Bilindiği gibi, Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi, Çin'in kuzeybatı kesiminde yer alan bir sınır bölgesidir. Xinjiang'da yaşayan 47 etnik gruptan Uygur etnik grubunun nüfusu, Xinjiang'ın toplam nüfusunun yüzde 45'ini oluşturuyor. Uygurlar en çok Xinjiang'ın güney kesiminde, geniş kırsal bölgelerde yaşıyor. Tarım ve hayvancılıkla uğraşan ve toplu halde yaşayan Uygur nüfusu, sağlık hizmetlerinden Çin'in başka bölgelerinde yaşayan köylüler ve çobanlar gibi yararlanabiliyor mu? Çin Uluslararası Radyosu (CRI) muhabiri kısa süre önce Xinjiang'ın güney kesiminde yer alan Hotan ilçesine aklında bu soruyla gitti. Muhabirimiz Recep Niyazmemet ailesini ziyaret etti.
Eylül ayında bir gün, öğleden sonra, Hotan ilçesinde, hava çok sıcaktı. 60 yaşındaki Uygur Recep Dede ve eşi, Uygur mimari özellikleri taşıyan geniş avlularında oturuyordu. Yanlarında da 5-6 yaşındaki iki torunları oynuyordu. Evsahibi Recep Dede kendi anlatmasaydı, Dedenin 5 ay önce bypass ameliyatı olduğu muhabirimizin aklına bile gelmezdi.
Recep Dede'nin ailesi zengin değil. Recep Dede ve eşi geçimlerini elma ve hurma yetiştiriciliğiyle sağlıyor. Yıllık gelirleri aşağı yukarı 20 bin yuan civarında... 2004 yılında kalp hastası olduğundan beri Recep Dede'nin tedavi masrafları 200 bin yuana yaklaştı. Bu harcamalar arasında en büyük ödeme, Dede'nin bu yıl Nisan ayında olduğu bypass ameliyatı için yapıldı. Recep Dede, ameliyat masrafları içinde kendi katkı payının sadece 5 bin yuan olmasından çok memnun. Recep Dede bu konuda şunları anlattı.
"Bypass ameliyatı için hastanede bir süre kaldım, tedavi gördüm, yemekleri de orada yedim. Toplam 120 bin yuan harcandı, bunun 90 bin yuanlık kısmı tedavi masaraflarıydı. Devlet bana 85 bin yuanlık yardım yaptı."
Recep Dede, sözünü ettiği devlet yardımıyla, Çin hükümetinin geniş kırsal kesimlerde uyguladığı sağlık kooperatifi sistemince yapılan ödemeyi kastediyor. Bu sistemin temel ilkesi, köylülerin ve çobanların sisteme gönüllü olarak katılabilmesi. Aralarında bireylerin ve merkezi hükümetin de bulunduğu birçok tarafın payıyla köylüler ve çobanlara temel sağlık hizmetleri sağlanıyor. Sistem, ağır hastalanan vatandaşlara yardım etmeyi ve hastalıktan dolayı yoksul düşme tehlikesini önlemeyi amaçlıyor.
2003 yılında başlatılan ve deneme olarak uygulanan yeni tip kırsal sağlık kooperatifi sistemi kapsamında, azınlık etnik grupların toplu halde yaşadıkları, ekonomisi nisbeten geri olan Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi'nde daha tercihli uygulamalar yapılıyor. Örneğin ülkenin en fakir ilçelerinden biri olan Hotan'da yaşıyan bir köylü veya bir çoban yeni tip kırsal sağlık kooperatifi sistemine katılmak istediği takdirde, bu kişi için yılda 154.5 yuan tutarında bir ödeme yapılması gerekiyor. Ne var ki, bu tutar içinde köylünün veya çobanın bireysel katkı payı sadece 10 yuan... Kalan 144.5 yuan ise merkezi hükümet, Xinjiang Uygur Özerk Bölgesi hükümeti ve Hotan ilçe yönetimi tarafından ortaklaşa karşılanıyor.
Yeni tip kırsal sağlık kooperatifi sisteminin Haziran 2005'te Hotan ilçesinde kapsamlı şekilde uygulanmaya başlamasından sonra, düşük gelirli bir aile olan Recep Dede'nin ailesi, sisteme otomatik olarak dahil edildi. 10 yuanlı bireysel katkı payı da yerel sivil işler kuruluşu tarafından karşılandı. Bu sayede, Recep Dede ve ailesi bir kuruş bile ödemeden yeni tip kırsal sağlık kooperatifi sisteminin sağladığı güvencelerden yararlanabiliyor.
2004 yılında kalp hastası olduğunu anlatan Recep Dede, o zaman yeni sistemin henüz uygulanmadığını, çocuklarının okul masraflarını ödemek için para biriktirmeye çalıştıklarını, tedavisi için uzun zamandır biriktirtiği 10 bin yuanı tükettiğini, ayrıca akrabalarından ve yakınlarından da büyük miktarda borç aldığını söyledi.
Recep Dede'nin eşi Rozihan, doktorun, eşinin tedavi koşulları daha iyi olan hastaneye gidip bypass ameliyatı olmasını önerdiğini anlattı. Bypass ameliyatı büyük bir ameliyat olduğu için yüksek miktarda para harcanacağını öğrenen Rozihan'ın aklına, oturdukları evi satmak bile gelmiş. Tam bu sırada, yani Haziran 2005'te yeni tip kırsal sağlık kooperatifi sistemi kapsamlı şekilde uygulanmaya başladı. Sistem Niyazmemet ailesini sıkıntıdan kurtardı. Recep Dede'nin eşi Rozihan, sistemden gördükleri yararlardan çok memnun olduğunu söylüyor. Ses 3
"Yeni tip kırsal sağlık kooperatifi sistemi olmasaydı, eşim bypass ameliyatı olamazdı, çünkü ameliyat için gereken büyük parayı hiç bir yerden bulamazdık. Çin Komünist Partisi (ÇKP) ve hükümetin bu güzel politikasından biz büyük yarar gördük."
Bypass ameliyatından sonra Recep Dede her gün ilaç alıyor. Aylık masrafı aşağı yukarı 1800 yuan civarında. Bu rakam Recep Dede ve eşi için büyük sayılır. Ama masrafın yarısını yeni tip sağlık kooperatifi sistemi karşılıyor. Recep Dede, komşularının, akrabalarının ve yakınlarının hepsinin artık yeni tip kırsal sağlık kooperatifi sistemine katıldığını ve hastalık nedeniyle hastaneye gidip tedavi görenlerin sayısında büyük artış olduğunu belirtti. Hotan ilçesinin Bakçi kasabasındaki Sağlık Merkezi'nde görevli doktor Mihirnisa Tursuntohti, eskiden Recep Dede'yi tedavi etmişti. Doktor Tursuntohti, yaşadığı değişikleri şöyle anlattı.
"Eskiden kanser gibi ağır hastalığa yakalanan insanlar genellikle tedavi göremezdi. Gelirleri düşük olduğu için bu hastaların tedavi olma imkanı yoktu. Sonra ölürlerdi. Şimdi herkes yeni tip kırsal sağlık kooperatifi sistemine katıldı. İnsanlar kendilerini rahatsız hissedince artık hastaneye geliyor. Baş ağrısı, grip, boğaz ağrısı... Hastalıkları ne kadar küçük olsa da, bize gelip tedavi görüyorlar. Yeni tip sağlık kooperatifi sisteminin faydalarını şimdi herkes kavradı."
Hotan ilçesindeki köylüler ve çobanlar yeni tip kırsal sağlık kooperatifi sistemine gönüllü olarak katılabiliyor. Hotan Sağlık Müdürü Rabiye Abdurahman'ın verdiği bilgiye göre, bu yılın sonu itibariyle, yeni tip kırsal sağlık kooperatifi sistemine katılan köylülerin ve çobanların sayısının ilçe nüfusunun yüzde 99.2'sine ulaşması bekleniyor. Bu, sisteme alınması gereken nüfusun sisteme hemen hemen tümüyle katıldığı anlamına geliyor. Xinjiang Sağlık Müdürlüğü'nün bu yılın başında yayınladığı verileri göre de, yeni tip kırsal sağlık kooperatifi sistemi Xinjiang bölgesinin bütün ilçelerinde uygulanıyor. Sistem bölgedeki 10 milyondan fazla köylü ve çoban nüfusu kapsıyor. Bu yeni tip sağlık sigortası sistemiyle, Xinjiang'da yaşayan köylülerin ve çobanların sağlığı güvence altına alındı.
