2008 yılında Beijing Olimpiyat Oyunları'nın açılışında Xuan kağıdının yapımından uyarlanarak yapılan bir gösteri, Çin'in uzun tarihini özetlemişti. Hafif ve yumuşak Xuan kağıdı, nasıl oluyor da Çin tarihini özetliyor? Bugün, sizinle birlikte Çin'de "kağıdın kralı" olarak anılan Xuan kağıdının gizemli tarihini keşfedelim.
Anhui eyaletine bağlı Jing ilçesinde bulunan Xuan Kağıdı Kültür Parkı'na girer girmez, Çin'e özgü Qintai ağacı dimdik bir şekilde karşınıza çıkar ve kağıt tokmaklama sesi yankılanır. Bazı işçiler elek kullanarak sulu kağıt hamuru tabaka haline getirirken, bazıları da tabakaları ısıtılmış duvar üzerinde kurutur. Çeşitli işlemler, akıcı ve düzenli sırayı takip eder. Afgan muhabir Naqeebulla Mal, kağıt hamurunu kazandan çıkarma işlemini denedi. Sonunda başarılı olan Mal, büyük bir seviçle mikrofonumuza şunları söyledi:
"İlk kez kağıt yaptım, çok ilginç bir deneyim oldu. Eleği daldırıp çıkarma işlemi sadece birkaç saniye almasına rağmen, hiç kolay bir iş değil. Gücünü kontrol edemezsen ve eleği doğru açıyla daldıramazsan, başarılı olamazsın. Birkaç kez denedim, sonunda başarılı oldum. Bu tecrübe benim için çok önemli. Çin'in geleneksel kültürüne bizzat dokunmuş oldu."
Mal'ın denediği bu işlem, Xuan kağıdının yapımı sırasında uygulanan 18 adet işlemden en zoru olarak kabul ediliyor. İk
i işçi, kazanın iki kenarında durarak, dikdörtgen şeklindeki eleği su karışımına daldırıp çıkarıyor. Beyaz kağıt hamuru, elek üzerinde kalıyor. Yalnız birkaç saniye süren bu işlem, göz kamaştırıyor. Kağıt yapımına 40 yılını vermiş üstad Xing Chunrong, Çin'in en büyük Xuan kağıdı üreticisi olan Çin Xuan Kağıdı Grubu'nda genel müdür yardımcılığı görevini yürütüyor. Üstad Xing Chunrong, Xuan kağıdının kalınlığının, daldırma-çıkarma hareketine bağlı olduğunu kaydetti. İşçilerin elek açısını, hızını ve yüksekliğini dikkatle ayarlaması gerektiğini ifade eden Xing, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Xuan kağıdının yüzlerce türü var. Bütün haldeki Xuan kağıdı, kazandan çıkarılır. Kağıtların kalınlığı, yüzey çizgisi ve ağırlığı farklıdır. Bu nedenle hamur yoğunluğunu ve su miktarını ayarlamak işçiler için önemli bir görevdir. Kağıt dayanıklılığı, kullanıcıların eserlerini etkiler. "
Emme gücü yüksek olan kağıt, geleneksel Çin resmine canlılık katar. Çinli ressamlar, mürekkebin iyi emilmesini sağlayan Xuan kağıdını çok severler. Ressam Bay Xing, Xuan kağıdı satın almak için Beijing'den özel olarak Jing ilçesine geldi. "Si Bao Zhai" adlı bir kırtasiye dükkânından Xuan kağıdı seçen Bay Xing, mikrofonumuza şunları söyledi:
"Xuan kağıdı, resmin sanat özelliğini iyice ortaya çıkarır. Kaliteli bir fırçanın sağladığı çalışma rahatlık gibi, Xuan kağıdı da daha akıcı yazmama olanak sağlıyor. Xuan kağıdı genelde "Sheng" ve "Shu" olarak iki sınıfa ayrılır. Sheng tipindeki Xuan kağıdının emme gücü daha yüksek. Mürekkep kağıtta hızla dağılıyor ve kağıt üzerinde çok çeşitli şekiller yapılabiliyor. Özel işlemden geçen Shu tipindeki Xuan kağıdı ise kalın ve dayanıklı yapısıyla, özellikle geleneksel Çin resmine daha uygun."
İlk örnekleri Tang Hanedanı döneminde görülen Xuan kağıdı, 1500 yıllık bir tarihe sahip. Daha önce Jing ilçesi etrafındaki aileler tarafından küçük atölyelerde yürütülen Xuan kağıdı yapımı, 700 yıl önce Güney Song Hanedanı döneminde, Cao ailesinin Jing ilçesindeki Xiaolin köyüne göç etmesiyle, burada gelişmeye başlamıştır. Bundan tarihten itibaren, Xuan kağıdı gerek yurtiçinde ve gerekse yurtdışında tanınmaya başladı. Kat kat dağlarla çevrili ve çok sayıda dereye sahip olan Xiaolin köyü, Xuan kağıdı yapımına son derece uygun bir yer. Çin Xuan Kağıdı Grubu Araştırma Enstitüsü Başkan Yardımcısı Huang Feisong, Xuan kağıdı yapımının burada gelişmesinin sırrını şöyle açıklıyor: 
"Xuan kağıdının iki önemli hammaddesinden biri olan Qintan ağacı, karstik araziye ihtiyaç duyar. Jing ilçesi büyük bir karstik araziye sahip. Burada yetişen Qintan ağacının kabuğu kalın, soyulması da kolay. Aynı zamanda Xuan kağıdının diğer ana hammaddesi olan çeltik sapları burada da yetişiyor."
Ağaç kabukları ve çeltik sapları gibi malzemeleri, yıkama, süzme ve güneşte beyazlatma gibi doğal işlemlerden geçirmek gerekir. Bu işlemlerden sonra, beyazlaşan kabuklar ve sapların her biri, yumuşak ama kuvvetli bir hâl alır. Hammaddeler üzerindeki bütün işlemler 10 ay sürer.
Özel hazırlanan hammaddeler ve detaylı yapım tekniği sayesinde, Xuan kağıdı kullanıcılara çalışma zevki verir. Hammaddeleri uzun zamandır güneş ve yağmurda kaldıkları için oksitlenmiş olan malzemeler, mümkün olduğu kadar arıtılır. Bu işlem, Xuan kağıdının böcek ve küften korunmasını sağlar. Xuan kağıdı, bu işlem sayesinde "Bin Yıllık" kağıt unvanını kazanmıştır. Xuan kağıdı bu özelliğinden dolayı Banama Fuarı'nda düzenlenen kağıt yarışmasında altın madalya kazandı. Çin tarihindeki pek çok antik kitap, resim, yazı, belge ve kutsal metin, Xuan kağıdında yazıldıkları için varlığını bugüne kadar sürdürüyor. Xuan kağıdı, Çin uygarlığının geçmişten bugüne uzanmasına büyük katkılarda bulunuyor.
Çin Dört Geleneksel Yazı Malzemesi Derneği Başkan Yardımcısı Cao Guanghua, Xuan kağıdının tarihi rolünü şöyle değerlendirdi:
"Xuan kağıdı, yazı fırçası, mürekkep ve mürekkep taşıyla beraber Çince'de "çalışma odasının dört hazinesi" olarak anılan malzemelerden biri olarak bilinir. Xuan kağıdı, Çin kültürünün birçok alanında kullanılarak, yazı ve resimleri binlerce yıl muhafaza ediyor. Eğer Xuan kağıdı olmasaydı, tarihsel eserlerin bugüne kadar ulaşması mümkün değildi."
Xuan kağıdı yapım tekniği, 2009 yılında Birleşmiş Milletler Maddi Olmayan Kültür Mirasları Listesi'ne alındı. Xuan kağıdının teori ve pratiğini bir arada geliştiren Xing Chunrong, devlet düzeyindeki ilk kültür mirası taşıyıcılarından biri olarak belirlendi. Xing Chunrong, yazı fırçası ve mürekkeple kıyaslandığında, zekâya ve karmaşık işlemlere dayanan Xuan kağıdı yapım tekniğini korumanın, daha zor olduğunu düşünüyor:
"Xuan kağıdı yapımı, pek çok işlemden oluşur. Dolayısıyla, tek bir kişinin becerisiyle bu tekniği korumak mümkün değil. Üstadın, sözlü ve hareketli olarak bu tekniği öğretebilmesinin yanı sıra, çırakların kavrama becerisi de çok önemli. Ayrıca yapım sırasındaki her işlem çok yorucudur. Şimdiki gençlerin yorucu işleri sevmemeleri, Xuan kağıdının gelişmesinin önündeki ikinci zorluktur."
Xuan kağıdı yapım tekniğini korumak için, Jing ilçesindeki mesleki okullarda "Xuan kağıdı" kursu açılır. Bu kursa yılda yaklaşık 100 öğrenci alınır. Kursla aynı işlevi yerine getirmek için, Çin Xuan Kağıdı ve Geleneksel Sanat Akademisi kurulacak ve burada da, modern yöntemlerle çalışan yetenekli işçiler yetiştirilecektir.
