En son, 10 günlük bahar bayramında Çinli zenginlerin yurt dışında 7 milyar dolar harcadıkları belirtiliyor. İşte, halk, aşırı zenginleşen ve zenginliği çarçur eden bu çevreye sınırlama getirilmesini istiyor.
Çin ekonomisine de zarar veriyor
Konuyu internet sayfalarına yansıyan eleştirilere bakarak ve bir şirket çerçevesinde ele alalım. Örneğin petrol şirketi çok büyük para kazanıyor ama dünyada petrol fiyatları düşerken indirim yapmıyor, bir süre bekliyor; buna karşılık fiyatlar yükseldiğinde Çin'de de fiyatlar derhal yükseltiliyor. Dolayısıyla petrol fiyatları bir türlü düşmüyor. Petol şirketinin devlet desteğinde büyüdüğünü de düşünen yurttaş, o şirketin zenginleşmesinden halkın neden yararlanamadığını soruyor!
Halkın daha bilinçli kesimlerinin ve parti üyelerinin eleştirisi de şirketlerin kâr hırsının Çin ekonomisine zarar verdiği yönünde. Demir çelik sektörünü ele alalım. Devletten büyük destek aldılar ama uluslararası rekabette zayıf kaldılar. Bu sektörde kâr oranları da düşük. Eleştirenlere göre bunun nedeni Çinli madencilik şirketlerinin bir cephe birliği oluşturamamaları, tersine kendi aralarında fiyat savaşı yapmaları. Bu sonuca yol açan da zenginleşme hırsı!
Hu Jintao: yolsuzluk en büyük sorun
Halkın eleştirisi kamu işletmeciliğine değil. Kamu işletmelerinin Çin için çok önemli olduğunun hemen hemen herkes farkında. O yöndeki eleştiriler dışardan, daha doğru bir ifadeyle Batı'dan geliyor. Zira kamunun varlığı, Batılı işletmelerin Çin'de piyasa payını büyütmesini engelliyor.
Halkın eleştirisi kamu işletmelerinin yöneticilerine. Ceplerini doldurma çabasındaki şirket yöneticilerine halk arasında "çıplak yetkili" deniyor. Bunların dışa açılma politikası sırasında çok zenginleştiğine dikkat çekiliyor. Bir kapitalist gibi yaşıyor; eşlerini ve çocuklarını yurt dışına gönderip orada yaşatıyor; paralarını yurtdışına transfer ediyor; köşeye sıkışınca da yurtdışına kaçıyorlar.
Böylece, Çin Komünist Partisi'nin de en büyük sorununa; yolsuzluk konusuna geldik. Çin Cumhurbaşkanı Hu Jintao, temmuz sonunda yaptığı konuşmada yolsuzluğun en büyük sorun olduğunu söylemişti. 18. Ulusal Kongre Siyasi Raporuna ilişkin mesajlar içerdiği düşünülen o konuşmada yolsuzluğa vurgu yapılması, Kongre'nin bu soruna bir çözüm getireceği beklentisini de artırdı.
Parti disiplini sorunu haline geldi
Halk arasında, "üst düzey yetkililer mal varlıklarını açıklasın" deniyor. Bazı bölgelerden yetkililer, yolsuzlukların artması üzerine mal varlıklarını ve gelirlerini gönüllü olarak açıklamışlardı. Zira bu konuda yasal zorunluk yok.
Daha önce ortaya çıkarılan yolsuzluklar, konunun bir parti disiplini konusu haline geldiğini gösteriyor. Yerel örgütlerden birinde yolsuzluğu açığa çıkarılan bir üst düzey yetkilinin, daha alt seviye görevlerdeyken de rüşvet aldığı anlaşıldı. O yetkilinin, 18. Ulusal Kongre'de devlet yönetimine aday olması bekleniyordu.
İşte bu nedenle konunun bir parti disiplini sorunu haline geldiği, Parti'ye de zarar vermeye başladığı söyleniyor. Halkın talebi, yolsuzluğa karşı mücadelenin 18. Ulusal Kongre'nin birincil gündem maddesi haline getirilmesi ve konuyla ilgili önleyici kararlar alınması.
Fırsatların yanı sıra tehditler de büyüyor
Öte yandan, Cumhurbaşkanı Hu Jintao, önümüzdeki 10 yıl da, ekonominin dışa açılma politikası ekseninde yürütüleceğini, net olarak açıklamıştı. Dünyada yaşanan ekonomik kriz Çinli şirketlerin gelişmesine büyük fırsatlar sunuyor ve Çin devleti de bu fırsatlardan yararlanarak etkisini ve gücünü artırmayı hedefliyor. Zira fırsatların yanı sıra tehditler de büyüyor.
Kısacası, yolsuzluğu önleyeceğim diye, gelişmenin önünü tıkamaya varacak hareketlerden kaçınılması gerektiği savunuluyor. Yolsuzlığa karşı önlemlerin hukuk çerçevesinde, Çin'e özgü sosyalist piyasa ekonomisinin gereklerine uygun olması isteniyor. Dolayısıyla önlemler; kaynakların piyasa şartları esasıyla dağılmasına, bireylerin mülkiyet hakkına, işletmelerin yasal hak ve çıkarlarına, adil rekabet şartlarına aykırı olmayacak.
"Bütün sorunların çözümü kalkınmadan geçiyor"
Hemen hatırlatalım. Cumhurbaşkanı ve Çin Komünist Partisi lideri Hu Jintao, Temmuz sonunda yaptığı konuşmada, merkezi görev olarak ekonomik kalkınmayı vurgulamıştı. Hu, ülkenin karşı karşıya olduğu bütün sorunların çözümünün kalkınmadan geçtiğini söyledi. Cumhurbaşkanı "Bilimsel gelişmeye odaklanmak ve ekonomik kalkınma, ülkenin genel gelişimi ile ilgilidir; stratejik bir karardır" dedi. Sosyalist kültürde anahtarın, stratejik karar olduğunu hatırlatan Hu Jintao, şöyle diyordu: "Bütün Çin'de sosyalist kültürün inşası, Parti'nin önündeki stratejik karardır."
"Önce, hukuk düzenindeki aksamaları giderelim"
Konuya ilişkin tartışmalar ÇKP'nin yayın organı Quishi Dergisi'ne de yansıdı. Dergide Temmuz ayında yayımlanan, Devlet Konseyi üyesi ve Genel Sekreter Ma Kai'nin makalesinde, yolsuzluğun önlenmesi için hukuk sistemi çerçevesinde daha yapılması gereken çok iş olduğuna dikkat çekiliyor.
Yetki-sorumluluk dengesinin iyi kurulması, bu konuda yasal boşlukların giderilmesi gerektiği belirtiliyor. Kısacası güç kullanan hesap verecek. Yalnızca gücün kötüye kullanımı değil, ihmal de cezalandırılacak.
Makalede, sosyalist hukuk sisteminin Batı hukuk sistemi karşısında büyük üstünlüğüne vurgu yapılıyor: Çin Halk Cumhuriyeti'nin bütün gücü halka aittir ve temel amacı halka hizmettir. Halk, Çin Halk Cumhuriyeti'nin efendisidir. İrade halkın çıkarları doğrultusunda kullanılır ve yine halkın denetimine tabidir. Kısacası, yolsuzluklara karşı başka önlemler aranmadan önce, mevcut yapı iyileştirilerek işletilirse, sonuçlar alınacaktır.
"Bütün devlet gücünün halka ait olduğunu unutmamalıyız"
"Sosyalist hukuk sisteminin inşasına" özellikle 16. Ulusal Kogre'den sonra, so on yıldır hız verildi. Ma Kai, Batı'da 200 yıl devam eden bir sürecin Çin'de 30 yılda gerçekleştirildiğine dikkat çekti. Kısacası, uygulamada sorunlar yaşanmasında şaşılacak bir durum yoktu ve bunları düzeltmek için önlemler alınacaktı.
Devlet Konseyi üyesi ve Genel Sekreter Ma Kai'nin makalesinde dikkatimizi çeken bir başka nokta, ideolojik tutuma dikkat çekmesi oldu. Ma, "Bütün devlet gücünün halka ait olduğunu unutmamalıyız. Hukuk devleti inşasında temel ilkemiz budur" diyor.
Ma Kai, makalesinde, yapılacak işler ve alınacak önlemler konusunda ayrınılı fikirler ortaya koyuyor. Vurgu yaptığı çözüm ise denetimin ve idari hesap verme sisteminin geliştirilmesi. Ma Kai, kamu hizmetleriyle ilgili tüm alanlarda devlet sırrı, şirket sırrı ya da kişisel gizlilik içermeyen bilgilerin halka açık hale getirilmesini savunuyor.
(26 Ekim 2012)
