80 milyon üyeli, dünyanın en büyük partisi Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) 18. Ulusal Kongresi 8 Kasım'da başlıyor. Altı buçuk gün sürecek Kongre, aslında bir yıllık yoğun, meşakkatli bir hazırlığın son aşaması… Yalnızca en büyük parti değil, dünyanın en büyük ülkesi ve aynı zamanda 56 etnik grup bir arada yaşıyor…

    80 milyon üyeli, dünyanın en büyük partisi Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) 18. Ulusal Kongresi 8 Kasım'da başlıyor. Bir gün önce, 7 Kasım'da hazırlık toplantısı yapılacak. Kongre, 8'inden itibaren 6,5 gün sürecek.

    Çin'de seçimler bir yıldır devam ediyor. İşte o uzun tartışma, değerlendirme ve seçim sürecinin sonunda ve Kongre başlamadan önce, adaylar belli oluyor.

    Dünyanın en büyük ülkesinde, dünyanın en büyük partisinin kongre sürecini tam anlamıyla anlatmak da anlamak da zor. Bu yazıda, genel hatlarıyla işleyiş hakkında bilgi vereceğiz.

    18. Başkanlık Kurulu'nu, 17. Kongre seçiyor

    Ulusal Kongre'de yapılacak seçim, cumhurbaşkanı seçimi ya da başbakan seçimi değil. Kongre; Merkez Komitesi'ni, Disiplin ve Denetim Kurulu'nu seçiyor. ÇKP'nin, dolayısıyla Çin devletinin tepe yönetimini oluşturan Siyasi Büro, Daimi Komite ve Genel Sekreter; Merkez Komitesi tarafından seçiliyor.

    Peki, Ulusal Kongre sürecinde Genel Sekreter hangi aşamada seçiliyor?

    Bu soruyu geçen üç Kongre gündeminden hareketle yanıtlayabiliriz. 7 Kasım'da yapılacak hazırlık toplantısı, bir önceki kongrenin, yani 17. Ulusal Kongre'nin son toplantısı olacak. 17. Ulusal Kongre, 18. Başkanlık Kurulu'nu seçiyor.

    Başkanlık Kurulu, önemli bir heyet. Bütün Ulusal Kongre'yi yönlendiriyor.

    Başkanlık Kurulu'nun; Parti'yi, bütün üst düzey yetkilileri, Orduyu, merkeze bağlı işletmeleri, bütün etnik grupları temsil etmesi gerekiyor. Tabii bu arada "işçi, köylü, asker, sporcu, doktor ve yargıçların" oluşturduğu "Temel Parti Üyelerinin" de Kurul'da doğrudan temsil edilmesi gerekiyor. "Temel Parti Üyeleri" 17. Ulusal Kongre'de Başkanlık Kurulu'nun yüzde 4,7sini oluşturuyordu.

    Toplumun hemen bütün kesimlerini temsil eden Başkanlık Kurulu, kongre sırasında en az üç kere toplanıyor. Kurul'u oluşturanlar aynı zamanda delege grup şefleridir ve toplantıda yapılan tartışmaları veya alınan kararları delegelere aktarırlar, delegenin fikirlerini de Kurul'a taşırlar.

    18. Başkanlık Kurulu'nun 237 kişiden oluşması öngörülüyor. Siyasi Büro ise, 17. Ulusal Kongre'de 36 kişiden oluşuyordu.

     Ekonomide etkin olan bölgelerin yönetimde de ağırlıkta olması, ÇKP'nin önümüzdeki 10 yıla ilişkin genel siyasi yöneliminin de işareti sayılıyor. Özetle; ÇKP dışa açık büyüme ekonomisine, bazı değişikliklerle devam edecek. Bu aynı zamanda ÇKP'nin tüm siyasetini ekonomi ekseninde kuracağı anlamına da geliyor.

    Kongre'ye sunulacak ÇKP Siyasi Raporu, hem Çin'de hem dünyada merakla bekleniyor. "Dışa açık büyüme" stratejisi, bizzat Cumhurbaşkanı Hu Jintao tarafından aylar önce açıklanmıştı. Daha önceki programlarımızın birinde özetlediğimiz Hu'nun o konuşması, Siyasi Rapor'un ana hatlarıyla bir özeti sayılıyor. Ancak, Siyasi Rapor ayrıntıda sürprizler getirebilir.

    Kongre takvimi

    Cumhurbaşkanı Hu Jintao, 8 Kasım'da, mevcut Merkez Komitesi'nin raporunu Kongre'de sunacak. Disiplin ve Denetim Kurullarının raporları da okunacak. Raporların oylanmasından sonra ÇKP Tüzük değişikliklerine ilişkin öneriler görüşülecek. Bütün bu rapor ve tüzük tartışmalarının, ilk üç günde tamamlanacağı tahmin ediliyor.

    3. gün Başkanlık Kurulu toplanıp MK aday listelerini inceleyecek. Seçimler, dördüncü gün, Başkanlık Kurulu'nda başlıyor. Beşinci gün, delege grupları kendi içinde toplantılar yaparak listeler üzerinde tartışmalarda bulunuyor. Sonuçlar, Başkanlık Kurulu tarafından 6. Gün Ulusal Kongre'ye sunuluyor. Bir tartışma da Kongre'de yapılıyor. Ertesi gün delegeler oy veriyor.

    Ulusal Kongre kapandıktan sonra MK toplanıyor. MK Yedek üyeleriyle Disiplin ve Denetim kurullarının oy hakkı yok.

    MK; Siyasi Büro'yu, Daimi Komite'yi ve Genel Sekreteri kendi içinden seçiyor. Seçimlerin ardından aynı gün, Siyasi Büro ile Daimi Komite basının önüne çıkıyor ve böylece seçim sonuçları ilan ediliyor.

    MK'nın 57 adayı şimdiden belli. Söz konusu adaylar bugünkü devlet yönetiminin tepesindeki yöneticilerden oluşuyor.

    Bir yıldır hazırlanıyor

    ÇKP kogrelerinin üç unsuru var: Düşünce, örgütlenme ve teori. Düşünce unsuru, Çin'in en eski tarihlerinden beri toplumu biçimlendiren "uyumlu toplum" atmosferinin yaratılması, birliğin ve güven ortamının kurulması anlamına geliyor.

    "Uyumlu toplum", belki başka bir yazıda ele alınabilecek, kapsamlı bir konu. Biz "örgütlenme ve teori" üzerinde duracağız.

    Sosyalist Çin'de seçim, örgütlenme; örgütü günün gerekleri ve ihtiyaçları doğrultusunda yenileme, tazeleme anlamına geliyor. Ulusal Kongre Siyasi Raporu ise pratik deneyin olgunlaştırılıp teorileştirilmesi; Parti'ye ve ülke yönetimine yol gösterir biçime getirilmesi demek oluyor.

    Bine yakın memur görevlendiriliyor

    17. Kongre hazırlıkları, bir önceki yılın Haziran ayında başlamıştı. Kongre hazırlıkları genellikle Siyasi Büro tarafından yapılıyor. Siyasi Büro, bine yakın memur seçip, teori ve örgütlenme ile görevlendiriyor. Memurlardan 60'tan fazla ekip oluşturuluyor, ekipler 31 eyalet ve şehre gönderiliyor.

    "Teori ve örgütlenme" ekipleri, gittikleri bölgelerde adaylar üzerinde incelemelerde bulunuyor. Köylerden başlayarak örgütün her kademesinde, teorik tartışmalar ve adaylar üzerinde tartışmalar yapılıyor. 18. Ulusal Kongre'ye katılacak 2 bin 270 delege, işte böyle, ülkenin dört bir köşesinde yapılan ve bir yılı aşkın bir çalışmanın sonunda belirlendi.

    Delegeler, örgüt tarafından aday gösteriliyor. Liste; köy, kasaba ve şehir komitelerine dağıtılıyor. Yerel örgütler fabrikalardan küçük işyerlerine kadar, alt komiteler biçiminde örgütlü durumdalar.

    Komitelerde, "yukarıdan aşağı", bir başka deyişle üst örgütten alt örgüte gönderilen listeler üzerinde tartışmalar yapılıyor. Tartışma raporları bir üst komiteye gönderiliyor. Bütün bu raporlar değerlendirilerek, aday listesine, yine üst örgüt tarafından son biçimi veriliyor.

    Kısacası, adaylar son dakika nutuklarıyla taraftar ve oy toplamıyorlar. Aylar süren çalışmalarla adaylar üzerinde tartışmalar yapılıyor. Adaylarda, Parti'nin ve ülkenin yeni dönem yönelimlerini ve hedeflerini gerçekleştirebilme yetenekleri aranıyor. Dikkate alınan bir diğer önemli kriter de; "halk içinde güçlü bağları bulunmak".

    Bu nitelik, pratiğin teoriye, teorinin de pratiğe yön vermesi ilkesinin bir ifadesi. Ulusal Kongre'nin işlevlerinden biri, geçen dönemin pratiği ekseninde teoriyi ve siyasetleri yenilemek. Yenilenen siyasetler, bir sonraki dönemin uygulamalarına yön veriyor.

    Parti'nin siyasi yönelimleri, hangi seçim biriminin, ya da alt örgütün Ulusal Kongre'de kaç delegeyle temsil edileceği belirlenirken de etkili oluyor. Delege sayısı, o bölgenin ülke yönetimindeki ağırlığını, gücünü gösteriyor. Örneğin Şanghay kenti, yerel örgütler içinde, 75 delegeyle en fazla delegeye sahip örgüt. Zira Şanghay, geçen 10 yıl boyunca uygulanan, ülkenin siyasi hattını çizen "dışa açık büyüme" politikasının bel kemiği. Önümüzdeki 10 yılda da öyle olmaya devam edecek gibi görünüyor.

    En az delegeye sahip kent ise 25 delegeyle Hainan adası.

    Yerel kongreler dahil, bütün seçimlerde, oylamaya sunulan delege listesinin, seçilecek delege sayısından en az yüzde 15 fazla olması gerekiyor.

    Yerel parti kongrelerinde, yerel yöneticilerin yanı sıra Ulusal Kongre delegeleri de seçiliyor.

    2011 Ekim Bildirisi

    Çin'de yalnızca yerel örgütler değil; ordu ve yargı gibi devlet yönetiminin önemli kurumları da Ulusal Kongre'ye delege gönderiyor. 31 eyalet ve kentle birlikte Kongre'de temsil edilecek örgüt sayısı 40.

    Hangi seçim biriminin Ulusal Kongre'de kaç delegeyle temsil edileceği, ÇKP MK'nın 2011 Ekim'inde yayımladığı bir bildiriyle belirlendi. En büyük temsil yeteneği, 251 delegeyle Çin Ordusuna verildi. Merkezi Hükümete bağlı kuruluşlar 144 delegeyle, ÇKP'ye bağlı kuruluşlar 108 delegeyle temsil edilecek. 31 eyalet ve büyük şehir ise 1515 delege seçti.

    18. Ulusal Kongre'ye ilk kez, Hong Kong ve Macao'dan da delegeler katılacak.

    Ulusal Kongre ve Merkez Komitesi, ÇKP tüzüğüne göre, partinin en üst düzey liderlik organıdır. Bu iki organ, genel düzeyde politikaları belirler ve günlük politikaların yürütülmesi için Siyasi Büro ile Genel Sekreterliğe yetki verir.

    Kongre delegeleri, genellikle 5 yıl sonra yapılacak bir sonraki kongreye kadar toplanmaz. Merkez Komitesi, yılda bir toplanır ve ÇKP politikalarını gözden geçirir. Siyasi Büro yılda 60 kez, Daimi Komite260 kez toplanır.

    Delege sayısı 50 arttı

    Son olarak şunu belirtelim; ÇKP tarihten beri devamlı olarak parti içi demokrasinin geliştirilmesi için önlemler alıyor. Örneğin her kongrede Parti tüzüğü gözden geçiriliyor ve günün ihtiyaçları doğrultusunda gerekli değişiklikler yapılıyor.

    Parti içi demokrasi önlemlerinden biri de delege sayısının artırılması. 17. Kongre'de delege sayısı 100 kişi artırılmıştı, 18. Ulusal Kongre'de 50 artırıldı.

    ÇKP Kongre delege sayıları 12. Kongre'den beri her kongrede artırılıyor. 13. Kongre'de 301 kişi artırılmıştı; ondan sonra her kongrede ortalama 100 artırıldı.

    1921 yılında ÇKP'nin üye sayısı 50'den fazlaydı. Bunlardan 13'ü 1. Ulusal Kongre'ye katıldı. 91 yılda Parti'nin üye sayısı 1 milyon kat arttı; delege sayısı da 175 kat.